Frjáls verslun - 01.06.1973, Blaðsíða 71

nauðsynlegra gagna til skýr-
ingar á framtali. Enn fremur er
skattayfirvöldum heimilt að
krefjast aðgangs að bókhalds-
gögnum aðila, samningum,
verzlunarbréfum og öðrum slík-
um skjölum, til athugunar og
endurskoðunar. A sama hátt er
heimilt að krefja skattþegn og
ábyrga forstöðumenn skatt-
skyldra fyrirtækja eða stofnana
um nauðsynlegar upplýsingar
svo og að þeir veiti eftirlits-
mönnum eða endurskoðendum
skattyfirvalda aðgang að skrif-
stofum, vinnustöðvum, vöru-
geymsluhúsum og öðrum þess
háttar stöðum til birgðakönnun-
ar og annars eftirlits með við-
skiptum hlutaðeigenda.
Þá segir þar ennfremur, að
skattstjórar og skattanefndir
hafi rétt til þess að krefjast
upplýsinga af þeim, sem keypt
hafi af söluskattskyldum aðila
eða selt honum vörur eða haft
við hann önnur viðskipti. Einnig
skulu félög og félagasamtök at-
vinnurekenda, iðnaðarmanna og
annarra viðkomandi aðila skyld
að gefa upplýsingar um meðlimi
sína og atvinnu þeirra.
Opinberar stofnanir skulu
veita aðgang að öllum þeim
gögnum, sem að dómi skatt-
stjóra og skattanefndar eru
nauðsynleg til endurskoðunar
framtals og ákvörðunar fram-
tals og ákvörðunar söluskatts og
er forstöðumönnum og starfs-
mönnum þessara stofnana skylt
að láta skattstjóra, skattanefnd
eða starfsmönnum þeirra í té
alla nauðsynlega aðstoð og upp-
lýsingar, sem óskað er eftir og
unnt er að veita.
• Mat skattyfirvalda
— ekki dómstóla
í dómi þeim, sem greint var
frá hér í upphafi, en hann var
kveðinn upp á árinu 1965, voru
málavextir þessir:
Hinn 16. júlí það ár, ritaði
ríkisskattstjóri Landsbanka ís-
lands svo hljóðandi bréf:
— Jafnframt því, sem vér vís-
um til 36. gr. laga nr. 55/1964
um tekjuskatt og eignarskatt,
sbr. lög nr. 70/1965, er hérmeð
óskað upplýsinga um viðskipti
neðangreindra aðila við yður,
sem eru:
„Hr. S. S., kaupmaður,
Reykjavík.
Verzlunin Ö., Reykjavík.
Óskað er upplýsinga um eftir-
farandi:
1. Höfðu ofangreindir aðilar
einhverja veltufjárreikninga
(hlaupareikninga, reikningslán,
aðra ávísanareikninga) hjá yð-
ur á árunum 1962 og 1963? Ef
svo er, óskast oss látið í té af-
rit af umræddum reikningum.
2. Áttu ofangreindir aðilar
innstæður á sparifjárreikning-
um hjá yður á árunum 1962 og
1963? Ef svo hefur verið, óskast
oss látið í té afrit af umræddum
reikningum.
3. Skulduðu ofangreindir aðil-
ar yður á umræddu tímabili (ár-
unum 1962 og 1963)? Óskað er
afrita af þeim skuldareikning-
um. Sérstaklega er óskað afrita
úr víxlaspjaldskrá.
4. Hafi aðilar þessir á ofan-
greindu tímabili haft önnur við-
skipti við yður en að framan
voru nefnd, óskast gerð grein
fyrir þeim.
Umbeðnar upplýsingar óskast
veittar eigi síðar en 21. júlí
n.k.“
Eins og greint var frá hér í
upphafi, neitaði bankinn að
veita umbeðnar upplýsingar og
það varð til þess, að ríkisskatt-
stjóri (rannsóknardeild) óskaði
þess, að sakadómur tæki málið
til meðferðar í samræmi við
skattalög. Var þess krafizt, að
framangreindar upplýsingar
yrðu látnar af hendi.
Af hálfu Landsbankans var
þvi lýst yfir, að honum væri
ekki heimilt samkv. lögum og
reglugerðum bankans að veita
þessar upplýsingar, enda hefði
bankinn sama dag og ríkisskatt-
stjóri sneri sér til sakadóms, sent
ríkisskattstjóra bréf og synjað
um þessi gögn á þeim forsend-
um. Hins vegar var af hálfu
bankans ekki neitað um upp-
lýsingar af þessu tagi, ef fyr-
ir lægi dómsúrskurður hverju
sinni.
í dóminum segir, að samkv.
lögum um Landsbankann sé
bankaráð, bankastjórar og allir
starfsmenn bankans bundnir
þagnarskyldu um allt það, sem
snerti hagi viðskiptamanna
bankans og þeir fái vitneskju
um í starfi sinu.
í lögum um tekjuskatt og
eignarskatt sé hins vegar kveðið
á um það, að stjórnendum banka
og sparisjóða sé skylt að láta
skattyfirvöldum í té allar nauð-
synlegar upplýsingar og skýrsl-
ur, sem um sé beðið og unnt sé
að láta í té. Ennfremur hafi rík-
isskattstjóri aðgang að bókum
banka og sparisjóða.
Samkv. Landsbankalögunum
sé forráðamönnum og starfs-
mönnum bankans bannað al-
mennt að skýra frá því, sem þeir
hafa í starfi sínu komizt að um
hagi viðskiptamanna bankans.
Samkv. skattalögum sé þeim
hins vegar skýlaust gert að
skyldu að láta í té slíkar upp-
lýsingar til tiltekins aðila. Sé
ljóst, að mat á því hvort þörf
sé á slíkum upplýsingum, beri
undir skattyfirvöld sjálf en ekki
dómstóla, þannig að ekki sé
þörf dómsúrskurðar í hverju ein-
stöícu tilviki. Ákvæði skattalag-
anna séu sérákvæði, sem gangi
fyrir ákvæðum Landsbankalag-
anna, sem sé almenns eðlis og
auk þess yngri. Með tilliti til
þessa sé það augljóst, að Lands-
bankanum sé skylt að láta skatt-
yfirvöldum í té upplýsingar
þær, sem beðið var um.
• Gangi ekki of langt
Ljóst er af því, sem rakið hef-
ur verið hér að framan, að á
vettvangi skattamála hefur hið
opinbera áskilið sér rika heim-
ild til þess að rjúfa viðskipta-
leyndina. Við slíku er í raun-
inni lítið að segja. Rökin fyrir
því eru skýr og ótvíræð. En
reynslan hefur sýnt, að vald hins
opinbera hefur ríka tilhneigingu
til þess að seilast inn á svið ein-
staklingsréttarins og skerða
hann um of, oft án fullnægjandi
eða verulegra ástæðna. Þessu
veldur fyrst og fremst,hve leik-
urinn er ójafn. í almætti sínu
gengur hið opinbera of langt í
valdi sínu á kostnað einstakl-
ingsins. Því ber svo sannarlega
að vera á verði gagnvart valdi
hins opinbera á þessu sviði sem
svo mörgum öðrum.
(Heimildir: Hœstaréttardóm-
ar o. fl.).
PLASTPOKAR h.f.
LAUGAVEGUR 71
SÍMI 18454
AVERY!
VERÐMERKIVÉLIN
í ALLAR VERZLANIR
vélin er
auöveld í notkun-
veró-tölu er breytt
meó einu handtaki
Stimplar allt aö 150
verömiöa á mínútu.
FV 6 1973
71