Frjáls verslun - 01.04.1961, Blaðsíða 11

Bjarni Bragi Jónsson:
Yerðbólga og hagvöxlur
Engan skyldi undra, þótt þessum tveirn hugtök-
um sé stillt upp saman, þegar þess er gætt, að þetta
tvennt, verðbólga og hagvöxtur er í raun og veru
sundurgreining ákveðinnar framvindu, sem hægt er
að gera beinar athugánir á, í tvo hugsaða eða
reiknaða þætti. Annar þátturinn er magnaukningin,
hin raunverulega aukning framleiðslu og fjármuna,
en hinn þátturinn er hækkun verðs hverrar ein-
ingar. Af þessu má í fljótu bragði leiðast til að
draga ályktun, að þessir tveir þættir aukist gjarn-
an af sömu orsökum. Eins og alkunna er, og síðar
mun vikið að, eru sömu hvatar oft að verki, þar
sem um breytingar er að ræða á þessum tveim
þáttum.
Menn eru mjög almennt samdóma um að telja
magnaukninguna, hagvöxtinn, jákvæða og æskilega,
en verðaukninguna, verðbólguna, neikvæða og
óæskilega. Þetta gildismat á rót sína að rekja til
tveggja djúpstæðra tilhneiginga í mannlegu eðli,
annars vegar til framþróunar, vaxtar og upphafn-
ingar á æðra stig, en hins vegar til staðfestu, reglu-
bundinnar skipunar og öryggis í kerfi lífsgilda, er
við þekkjum af reynd og skiljum, hverja þýðingu
hefur. Engin framvinda verður talin vera fram-
þróun til góðs nema með skírskotun til slíks mæli-
kvarða reyndra lífsgilda. Það væru því meinleg
örlög, er kæmu því svo fyrir, að verulega öflug
framþróun væri óhjákvæmilega tengd örri upp-
lausn lífsgildakerfisins, glundroða og óvissu um,
hvað við tæki. Eitthvað í þessa áttina fylgir þó
sennilega allri framþróun. Hún tekur ýmsar óvænt-
ar stefnur, leysir upp gömul lífsgildi, en veitir
jafnframt reynslu af nýjum. En þar skiptir sköp-
um eftir því, hvort og hvernig tekst að fella hin
nýju gildi inn í lífsgildakerfið og njóta fyllra lífs
við heilsteypta skapgerð og aukið manngildi ein-
staklingsins og samræmisfyllri og friðsamlegri þjóð-
félagshætti.
Á sviði efnahagsmála birtist vandamál þessara
andstæðna skýrast í þeim brennipunkti, þar sem
því óhætt að byggja á þeirri reynslu um uppbygg-
ingu verðlagsákvæða okkar.
Það er eðlilegt, að þessi rannsókn fari fram þeg-
ar í stað, og að nefnd (sbr. verðlagsnefnd landbún-
aðarafurða) verði skipuð til þess að endurskoða
verðlagsákvæðin á þessum grundvelli. Þessi nefnd
sé gerðardómur, og verðlagsákvæði hennar komi til
framkvæmda.
Ef ríkisstjórnin sér sér ekki fært að gera um-
ræddar breytingar, er víst að verzlunarstéttin verð-
ur þegar í stað að grípa til örþrifaráða — eða gef-
ast upp með öllu.
Á það má benda, að aldrei hefur öngþveitið í
verzlunarmálum verið meira en á einokunartím-
unum, undir ströngum verðlagsskrám konungsvalds-
ins. Það er fyrst með verzlunar og verðlagsfrelsi,
sem hagur þjóðarinnar batnar, og með tilkomu
kaupfélaganna, sem eru eign fólksins sjálfs, virðist
vera komið mjög raunhæft verðlagseftirlit.
Það er sameiginleg skoðun kaupmanna og for-
ráðamanna kaupfélaganna, enda í fullu samræmi-
við það, sem saga landsins segir okkur, og einnig
í samræmi við reynslu allra frjálsra landa, að af-
koma þjóðanna er bezt, þegar verzlunar- og verð-
myndunarfrelsið er mest. Þess vegna skal ajnema
verðlagsákvœði og koma á jót jrjálsri og jajnrétt-
hárri verzlun kaupmanna og kaupjélaga. Við treyst-
um á réttsýni ríkisstjórnarinnar, og að hún vilji
þjóð sinni raunverulega vel. Við treystum því, að
velvild ríkisstjórnarinnar sé ekki aðeins í orði, held-
ur og í framkvæmd. Þess vegna treystum við því
líka, að ríkisstjórnin afnemi verðlagsákvæðin.
FRJÁL8 VURZLUN
11