Frjáls verslun - 01.02.1961, Blaðsíða 6

jafn. Leyfi ég mér að vísa í síldveiðiskýrslur sl.
sumar í því sambandi.
I þriðja lagi verður að hafa í huga þær veiðar,
sem ákveðnum báti er ætlað að stunda. Og í því
sambandi er vert að benda á, að íslenzkir útvegs-
menn hafa verið allfastheldnir á gamalt bátalag,
en líklega er mögulegt að hagnýta ýmsa nýja og
gamla veiðitækni betur, ef ýmsar nýjungar í báta-
smíði væru teknar upp, og gæti þetta haft áhrif
á stærðir skipa. Bátur, sem að jafnaði stundar
landróðra á vertíð, síldveiðar á sumrin og veiðar í
reknet eða jafnvel með hringnót á haustin þarf
ekki, samkvæmt samanburði á afla skipa í ýmsum
stærðarflokkum, að vera stærri en 50 til 80 lestir
til að ná ágætum árangri, en 70 lesta bátar munu
nú kosta röskar 3 milljónir króna með öllum tækj-
um, án veiðarfæra.
Bátur, sem stundar vertíð syðra, en dragnóta-
veiðar, humarveiðar eða reknetjaveiðar aðra árs-
tíma, þarf ekki að vera stærri en 30—40 lestir til
að ná góðum árangri, og er í þessu tilfelli ekki ein-
ungis miðað við tonnafjölda aflaðs fisks, heldur
ekki síður við tilkostnaðinn. Hins vegar ber ininna
á þessari stærð báta en skyldi, vegna þess að flestir
aflakóngarnir eru komnir á stærri og dýrari skip,
enda þótt nefna megi mörg dæmi um ágætan ár-
angur þeirra á smærri skipum.
Að síðustu má nefna 140—200 lesta skipin, sem
nú eru orðin allalgeng. Þessi skip kosta um og yfir
6 milljónir króna og eru því nær helmingi dýrari
að stofnkostnaði en meðalbátur sá, sem nú tíðkast.
Góðir skipstjórar hafa náð ágætum árangri með
þessum skipum, en engu betri, að því er virðist, á
vetrarvertíð og sumarsíldveiðum en þeir náðu áður
með smærri bátum. Nytsemi þeirra mun því senni-
lega bezt koma í ljós, þegar og ef hægt er að hag-
nýta þá hluta ársins á fjarlægum iniðum.
Opinber afskipti
Hinn meginþátturinn í þróun efnahagsmála und-
anfarinna ára, sein bein áhrif hefur haft á uppbygg-
ingu litgerðarinnar, og minnzt var á hér að framan,
snertir afskipti og íhlutun landsfeðranna af út-
gerðarmálum. Bein hafa þessi afskipti verið, að því
er varðar úthlutun fjárfestingarleyfa og lána til
bátakaupa, svo og staðsetningu eða skrásetningar-
staði bátanna. En þar með er einnig um að ræða
bein afskipti af því, hverjir veljast til að stjórna
útgerð skipanna.
Tilgangurinn með þessum afskiptum er auðskil-
inn, þótt hann sé ekki að sama skapi æskilegur. Á
þennan hátt hafa stjórnmálamennirnir og flokk-
arnir getað otað tota fylgismanna sinna, og hafa
verðleikar manna þannig rneira verið metnir eftir
pólitískum lit og fylgispekt en hæfileikum sem út-
gerðarmenn og framkvæmdastjórar. En þáttur
framkvæmdastjórnarinnar hefir löngum verið mjög
vanmetinn hér á landi, þjóðinni til skaða.
Jafnframt hefir með þessum afskiptum komið
fram vilji einstakra stjórnmálamanna og flokka til
að hafa áhrif á staðsetningu skipanna. Hér hefir
samt ekki verið mjög auðvelt um vik, því að út-
gerðarmenn, sem reka skipin fyrir eigin reikning,
hafa flestir hverjir hlýtt kalli arðseminnar í rekstri
og gert skipin út, þar sem aflavonin hefir verið
mest. Nokkru öðru máli er að gegna um skip í
eigu bæjarfélaga, en reynt hefir verið að halda
þeim úti frá ákveðnum heimahöfnum, — nærri því
á hverju sem gengið hefir, og oft með miklu tapi
fyrir alla aðila, útgerðina, — sem í þessu tilfelli er
bæjarfélagið, — sjómennina, sem fengið hefðu hærri
hlut annars staðar, og ríkið, sem í flestum tilfellum
hefir staðið i ábyrgð fyrir miklum hluta stofnkostn-
aðar. Þar að auki hefir ríkissjóður oft orðið að
snara út vænni fúlgu, sem atvinnuaukningarfé, sem
notað hefir verið til að mæta beinu rekstrartapi.
En í þessu sambandi rekum við okkur líka á skylt
vandamál, þótt ekki sé það mikið rætt, en það er
hreyfanleiki vinnuaflsins. Ef Norðlendingar og
Austfirðingar kæmu ekki til vertíðarstarfa sunnan-
lands og vestan á vetrarvertíðinni, og ef Sunnlend-
ingar flykktust ekki norður yfir síldveiðitímann til
að manna söltunarstöðvar og síldarverksmiðjur,
væri okkur mikill vandi á höndum. En óarðbær,
ríkisstyrkt atvinnubótavinna hefur einmitt tilhneig-
ingu til að draga úr hreyfanleika vinnuaflsins.
Allt ótti að vemda
Þá skal farið nokkrum orðum um áhrif hinna
óbeinu afskipta landsfcðranna af efnahagsmálunum,
með sérstöku tilliti til uppbyggingar útgerðarinnar.
Það hefir nokkuð verið rakið, hvernig verðbólga
og röng gengisskráning, sem Ieitt liafa af sér mikil
vandkvæði fyrir sjávarútveginn, hafa verið hinn
ríkjandi þáttur í efnahagsástandi undanfarinna ára.
En mikilvægt atriði í þessu sambandi hefir samt
ávallt inátt rekja til endurminninganna frá atvinnu-
leysisárunum fyrir síðari heimsstyrjöldina, sem jafn-
an vakti ótta ráðamannanna og mótaði allmjög
skoðanir þeirra og afstöðu til þjóðmálanna. Allt
FRJÁLS VERZLUN