Frjáls verslun - 01.04.1961, Qupperneq 33

að koma til leiðar einhverju óbrigðulu hjálpar-
meðali, sem leiddi til framkvæmda við fisk-
veiðarnar, og ekki hvað sízt í þessum lands-
hlutum, þar sem fátæklingarnir oft deyja hóp-
um saman af hungri og harðrétti“.
Öld eftir öld eða rúm 500 ár höfðu íslendingar
séð útlendinga reka hér á þilskipum sínum fram
með ströndinni, án þess þó menn gæfu því veru-
legan gaum að öðru leyti en því, að menn kvörtuðu
yfir ásælni þeirra, ef þeir sýndu ójöfnuð eða yfir-
gang, en að öðru leyti virðast hafa verið gerðar
Iitlar ráðstafanir í þá átt, að taka upp veiðiaðferðir
þeirra, og væri slíkt gert, strandaði fyrirtækið á
þekkingarleysi, mótspyrnu og hleypidómum ein-
stakra manna.
Eitt, sem hefir átt mikinn þátt í því, að menn
hafa ekki á fyrri tímum fengið sér þilskip til fisk-
veiða, er fátæktin, og annað hitt, að menn hafa
yfir höfuð ekki álitið þilskipin fiskisælli eða gróða-
vænlegri en opna báta; að útlendingar hefðu þau
væri eingöngu af því, að þeir þyrftu þeirra með
til þess að geta stundað hér veiðarnar, svo langt
frá sínum heimkynnum.
Seinni ára reynsla hefir þó ljóslega sýnt það,
hvað vel útbúin þilskip geta ausið upp miklu
meira fé að tiltölu við opin skip, og hin mikla
viðkoma á skipastólnum á tiltölulega fáum árum,
sýnir, að menn hafa fljótt sannfærzt um yfirburði
þeirra.
★
Eins og áður er frá sagt, hefir þilskipaútveg-
urinn fæðzt og vaxið á fáum árum. Dugnaður
og framtakssemi einstöku manna hefir átt mest-
an þátt í þessu; þar að auki eru margir aðrir
atburðir, sem hafa stutt að því sama; þar með má
telja kaupmarkaðinn á enskum fiskiskipum á Eng-
landi, stofnun stýriinannaskólans og landsbankans,
bygging ís- og síldarhúsa, myndun ábyrgðarfélaga
og styrk landssjóðs til skipakaupa o. fl. o. fl. Þetta
allt saman hefir stuðlað að vexti og viðgangi þil-
skipaflotans og komið honum á það stig sem hann
er nú á.
Með þilskipaveiðunum hafa Islendingar þannig
stigið það stóra framfaraspor, að þeir hafa tekið upp
sömu veiðiaðferð og útlendingar hafa haft öldum
saman hér uppi við landið; aðeins með þeim mis-
mun, að skipin svara meira til kröfu nútímans cn
þeirra tíma skip hefðu getað, og ýmis önnur atriði
fullkomnari viðvíkjandi veiðinni, en veiðiaðferðin
hin sama.
Þetta getur kallazt mjög mikil framför, en er
þó í raun og veru ekki annað en eðlileg rás við-
burðanna. Að Islendingar hafa ekki fyrr tekið upp
veiðiaðferðir útlendra þjóða, hafandi dæmi þeirra
fyrir augum sér svo langan tíma, sýnir, hversu
nægjusemin með verandi kjör hefir verið mikil, og
jafnframt hversu óhagstæð öfl hafa um langan tíma
getað hindrað eðlilega og sjálfsagða þjóðarmenning.
II
Þ ils k i paútv e gurin n
Flestum Islendingum þykir að sjálfsögðu meiri
ánægja að líta á hafnirnar víðs vegar um landið
nú á sumrin og vorin — að minnsta kosti við
Suður- og Vesturland — en fyrir um 30 árum síð-
an; þá þótti það stórundarlegt að sjá íslenzk þil-
skip innan um flota útlendinga, lueði Frakka og
dönsk verzlunarskip. Auðvitað voru þá nokkur þil-
skip eign Islendinga, en flest þeirra stunduðu há-
karlaveiðar, sem á þeim tímum var arðvænlegt.
Venjulegt var þá, að einstöku íslenzkir fiskimenn
réðu sig um miðsumarstímann á verzlunarskipin,
sem brugðu sér út á fiskimiðin á meðan þau biðu
eftir haustförmunum. Þetta tíðkaðist fram til um
1890, en hvarf svo úr sögunni með seglskipunum.
Nú er sem betur fer, öldin önnur, nú stunda Is-
lcndingar veiðar á eigin skipum, og íslenzku þil-
skipin standa að mörgu leyti ekki hinum neitt að
baki; en þó verður því samt ekki neitað — þrátt
fyrir framfarir seinni tíma — að mörgu er ábóta-
vant við fyrirkomulagið eins og það er, og margt
þyrfti að gjörbreytast.
Þilskipaveiðin Iiófst með því, að smáþiljuskip
voru tekin upp í stað opinna báta, og hafa þau,
einkum hér á Suðurlandi, farið smástækkandi með
tímanum, og jafnframt því, að fiskurinn hefir verið
sóttur æ lengra og lengra; þetta hefir jafnvel gengið
svo ört, að nú þykja þau skip ckki lengur hæf, sem
fyrir 15 árum síðan þóttu ágæt, og bera langt af
öðrum.
Vestfirðingar liafa þó lengst haldið sínum smá-
skipum, og lialda þeim flestum cnn þann dag í dag,
og þykja þau eins og þar hagar til, að mörgu Ieyti
heppilegri, ódýrari útgerð og minna mannahald,
þótt þeir þar af leiðandi fari á mis við að geta
FRJÁLS VERZLUN
33