Frjáls verslun - 01.07.1970, Qupperneq 8

6
FRJÁLS VERZLUN
UM ÞJÚÐARBtSKAPIM
Höfundur: Pétur Eiríksson hacjfræöingur
Launahækkanir
fram yfir
greiðslugetu
Velt yfir í
verðlagið
í 5. hefti Frjálsrar Verzlunar var vikið að kjarasamningiuium, sem þá
voru framundan. Látin var í ljós von um, að launahækkanir yrðu innan
þeirra marka, sem atvinnuvegirnir almennt gætu borið án verðhækkana, og
jafnframt, að nú yrði samið til lengri tíma en eins árs. Síðari óskin hefur
að nokkru leyti ræzt. Samið var til óvenju langs tíma, miðað við íslenzk-
ar aðstæður. Enn verður þó að telja samningstímahilið heldur stutt, þótt
miðað hafi í áttina.
Að hve miklu leyti atvinnuvegirnir geta risið undir launahækkununum,
án hækkaðs verðlags, verður reynsla næstu mánaða að skera úr um. Flest
bendir þó til, að launahækkanirnar hafi farið verulega fram úr greiðslu-
getu atvinnuveganna.
Ef litið er á einstakar atvinnugreinar verður niðurstaðan í fljótu bragði
á þessa leið:
Fiskiðnaðurinn mun í augnablikinu hafa bezta aðstöðu til að taka á sig
launahækkun. Góður vertíðarafli og hagstætt útflutningsverð hafa haft
sín áhrif. Hve lengi þessar liagstæðu ytri aðstæður haldast er hins vegar
óljóst, og bregðist sá grundvöllur, er viðbúið, að við tökum eina kollsteyp-
una enn.
Ljóst er, að landbúnaðurinn getur ekki tekið á sig neina hækkun, án þess
að velta henni áfram á neytendur. Framleiðniaukning í landbúnaði er að
vísu nauðsynleg, en hún gerist ekki á einni nóttu, og ytri aðstæður liafa
verið þessum atvinnuvegi mjög óhagstæðar. Á hinn bóginn nýtur þessi at-
vinnuvegur víðtækrar verndar, og þarf einungis í litlum mæli að óttast
erlenda samkeppni.
Viðbúið er, að verzlun og aðrir þjónustuatvinnuvegir, sem reknir eru
með hlutfallslega miklu vinnuafli, þurfi að velta miklum hluta Iaunahækk-
ana yfir í verðlagið. Sum þjónustufyrirtæki ríkisins liafa gefið öðruin for-
dæmi með ríflegum hækkunum! Er varla við að búast, að aðrir atvinnu-
rekendur telji sér skylt að herða sultarólina, þegar þeim eru gefin slík for-
dæmi.
Iðnaðurinn verður sennilega í mestum vanda staddur. Launahækkanirn-
ar koma í kjölfar lækkaðrar tollverndar vcgna aðildar íslands að EF"TA.
Hætt er við, að framundan verði erfiðir tímar fyrir marga iðnrekendur.
Sennilegt er, að kjarasamningarnir, og sú verðbólgualda, sem risin er í
kjölfar þeirra, verði til að flýta þeirri þróun, sem af EFTA aðild verður.
í heild verður að telja, að verulegum hluta launahækkananna verði vclt
yfir í verðlagið. Verðhækkunarkapphlaup er þegar hafið, sem er enn al-
varlegra fyrir þá sök, að full vísitölubinding hefur aftur verið tekin upp.
Ef þróunin heldur áfram, sem nú horfir, mun takast að safna fljótlega
upp í næstu gengislækkun, og hafa þá fljótt skipast veður í lofti frá því í
vor, þegar rætt var um gengishækkun.
Genqishækkun Viðbrögðin við tillögunni um gengishækkun verður raunar að telja til
M ’ furðulegri atburða í íslenzkri efnahagssögu, þó þar sé um auðugan garð
furðuleg a® gresja. Þegar borin er fram tillaga um raunhæfar kjarabætur, sem hefðu
að öllum líkindum haft mjög heillavænleg áhrif á þróun verðlags og kjara-
viðbrögð mála, ekki aðeins á þessu ári, heldur einnig á næstu árum, er henni ekki
gefinn meiri gaumur en svo, að fulltrúar verkalýðsfélaga og atvinnurek-