Frjáls verslun - 01.04.1976, Page 15

Þegar grannt er skoðað
Velferðarríkið I
orði og á borði
Alliæfingar eru alltaf liættulegar. Þetta sannast best af ýnisu því sem staðhæft er um velferðar-
ríkið sænska, kosti bess og galla. Á sama hátt ber að taka eftirfarandi skrif sem stílfærðar full-
yrðingar og getgátur, til orðnar í heiðarlegri tilra.un til að grípa á nokkrum megineinkennum
og fella þau í kerfi. En eitt er víst — að flestir Svíar eru sannfærðir um að þeirra sé besta kerfi
í heimi; séu á því gallar, stingi þeir cnn meira í augu hjá öðrum.
FRÁ STÓRVELDI TIL
VELFERÐARRÍKIS
Því hefur verið haldið fram
að atferli nútímasvíans mótist
af því að forfeður hans lifðu í
stórveldi. Hvað sem því líður
er nútímamaðurinn ekki af
þessum toga eingöngu. Erlend
áhrif hafa á stundum verið
mikil; hirðin frönsk, fundar-
gerðir borgarstjórnar Stokk-
hólms á þýsku, Gautaborg hálf-
ensk og fjármagn sótt til Eng-
lands og meginlandsins. En
þrátt fyrir mikil samskipti við
umheiminn er eins og hið gamla
sUttakerfi og formfesta frá
miðöldum hafi haldist lengur
við lýði í Svíþjóð en víðast
hvar annars staðar. Til eru Sví-
ar. sem ávarpa föður sinn og
móður í þriðju persónu. Margt
af því sem fyrir augu og eyru
ber í landinu verður skiljan-
legra, ef haft er í huga að hið
gamla stéttaþjóðfélag hefur
skvndilega breyst í nútímaþjóð-
félag. Þess vegna er unnt að
virða fyrir sér bæði settlega
athöfn í kjólfötum og pípuhatti,
bar sem skipt er um vesti eftir
lit milli atriða, og framúrstefnu-
mót með fólki í upplituðum
gallabuxum.
En eins og vfir tungutakinu
leynist víða bjóðlegur blær. Lög
í anda Bellmans og Wenner-
bergs lifa áfram hjá Taube og
flemi vísnasöngvurum, bótt ást-
arljóðið hafi æ meir breyst í
ádeilu. Þjóðfélagsrýni Strind-
be"í?s birtist með nútímahætti á
tjaldinu eða skjánum í táknmáh
Ingmars Bergmans.
BROT AF HAGSÖGU
Mjór er mikils vísir. Landið
er mjótt og langt. Sé því snúið
við um syðsta oddann mundi sá
nyrsti lenda á Ítalíu. f upphafi
Gylfaginningar er sagt frá þvi
hvernig Lögurinn varð til og
sú saga er sögð um Skán, frjó-
samasta hluta landsins, að hann
hafi guð skapað, en til mót-
væais hafi hann skanað fólkið
í Smálöndum, einum hrjóstrug-
asta blettinum. Því er það haft
að orði að frammi fyrir guði
sétim við allir Smálendingar.
Skógurinn verður æ þéttari
eftir því sem norðar dregur og
landbúnaður minni. Málmar
eru mestir í jörðu þar sem
kaldast er á vetrum. En Svíar
bafa nvtt landsins gæði svo vel
sér til framdráttar að þeir eru
með hæstu tekjur Evrópuþjóða
á mann reiknað.
Málmar og tré voru lengi vel
helstn útflutninesvörur, en á
soinni hluta 19. aldar hófst
vinnsla á alls kyns afurðum úr
hessum hráefnum. Iðnbyltinein
skipti bar sköoum og sá mark-
aður. sem mvndaðist í Enelandi
ne síðar öðrum löndum fyrir
afurðir úr tré og málmi.
Þeir sem kynnst hafa Svíum
vita, að beir vinna skipulega og
eru opnir fyrir nýjungum og
tilraunum þrátt fyrir alla form-
festu. Hvað er því eðlilegra en
að þeir skyldu verða fyrstir til
að smíða skipsskrúfuna, kúlu-
leguna og skiptilykilinn?
AÐ MJÓLKA KÚNA FREMUR
EN SLÁTRA HENNI
Halldór Laxness hitti nagl-
ann á höfuðið þegar hann lýsti
efnahagsstefnu Svía á þann veg
að þeir hefðu séð að betra væri
að mjólka kúna áfram fremur
en slátra henni. Þrátt fyrir að
sósíaldemókratar hafi haldið
um stjórnvölinn í áratugi er
treyst á verðmyndun á frjáls-
um markaði á flestum sviðum
og flest atvinnufyrirtæki eru i
eigu einkaframtaksins og að
nokkru samvinnuhreyfingarinn-
ar.
Margir hafa litið aðgerðir á
fjármagnsmarkaðnum horn-
auga og talið að verið væri að
þjóðnýta iðnaðinn um bakdyrn-
ar. Þetta á einkum við stofnun
lífeyrissjóðs fyrir alla lands-
menn á sjötta áratugnum, þar
sem gífurlega mikið fjármagn
hefur safnast saman og verið
endurlánað til fyrirtækja og
hins opinbera. Einnig er Stærsti
viðskiptabankinn ríkiseign eftir
samruna Postbanken og Kredit-
banken.
Þá hefur verið til þess tekið
að ýmis konar afskipti hafa
verið höfð af fyrirtækjum, sern
eru í kröggum til að tryggja
atvinnu starfsmanna. Um tima
leið varla sá mánuður að ríkið
keypti ekki fyrirtæki, sem var
að fara á hausinn eða veitti
fjármagnsfyrirgreiðslu. Einnig
hefur verið reynt að hafa áhrif
FV 4 1976
15