Frjáls verslun - 01.12.1958, Side 43

Sala sjávarafurða og S.Í.F.
Ekki alls fyrir löngu kom sölufyrirkomulag fisk-
afurðanna töluvert við sögu á vettvangi stjórn-
málanna. Var einkum um það rætt, hvort frjáls-
ræði skyldi ríkja um útboð á íslenzkum sjávar-
afurðum og sem flestir sjá um sölu þeirra til út-
landa, eða hvort salan skyldi vera á sem fæstum
höndum hér heima. Var margt skrafað og skrifað
og sýndist sitt hverjum.
Á þeim tímum, þegar næg er eftirspurn, má um
það deila, hvort. betra sé að hafa fáa eða marga
um útboð og sölu afurðanna. En fari framboðið
verulega og varanlega fram úr eftirspurninni. liggur
í augum uppi, hvílík hætta stafar af innbyrðis bar-
áttu seljendanna um kaupendurna, sérstaklega, cf
kaupendurnir eru fáir og efnahagslega stcrkir. Geta
þeir þá att seljendunum saman og knúið fram
miklar verðlækkanir. Enn alvarlegri verða erfið-
leikar seljendanna, þegar varningur þeirra þolir
litla geymslu, eða er mjög dýr í geymslu. Get-
ur þá hin minnsta samkeppni milli seljandanna
verið stórskaðleg og gert kaupendum kleyft að
ákveða sjálfir verð og kjör. Má í því sambandi
minna á verðhrunið, sem varð á saltsíldinni 1919,
eða hinar snöggu verðsveiflur, sem verða á ísfisk-
markaðinum í Englandi og Þýzkalandi.
Þannig þurfa menn, sem vilja gera sér grein fyrir
heppilegasta sölufyrirkomulaginu að taka tillit til
eðli vörunnar vegna geymsluhæfni eða geymslu-
kostnaðar. Athuga verður fjölda kaupendanna og
seljendanna og efnahagsleg styrkleikahlutföll milli
þeirra. Einnig þarf að athuga, hvort varan er ]>ess
eðlis, að æskilegt sé að verja verulegu fé til þess að
auglýsa og selja hana undir sérstöku vörumerki.
Þær pólitísku umræður, sem nefndar voru í upp-
liafi, snerust einkum um saltfisksöluna og vildu
„Vinstrimenn" leysa upp sölusamtök framleiðend-
anna og skapa um leið fulla samkeppni í útflutn-
ingi saltfisksins. Þótti mörgum kynlegur áhugi
þeirra „Vinstrimanna“ á aukinni samkeppni, enda
kom fljótt í ljós, að annað lá bak við áhuga þeirra
en viðleitni til að bæta hag saltfiskframleiðenda.
Gátu þeir lítil rök fært til stuðnings tillögum sín-
um, en mættu mjög einarðri andstöðu framleið-
endanna sjálfra, sem bezt vissu um nauðsyn sam-
taka sinna.
Nú eru liðin rösk 26 ár frá stofnun Sölusambands
íslenzkra fiskframleiðenda, og er því fáum í fersku
minni, hverjar aðstæðurnar voru, þegar sölusam-
bandið var stofnað. Þykir því rétt að rekja hér
nokkuð tildrögin til stofnunar þess og sögu þess
fyrstu árin. Um það efni skrifaði Arnór Guðmunds-
son, skrifstofustjóri, eftirfarandi, á 10 ára afmæli
S.Í.F.:
gjöf, sem ver borgarann áföllum og tekjurýrnun
vegna veikinda, slysa, vinnuleysis og elli. Efna-
hagskreppur og atvinnuleysi hafa í för með sér
sóun á framleiðsluöflunum, auk annarra fylgi-
kvilla. Jafnframt því sem peninga- og efnahags-
málastefnan eiga að koma í veg fyrir kreppur,
eftir því sem tök eru á, á hún að hindra verð-
bólguþróun, sem skaðar framleiðsluna, sviptir
fjölda fólks föstum tekjum og höfuðstól og rýrir
hlutdeild þeirra í þjóðartekjum og almenn lífs-
kjör þeirra. I þriðja lagi ber markaðsbúskapur-
inn ekki viðunandi árangur, nema tekjuskiptin
manna á meðal séu ekki ójöfn um of. Ivróna
ríka mannsins vegur nefnilega jafnþungt á
markaðnum og króna þess fátæka, enda þótt
þeim fyrrnefnda sé hún persónulega minna
virði en þeim síðarnefnda. Ef miklum tekju-
mismun fylgir svo einnig, að tekjurnar eru
ótryggar, verður ástandið þeim mun óbæri
legi-a til lengdar. Ójöfn tekjuskipting er því
aðeins félagslega æskileg, að hún hafi aðra efna-
hagslega kosti í för með sér, þ. e. a. s. auki á
framleiðnina, bæti afköst fyrirtækjanna, sem
til lengdar á að geta komið til góða einnig þeim,
sem sitja að lægri tekjum.
Það eru framar öllu þessi þrjú atriði, sem
sósíal-líberalisminn hefur lengi talið nauðsyn-
legt, að þjóðlelagið léti til sín taka til endur-
bóta á markaðsbúskapnum.“
Þessum sjálfsagt nokkuð stuttaralega og
hnökrótta útdrætti og endursögn á félagslegum
og efnahagslegum skoðunum leiðtoga sænskra
sósíal-líberalista verður svo lokið með þessari
almennu stefnuyfirlýsinu hans og kjörorði:
„Ef Þjóðflokkurinn á með árangri að geta
stuðlað að lausn hinna miklu þjóðfélagsvanda-
mála framtíðarinnar, verður hann að vera trúr
eðli sínu; að vera hugsjónaflokkur. Engin stétt
eða hópur á öðrum fremur að vera hugðarefni
okkar. Réttlæti öllum til handa, enginn sé órétti
beittur.“
FRJÁLS VERZLUN
43