Frjáls verslun - 01.11.1972, Blaðsíða 35

•SKJALASKÁPAR
fyrirliggjandi
með 2, 3 og 4 skúff-
um í A 4 og folio
stærð.
•PENINGASKÁPAR
•SPJALDSKRÁR-
SKÚFFUR
í DIN og enskum
stærðum.
EgillGuttormsson
GRÖFIN 1 - REYKJAVÍK
SÍMI 25155
PÖSTHÖLF 181
gegn því, að hann léti spildu
af lóðinni undir götu. A reisti
húsið og stjómvöld bæjarins
lögðu götu um lóðina. A vildi
ekki hlíta því að láta götu-
stæðið af hendi endurgjalds-
laust. Fór hann því í mál við
bæjarsjóð og krafðist endur-
gjalds fyrir lóðarspilduna.
Héraðsdómur sýknaði bæjar-
sjóð, bæði vegna þess, að talið
var, að A heíði samþykkt þetta
skilyrði, svo og vegna tómlætis
um kröfu á endurgjaldi. Hæsti-
réttur tók hins vegar kröfu A
til greina. Segir svo í dómi
Hæstaréttar: Bygginganefnd
og bæjarstjórn brast að lögum
heimild til þess að binda bygg-
ingarleyfi áfrýjanda, það er í
málinu greinir, því skilyrði, að
hann léti af hendi tjáða lóðar-
spildu endurgjaldslaust undir
götu og ekki verður talið, að
áfrýjandi hafi eftir á með
framkomu sinni svipt sig rétti
til andvirðis lóðarspildunnar.
Ber því að taka kröfur hans
hér fyrir dómi til greina.
EFTIRLIT MEÐ STJÓRN-
SÝSLU OG LAGAFRAM-
KVÆMD
Á Norðurlöndum öllum, að
Islandi einu undanskildu, hef-
ur nú verið komið á fót em-
bætti umboðsmanns þjóðþings-
ins. Er umboðsmanninum ætl-
að það hlutverk að hafa af
þjóðþingsins hálfu eftirlit með
lagaframkvæmd, embættis-
gæzlu og annarri stjórnsýslu
og jafnvel dómstólum, allt eft-
ir því sem nánar er ákveðið í
lögum hvers lands. Eru verk-
efni þeirra og starfshættir
nokkuð sitt með hverjum hætti
í hverju landi fyrir sig.
Langelzt þessara embætta er
umboðsmannsembættið í Sví-
þjóð. Til þess var stofnað árið
1809, er stjórnskipunarlög Svía
— Regeringsformen — voru
sett. Löngu síðar, eða árið 1915,
var stofnað sérstakt umboðs-
mannsembætti fyrir herstjórn-
arsýsluna í landinu,
Samkvæmt finnsku stjórn-
skipunarlögunum frá 1919 var
stofnað embætti umboðsmanns
þjóðþingsins í Finnlandi og
hefur hann starfað þar síðan.
Var embætti finnska umboðs-
mannsins sniðið eftir sænsku
fyrirmyndinni og gilda um
hann að mestu sams konar
reglur og í Svíþjóð.
Eftir síðari heimsstyrjöld-
ina var farið að ræða um það
í Danmörk, að þörf væri á
auknu eftirliti með stjórnsýsl-
unni af þjóðþingsins hálfu.
Ástæðan var sjálfsagt hin
mikla þensla í opinberri sýslu
þar sem annars staðar. í svo-
kallaðri stjórnsýslunefnd, sem
sett var á fót árið 1946, kom
sú hugmynd fram, að stofna
til umboðsmannsembættis eft-
ir sænskri íyrirmynd. Mönn-
um þar var það þó ljóst, að
sænska skipulagið myndi ekki
henta í Danmörku, nema með
allmiklum breytingum. Sam-
kvæmt tillögu stjórnarskrár-
nefndar landsins var síðan tek-
ið upp í stjórnarskrána frá
1953 ákvæði um slíkt embætti
og þar á eftir samþykkt lög
um „Folketingets ombuds-
mand“. Sættu ýmis ákvæði
þeirra laga gagnrýni af hálfu
samtaka opinberra starfs-
manna, sem voru lagasetning-
unni andvíg.
í Noregi voru sett lög um
„Stortingets ombudsmand for
forvaltningen" í júní 1962 og
tók umboðsmaðurinn til starfa
1. janúar 1963.
í þremur landanna styðst
umboðsmannsembættið við
stjórnarskrárákvæði, það er
í Danmörku, Finnlandi og Sví-
þjóð. í Noregi byggist embætt-
ið hins vegar aðeins á venju-
legum lögum og var stjórnar-
skrárheimild ekki talin nauð-
leg til stofnunar þess þar.
TRÚNAÐARMAÐUR ÞINGS-
INS — ÓHÁÐUR í STARFI
í öllum löndunum er um-
boðsmaðurinn kosinn af hlut-
aðeigandi þjóðþingi. Hann er
trúnaðarmaður þingsins og
vinnur starf sitt í umboði þess.
En þó að umboðsmaðurinn
sæki umboð sitt til hlutaðeig-
andi þjóðþings, það setji hon-
um starfsreglur og geti jafnvel
vikið honum frá, er hann þing-
inu algerlega óháður í starfi
og tekur ekki við neinum fyr-
irmælum frá því. Að sjálf-
sögðu stendur umboðsmaður-
inn hvarvetna utan við og ofar
hinu almenna embættismanna-
kerfi ríkisins. Hann er alger-
lega óháður æðstu handhöfum
framkvæmdarvalds, jafnt þjóð-
höfðingja sem ráðherrum.
Kjörtími umboðsmannsins er
alls staðar fjögur ár eða bund-
inn við kjörtímabil hlutaðeig-
andi þings. Eru engar skorð-
ur reistar við endurkjöri. í öll-
um löndunum er það skilyrði
sett, að umboðsmaðurinn sé
ekki þingmaður. Þingmennska
FV 11 1972
85