Frjáls verslun - 01.09.1973, Qupperneq 35

Grcinar og uiðlöl
Or. Guðmundur Magnússon, prófessor:
Skellur í tönnum
Þegar Framkvæmdastofn-
un ríkisins var sett á laggirn-
ar, voru mjög skiptar skoð-
anir um, hvert ágæti hennar
mundi verða og hvaða afleið-
ingar það gæti haft að mynda
vegg stjórnmálaerindreka
milli ríkisstjórnar og sérfræð-
inga. Var ég í hópi efasemdar-
manna.
AÐDRAGANDINN.
Það gegndi engri furðu, að
þeir flokkar, sem nú sitja í rík-
isstjórn skyldu vilja breyta til á
höfðu verið í stjórnarandstöðu í
ýmsum sviðum. Flokkarnir
meira en áratug og ýmsu hafði
verið lofað, sem annaðhvort ekki
var unnt að hlaupa fram hjá eða
þá ástæða var til að hrista upp
í. Framsóknarflokkurinn hafði
barizt einna skeleggast á þingi
fyrir, að komið yrði á „skipu-
lagi áætlunargerðar til langs
tíma“. Þetta var sú kenning, sem
lagði grundvöllinn að stofnun-
inni. Fæðing hennar var boðuð
í stjórnarsáttmálanum og leit
hún fljótlega ljós um áramótin
1971/72.
SKRÝTIN VIÐBRÖGÐ,
Það einkennilega skeði, að
forsvarsmenn allra stjórnar-
flokka, nema eins hallmæltu
stofnuninni strax á meðan hún
var í burðarliðnum. Það var eins
og enginn vildi gangast við óska-
barninu. En ekki þýddi annað,
en framfæra afkvæmið af al-
mannafé, fyrst það var einu
sinni orðið til. Fékk það þrjá
fósturferður, sem lært höfðu
hver sína uppeldisaðferðina, og
var einkar spennandi að bíða og
sjá, hvernig uppeldið tækist.
HAGRANNSÓKNADEILDIN
SKILIN FRÁ.
Upphaflegu frumvarpi um
Framkvæmdastofnunina var
breytt á þá leið, að hagrann-
sóknadeildin skyldi heyra beint
undir forsætisráðuneytið, eins
og verið hafði um Efnahags-
stofnunina á sínum tíma. Þýddi
þetta í reynd, að stofnunin var
tvíklofin, þar sem fósturfeð-
urnir höfðu ekkert með ráðgjöf
í efnahagsmálum og hagrann-
sóknir að gera.
BLÓTAÐ Á LAUN.
Hverjum manni er ljóst, að
sú víðtæka áætlunargerð, sem
boðuð var, leit aldrei dagsins
ljós. Reyndar mynda hámælgin
um ætlunarverk stofnunarinnar
og ýmis önnur atriði stjórnar-
sáttmálans algjöra þverstæðu:
framkvæma á margt og mikið,
en síðan skal áætlað, hvað skuli
gert.
Það varð að sjálfsögðu að
reikna með því, að það tæki
nokkurn tíma að komast í gang.
Á meðan notuðu ráðherrarnir
óspart tækifærið til að gera það,
sem þeim sýndist.
VERKEFNIN FÆRAST
í ANNARRA HENDUR.
Það merkilega hefur hins veg-
ar verið að gerast á síðustu mán-
uðum, að hætt er að blóta á
laun og farið er að tina verk-
efni af stofnuninni opinberlega.
Iðnaðarráðherra hefur komið
á laggirnar nefnd til að vinna að
iðnaðaráætlunum og lagabreyt-
ingum á sviði iðnaðar. Fleiri
manns munu ráðnir til þessa
starfa.
Fjármálaráðuneytið hefur á-
kveðið að flytja gerð fram-
kvæmda- og f járöflunaráætlun-
ar til hagsýslunnar, og mun á-
ætlunin verða prentuð ásamt
f járlagafrumvarpinu fyrir
næsta ár.
Eins og áður er sagt, er hag-
rannsóknadeildin nánast stofn-
un út af fyrir sig. Kæmi eng-
um á óvart þótt hún yrði það
formlega, fyrr en varir, ef svo
fer, sem fram horfir.
RÉTT STEFNA.
Það, sem einkennir verkefna-
tvístringinn er, að sennilega er
verið að gera hið rétta. Ekki er
ósennilegt, að málin hefðu þró-
azt eitthvað á þessa leið ,,af
sjálfu sér“, nema varðandi hag-
rannsóknadeildina. Þetta sýnir,
að frumvarpið um Fram-
kvæmdastofnunina var van-
hugsað.
FARIÐ í HRING.
Hvað er þá eftir hjá fóstur-
feðrunum? Byggðamálin.
Byggðaáætlanir voru áður
stundaðar af Efnahagsstofnun-
inni og Atvinnujöfnunarsjóði,
sem innlimaður var í Fram-
kvæmdastofnunina. Það virðist
því, sem hér sé komin sú byggða-
stofnun eða byggðamálaráðu-
neyti að nokkru leyti, sem lýst
var eftir á síðasta þingi.
SETT OFAN.
Afskipti Framkvæmdastofn-
unarinnar af byggingu Seðla-
bankans hafa ekki farið fram
hjá neinum. Fram hefur komið,
að hún hafði ekki vald til að
stöðva framkvæmdir, enda þótt
viss ákvæði í lögum stofnunar-
innar gerfi það til kynna. Hvort
sem æskilegt er, að stofnunin
hafi slíkt vald eða ekki, setti
hún ofan við að telja sig hafa
vald, sem ekki var fyrir hendi.
BATNANDI MANNI
ER BEZT AÐ LIFA.
Sennilega munu þeir, sem
komu Framkvæmdastofnun rík-
isins á fót aldrei viðurkenna op-
inberlega, að hún hafi ekki átt
rétt á sér (í þeirri mynd, sem
hún tók á sig). Tilraunin hefur
þó ekki verið alltof dýrkeypt, ef
hún verður til þess, að ráðamenn
draga af henni lærdóm og efla
raunhæfa áætlunargerð og hag-
rannsóknir, þar sem múrinn
milli sérfræðinga og ráðherra er
brotinn niður.
FV 9 1973
35