Frjáls verslun - 01.04.1976, Page 17

Gamlar og nýjar stórbyggingar setja svip sinn á Stokkhólm. Til
vinstri er Óperuhúsið, en til hægri stærsta verzlunarmiðstöð borg-
arinnar.
skriðs og markaðsaflanna yfir-
leitt.
Sama gildir um tilraunir til
að jafna ráðstöfunartekjur —
þ. e. launin eftir skatt. Hinn
stighækkandi skattur hefur
ekki reynst eins áhrifamikill í
þessum efnum og vonir stóðu
til. Ýmsar leiðir standa hinum
tekjuhærri opnar til að draga
úr skaittabyrðinni, m. a. að
flytja til Sviss, ef allt annað
þrýtur.
Athuganir, sem gerðar hafa
verið á þróun tekjuskiptingar-
innar benda til þess að veru-
leg jöfnun tekna hafi átt sér
stað upp úr 1930, en síðan hafi
hún lítið breyst. Þetta er unnt
að túlka á tvo vegu. Annars
vegar má segja að ekki hafi
tekist að jafna tekjur. Hins veg-
ar er hugsanlegt að hefðu til-
teknar aðgerðir ekki komið til
hefði tekjuskiptingin orðið enn
ójafnari en raun ber vitni.
Það er athyglisvert að Svíar
hafa sloppið við launaerjur á
borð við þær sem gerast hjá
Bretum vegna deilna milli smá-
hópa um tiltekin verksvið og
andstætt því sem gerst hefur
um breska verklýðshreyfingu í
seinni tíð — og mætiti einnig
leita nær í því efni — hafa
sænsku verklýðssamtökin einatt
hvatt til hagræðingar og
frjálsra utanríkisviðskipta, en
ekki látið skammsýni ráða. Að-
ail stefnunnar hefur verið að
stuðla að hreyfanleika vinnu-
aflsins með ýmsum aðgerðum
eins og flutningsstyrkjum 02
endurmenntunar- og endurhæf-
ingarnámskeiðum, sem auðvitað
býður heim misnotkun að ein-
hverju leyti eins og flestir
styrkir.
SÉRÞARFIR OG HREINl’
ANDRÚMSLOFT
Með bættum efnahag er unnt
að sinna ýmsum sérþörfum í
ríkara mæli en áður og eftir-
spurn eftir sumum gæðum vex
meira en eftir öðrum. Sá árang-
ur, sem náðst hefur í stjórn
efnahagsmála með því að jafna
hagsveiflur og bæta lífskjör hef-
ur einnig orðið til þess að mark-
ið hefur verið sett hæirra. Fjöl-
miðlar flytja gjarnan fréttir af
olnbogabörnum þjóðfélagsins og
leita jafnvel uppi það sem af-
laga fer. Sænskt þjóðfélag
gengur lengra en flest önnur í
að sinna sérþörfum af ýmsu
tagi með miklum myndarbrag.
Stundum finnst manni jafnvel
of langt gengið.
Umræða um mengunarvanda-
málið og takmörk hagvaxtar
fékk betri hljómgrunn í Svía-
ríki en víðast hvar. Þetta er
skiljanlegt. Hagsæld var þar
meiri en annars staðar, ekki
orðið seinna vænna að grípa i
taumana og stjórnmálaflokk-
arnir fundu málefni sem skír-
skotaði til allra. Síðan var deilt
hart um hve langt ætti að
ganga í smáatriðum, eins og
hvort reisa ætti 11 kjarnorku-
rafstöðvar eða 13.
UMFANG HINS OPINBERA
OG STJÓRN EFNAHAGS-
MÁLA
Flestum er kunmugt hve stór
hluti þjóðartekna Svia fer um
hendur hins opinbera. Stjórn-
arandstaðan hamraði á því í
áraraðir að skattaáþjánin væri
orðin lamandi og sænskt at-
vinnulíf mundi leggjast í rúst
vegna sívaxandi gjalda, hærri
launa og versnandi samkeppn-
isaðstöðu út á við.
Þeir sem vilja kynna sér þró-
un þessara mála ættu að lesa
endurminningar Tage Erland-
ers og Bertils Ohlins sem svara
hvorum öðrum eftir iþví sem ný
bindi koma út. Óhætt er að
segja að sú skoðun sósíaldemó-
krata að eftirspurn eftir sam-
neyslu og opinberri þjónustu
hvers konar mundi vaxa í hlut-
falli við þjóðartekjur og ríflega
það á sumum sviðum, hafi
reynst rétt. Þess vegna yrði
skilningur fyrir auknum um-
svifum hins opinbera. Þetta var
lí'k-a auðveldara á meðan þjóð-
artekjur jukust jafnt og þétt.
Þegar þjóðarframleiðsla stóð í
stað eða minnkaði var ekki
unnt að halda sama striki. Ef
auka átti opinber umsvif meira,
varð beinlínis að draga úr
einkaútgjöldum fremur en
aukningu þeirra. Því er jafnvel
fjármálaráðherra Svía farinn að
tala um að lengra sé vart hægt
að ganga í sköttum.
En skattbyrðin segir ekki ein
alla söguna. Mestu máli skiptir
hvað skattborgararnir fá í stað-
inn.
Fjallað er um efnahag Svía í
annarri grein hér í blaðinu og
verður því ekki fjölyrt um þá
hlið málsins.
FV 4 1976
17