Frjáls verslun - 01.04.1961, Blaðsíða 28

Ein hugmynd hans var sú, að fengið yrði stórt
gufuskip til að vera til verndar og aðstoðar báta-
flotanum, en jafnframt vœri þetta skip fljótandi
fiskverkunarstöð. Þetta hjálparskip átti að veita
bátunum „hverskonar mögulega aðstoð, einkum
þegar brim og ofviðri ógnuðu þeim á hinum, erf-
iðu og hættulegu sjósóknarleiðum þeirra. Hver veit
nú nema síðar kunni að verða eitthvað hugsað út
í þetta. af einhverjum“, sagði hann. Og hvað hef-
ur skeð?
Á þessum árum nokkru fyrir aldamót, skrifaði
hann frá Winnipeg landsstjórn íslands, og skýrði
henni frá „nýrri gerð opinna báta, er væru svo út-
búnir (með lofthólfum og vatnshólfum, er mætti
Stefán innleiddi skilvindur á Islandi
tæma og fylla að vild, hvenær sem væri), að þeir
gætu ekki sokkið eða af kjöl farið í hvaða ósjó eða
ofviðri, er fyrir kæmi, ef þeir væru ekki ofhlaðnir,
— ekki hlaðnir umfram fastákveðinn hlcðsluþunga.
— Þeir skyldu hafa centrumborð (niður úr kjöln-
um), eins og tíðkast í Ameríku, er tryggja það, að
þeim „tekur“ betur og „þola“ mikið betur á sigl-
ingu en annars.“ Yið bréfi þessu átti landsstjórn
íslands ekkert svar.
Þá Imgleiddi Stefán, „hvernig takast mætti með
orku Lagarfljótsfossins að flytja alls konar vörur
á skipi eftir Lagarfljóti endilöngu. Um þetta skrif-
aði ég blaði til Seyðisfjarðar, en án svars“, segir
hann.
Árið 1902 hóf Stefán að gefa út í Reykjavík
tímarit, er hann nefndi Hlín. Því var ætlað að
vera „til eflingar verkfræðilegs og hagfræðilegs fram-
kvæmdalífs á íslandi“. Segja má, að undir þessu
kjörorði hafi Stefán unnið alla tíð. Skömmu eftir
heimkomuna gerði hann tilraun til að lcoma upp
mjólkurbúi í Dölum og vildi stofna til félagsskapar
meðal bænda í því skyni. Var málið komið á nokk-
urn rekspöl, en fyrir innbyrðis ósamkomulag fór
þetta út um þúfur. Fór þannig um fyrstu tilraun
til stofnunar rjómabús hér á landi.
En þar eð Stefán hafði fengið í Ameríku umboð
fyrir ýmis fyrirtæki, er verzluðu með heimilisvélar
og landbúnaðarverkfæri, tók hann sér nú far með
strandferðaskipi umhverfis landið til þess að kynna
mönnuni vélar þessar og taka pantanir á þeim.
Það var árið 1900. En vélarnar, sem hann sýndi
og seldi, voru Alexandra, verðlaunaskilvindan
fræga, og sennilega fyrsta skilvinda hér á landi, —
hringprjónavélar, sem þóttu góðar heimilisvélar og
hétu Dundas, — og svo var það „Patent“-strokk-
urinn, sem náði ca. 10% meira af smjöri úr rjóm-
anum en gamli bullustrokkurinn.
Svo mátti að orði kvcða, að eftir þessa för Stefáns
breyttist hljóðið í umhverfi fólksins, einkum í
sveitunum. Skilvindudynurinn var hið nýja hljóð
tímans, ásamt prjónavélakliðnum, sem að vísu var
eins og lágrödd í hinum sterka hvini búvélanna
nýju. En þessi lágrödd kom frá verkfæri, sem boðaði
algjör aldahvörf í heimilisvinnu fólksins. Hún greip
sem sagt bandið af snældunum og skilaði prjónles-
inu á hraðvirkan og hagkvæman hátt. Og jafn-
framt boðaði hún, að innan tíðar væri liðin undir
lok hin almenna linnulausa seta kvenna yfir prjóna-
skapnum, svo sem verið hafði um aldir.
Fólk var orðið vant því, að frá Ameríku kæmu
því nær eingöngu agentar til þess að fræða fólkið
um farmfarirnar í nýja heiminum, og jafnframt til
þess að gylla fyrir því ævintýralega vclmegun þar
vestra.
En hér var öðru máli að gegna. Þessi maður stakk
í stúf við alla predikara. Hann kom og boðaði
nýja tímann á íslandi, trúna á landið og þjóðar-
stofninn, og hvatti til uppbyggingar og menningar-
starfa. Hann rétti fólkinu hjólin og vélarnar í hcnd-
urnar, fyrst skilvindurnar og prjónvélarnar, þá ný-
tízku stignar saumavélar, og loks landbúnaðartæk-
in og heimilisvélarnar.
Stefán var sífellt fræðandi í ræðu og riti um nýt-
ingu afurða landsmanna. Og á árunum 1901—1905
gaf hann út tímaritið Hlín, er flutti geysifjölbreytt-
an hagnýtan fróðleik og hvatningargreinar.
28
FRJALS VKRZLUN