Frjáls verslun - 01.04.1961, Blaðsíða 2

Eyjólfur Konráð JónSson, ritstjóri:
Almenningsh lufafélög
Á fundi Fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík, 16.
febr. sl., flutti Eyjólfur Konráð Jónsson, ritstjóri, eftirfarandi
erindi uin almenningshlutafélög.
Mér er ætlað að ræða hér um almennings-
hlutafélög. En hvað er átt við með orðinu al-
menningshlutafélag? Ég hygg að það orð hafi
fyrst komið fram í grein, sem birtist í tímaritinu
Stefni haustið 1959, og var það þá skýrgreint
þannig í fáum orðum, að almenningshlutafélag
væri félagsskapur, stofnaður í atvinnuskyni, með
þátttöku sérhvers, sem leggja vildi fram fé til
að eignast hluti í félaginu, í von um hagnað. A
sambandsþingi 1957 gerðu ungir Sjálfstæðis-
menn samþykktir um stofnun opinna hlutafé-
Iaga og almennan verðbréfamarkað. Svipaða
samþykkt gerði Landsfundur Sjálfstæðisflokks-
ins vorið 1959, og var hún síðan tekin upp í
kosningastefnuskrá flokksins við síðustu kosn-
ingar.
Þótt orðið almenningshlutafélag sé líklega ný-
tilkomið, er ekki þar með sagt, að hér sé um að
ræða einhverja nýja eða frumlega hugmynd.
Verðbréfamarkaðir eða kaupþing hafa lengi ver-
ið rekin í flestum lýðfrjálsum löndum, og víða
um heim er fjöldi stórfyrirtækja í eigu mikils
fjölda liluthafa. Hérlendis þekkjum við líka a.
m. k. eitt félag, sem stofnað var sem almenn-
ingshlutafélag — það er Eimskipafélag Islands
h.f.
Hins vegar má segja, að það hafi einkum ver-
ið tvennt, sem kom í veg fyrir, að þær tilraunir,
sem hér hafa verið gerðar til stofnunar almenn-
ingshlutafélaga, næðu þeim tilgangi, sem stofn-
endur ætluðu þeim. I fyrsta lagi hefur hér
aldrei verið almennur verðbréfamarkaður, kaup-
þing, þar sem hluthaíar gætu hindrunarlaust
verzlað með hlutabréf sín, þar sem þau væru
2
skráð á réttu verði og daglega hægt að koma
þeim í peninga, ef menn þyrftu á að halda.
Hins vegar hafa svo skattalög beinlínis kom-
ið í veg fyrir það, að menn nytu eðlilegs arðs af
því fjármagni, sem þeir legðu í atvinnurekstur
í formi hlutafjáríramlaga.
Það er á þessum tveimur sviðum, sem úrbóta
er þörf, ef þetta stefnumál Sjálfstæðisflokksins,
sem er meðal liinna mikilvægustu, að mínum
dómi, á að ná fram.
Akvæði um kaupþing í lögunum um
Seðlabankann
Segja má, að loks hilli nú undir, að þetta
muni verða. Eins og mönnum er kunnugt, er
ákvæði um það í frumvarpi því til laga um
Seðlabanka íslands, sem ríkisstjórnin hefur flutt
á Alþingi, að stofnað verði kaupþing, sem verzli
með vaxtabréf og hlutabréf. Það ákvæði, þótt
ekki sé það mikið að vöxtum, er nægilegt til
þess að hefjast handa um kaupþingsviðskipti.
Sumir telja að vísu, að eðlilegra hefði verið að
setja sérstaka og allvíðtæka löggjöf um kaup-
þing. llefði það óneitanlega allmikla kosti, en
hins er einnig að gæta, að heppilegt er að öðlast
nokkra reynslu áður en starfshættir kaupþings
yrðu rígskorðaðir með víðtækri löggjöf. Sann-
leikurinn er líka sá, að það þarf að þreifa sig
áfram með ótalmörg framkvæmdaatriði. Skal
ekki sérstaklega út í þá sálma farið, enda yrði
það bæði of langt mál, og eins verð ég að játa,
að þekking mín á þeim efnum er af skornum
skammti, eins og víst flestra annarra hér á landi.
Meginatriðið er, að með Seðlabankalöggjöf-
inni, ef hún verður samþykkt óbreytt, er heim-
ild fengin til að hefja hlutabréfaviðskipti á al-
FRJÁLS VERZLUN