Frjáls verslun - 01.05.1972, Síða 75

Stöðlun í byggingariðnaðinum
Lækkar hún byggingarkostnaðinn?
Árið 1970 birtist álit þeirr-
ar nefndar, sem iðnaðarrá'ð-
herra skipaði 1966 til þess að
kanna byggingarkostnað á ís-
landi. Nefndin vann úr ýms-
um gögnum varðandi þetta
mál en tekur fram í áliti sínu,
að hún muni ekki svara spurn-
ingunni um það, hvort hygg-
ingarkostnaður sé óeðlilega
hár hérlendis, og hún leggur
heldur ekki á ráðin um það,
hvernig lækka megi byggingar-
kostnaðinn.
Meðal þeirra þátta, sem
nefndin fjallaði sérstaklega
um var stöðlun í byggingar-
iðnaðinum og fer sá kafli hér
á eftir:
„Áhrif stöðlunar á bygging-
arkostnað hafa verið mikið til
umræðu. Því er ástæða til að
fjalla lítillega um það efni hér.
Stöðlun getur verið marg-
háttuð, en hér verður fjallað
um hana sem:
1) bindingu máleininga í bygg-
ingarframleiðslunni,
2) háttbundinn framleiðslufer-
il og
3) gæðaákvörðun fyrir efni og
vinnu.
Skoðanir eru nokkuð skipt-
ar um, að hvaða marki, við
hvaða aðstæður og hvar í
framleiðsluferlinum stöðlun
geti haft mest áhrif á bygging-
arkostnað.
Rétt er að gera sér grein fyr-
ir því, að stöðlun er ekkert
nýtt fyrirbæri, heldur hefur
hún verið til í ýmsum mynd-
um um langan tíma. Eru ýms-
ar óskyldar ástæður fyrir stöðl-
un og má nefna tvær. Annars
vegar fagurfræðileg stöðlun,
þ.e. stöðlun máleininga og
hlutfalla, sem byggist á við-
urkenndum hlutfallalögmálum.
Hins vegar er framleiðslu-
tæknileg stöðlun ýmissa bygg-
ingarefna, og er það raunveru-
lega sú stöðlun, sem almennt
er rætt um.
TILGANGUR STÖÐLUNAR.
Tilgangur stöðlunar, sem
hvílir á framleiðslutæknileg-
um grunni. er að auðvelda
samfellda (verksmiðju-) fram-
leiðslu byggingarefnis, bygg-
ingarhluta eða heilla bygginga
án tillits til, hvar og hvenær
sú framleiðsla er notuð. Áhrif
slíkra framleiðsluaðferða á
byggingarkostnað eru aðallega
háð: 1) undirbúnings- og stofn-
kostnaði framleiðslustöðvar, 2)
geymslukostnaði og 3) dreif-
ingarkostnaði. En allt er þetta
háð fjármögnunarformi og
kostnaði af þvi, svo og stærð
og legu markaðssvæðisins. Það
er því eðlilegt, að ekki gildi
alls staðar sömu lögmál um,
að hvaða marki og hvar í
framleiðsluferlinum áhrif stöðl-
unar gæti mest til að lækka
eða halda niðri byggingar-
kostnaði.
Ef skoðuð eru þrjú stig í
framleiðsluferlinum í ljósi
þess, sem þegar er sagt, má
gera sér nokkra grein fyrir
þessu, Hin þrjú stig eru:
1. Stöðlun heilla húsa.
2. Stöðlun byggingarhluta.
3. Stöðlun byggingarefna.
HEIL HÚS.
Hér á landi hafa verið gerð-
ar nokkrar tilraunir með verk-
smiðjuframleiðslu heilla íbúð-
arhúsa sem seld eru uppsett.
Þessar tilraunir eru svo smá-
vægilegar, að þeirra gætir ekki
til áhrifa á byggingarkostnað
almennt. Timburhúsin virðast
að öllu jöfnu ódýrari en stein-
húsin. Þó hefur ekki verið
gerður samanburður á kostnaði
sambærilegra timburhúsa,
byggðra með venjulegum
hætti. Um steinhúsin er ekki
óyggjandi vissa, hver kostnað-
arhlutföll eru, m.a. vegna þess
að lokafrágangur þeirra er
hinn sami og húsa, sem byggð
eru með venjulegum bygging-
araðferðum.
Þessi stöðlun nær ekki til-
gangi sínum, þegar hver byggj-
andi framleiðir aðeins eina ein-
ingu og ekki vinnst hagræð-
ing í innkaupum eða fram-
kvæmdaskipulagi. Stærsta til-
raun með byggingu staðlaðra
húsa er bygging 20 innfluttra
„typuhúsa“ í Breiðholti. Rann-
sókn á niðurstöðum þeirrar til-
raunar hefur ekki farið fram,
en af birtum gögnum má draga
þá ályktun, að ekki hafi farið
sem skyldi.
Af reynslu annarra þjóða má
álykta, að einingarfjöldi hverr-
ar húsagerðar þurfi að vera
meiri en svo, að markaður
okkar geti tekið við svo mik-
illi jafnri, árlegri framleiðslu,
sem þarf til að tryggja rekstur
framleiðslufyrirtækjanna. Áð-
ur en horfið er frá stöðlun
heilla húsa, er rétt að draga
fram í dagsljósið hættu, sem
henni er samfara. Hinir ört
breytilegu lífshættir og hí-
býlavenjur svo og hinir sí-
breytilegu starfshættir í at-
vinnufyrirtækjum og stofnun-
um skapa óhjákvæmilegar
þarfir fyrir breytanleika nær
alls húsrýmis. Staðlað hús, full-
frágengið og óbreytanlegt,
framleitt í fjölda eintaka getur
orðið alvarlegri fjötur í fram-
tíð, þótt ódýrara sé í upphafi,
en óstaðlað hús, byggt með
venjulegum hætti, en fyrir
breytileg afnot.
Með hliðsjón af framansögðu
og aðstæðum hér á landi, verð-
ur því að álykta, að vafasamt
sé, að stöðlun húsa sem full-
unninnar markaðsvöru geti
leitt til lækkunar byggingar-
kostnaðar, en vænleg til ár-
angurs sé stöðlun máleininga,
er auðveldar stöðlun bygging-
arhluta og gerir hagkvæmari
nýtingu staðlaðs byggingarefn-
is.
BYGGINGARHLUTAR.
Stöðlun byggingarhluta virð-
ist í ýmsum tilvikum geta haft
áhrif til lækkunnar kostnað-
ar eða aukins framkvæmda-
hraða. Hér á landi eru til verk-
smiðjur, sem geta fullnægt
þörfum landsmanna fyrir ýms-
ar byggingarvörur og bygging-
arhluta, ef reknar væru með
hliðsjón af afkastagetu véla-
kosts og eðlilegri nýtingu hans,
svo sem gerist með öðrum
þjóðum. Hér skal nefnd fram-
leiðsla hurða, glugga og for-
spenntra steypubita og súlna
svo og steyptra, einangraðra
útveggjahluta. Einnig má nefna
eldhúsinnréttingar, skápa og
veggjaklæðningu. Þrátt fyrir
þetta mun þessi staðlaða fram-
íeiðsla ekki vera birgðafram-
leiðsla nema að litlu leyti,
FV 5 1972
75