Frjáls verslun - 01.06.1976, Side 20

Tímamót í Bandaríkjunum
Eru dagar neyzlusamfélagsins
senn taldir?
Hugleiðingar Alexanders IVI. Johnsons, háskólaprófessors í bandarískri
viðskipta- og verzlunarsögu
Bandaríkin eru neytendaþjóðfélag. Vöruúrval, verðlagning og maffn vörutegunda, sem á boðstólum
er, hefur vakið undrun útlcndinga. Að mörgu leyti hefur samkcppni um hylli neytendanna verið
ávöxtur framleiðslukerfis, sem fyrir áratugum náði því marki að fullnægja lágmarksþörfum. Hug-
takið „sala“ gefur til kynna að hjá neytend'unum verður að skapa löngun til að kaupa, sem síðan
styrkist af gildismati og almennu hugarfari samfélagsins á hverjum tíma. Umsvif a'uglýsingastof-
anna og markaðsöflun hafa aukist samhliða uppbyggingu f jöldaframleiðslukerfis fyrir fjöldamark-
að, sem þjónað er af dreifingarkerfi, er nær um allt landið.
Teikning af höfninni í New Orleans á síðustu öld. Á hafnarbökk-
unum er varningur, sem bíður útskipunar, eða er nýkominn úr
skipi.
Á nýlendutímunum vestan
hafs var lítið aðhafzt til að
selja, því að þörfin var lítil.
Skilti á búðarveggjum gáfu til
kynna hvert vöruframboðið
væri og nauðsynjavörur voru
seldar í magni. Fínni og dýrari
varningur kom með skipi en
framboð á honum var aðallega
tilkynnt í blaðaauglýsingu um
komu skipsins. Stundum var
innflutt vara auglýst á þann
hátt, að einfaldur vörulisti var
birtur í blaði. Það var Benja-
min Franklin sá frumlegi frum-
kvöðull á mörgum sviðum, sem
fyrstur manna dró athygli les-
endanna að þessum upptaln-
ingum með því að skipta lang-
hundunum niður í kafla.
Smásala á þessum tíma fór
ekki aðeins fram í búðarholum,
því að farandsalar flæktust líka
um nýlendurnar þverar og endi-
langar með góss sitt. Viðskiptin
voru gerð gegn greiðslu í pen-
ingum, lánum eða vöruskipt-
um. Það fékkst enginn til að á-
byrgjast gæði vörunnar og
verðið var undir því komið,
hve iðnir kaupendurnir voru að
prútta við sölumennina.
Meðan markaðirnir voru stað-
bundnir átti neytandinn fárra
kosta völ. Þar sem aðeins var
ein verzlun í bæjarfélagi naut
hún einokunaraðstöðu til að sjá
íbúunum fyrir brýnustu nauð-
synjum og gat náð enn betri
tökum á viðskiptavinunum með
lánum, sem kaupmaðurinn gat
veitt vegna lánsviðskipta sinna
við dreifingaraðila í héraðsmið-
stöðinni. Lúxusvarningur var
aðeins handa auðugum fjöl-
skyldum í stórbæjunum í Norð-
urríkjunum eða á plantekrun-
um í Suðurríkjunum og var
hann aðallega pantaður beint
frá útlöndum.
# Staðan í sam-
félaginu
Viðleitni manna til að sanna
stöðu sína í samfélaginu hefur
átt ríkan þátt í að örva neyzl-
una allt frá dögum nýlendu-
stjórnarinnar. Á miðri 18. öld-
inni pantaði til dæmis Thomas
Hancock, kaupmaður í Boston,
munaðarvöru ýmis konar í
gegnum viðskiptasambönd sín
erlendis. Þar á meðai var í-
burðarmikill hestvagn, skrýdd-
ur skjaldarmerki kaupmanns-
ins og konu hans. Hancock sá
sig knúinn til að gefa umboðs-
manninum erlendis þá skýr-
ingu, að vagninn væri ekki
keyptur af hégóma heldur „til
þess að bæta heilsu frú Han-
cock“ eins og komizt var að
orði.
Um leið og tækifærum sumra
Amerikana til að komast yfir
munaðarvaminginn fjölgaði,
einkanlega á síðari hluta 19.
aldar, fóru menn af öllum stétt-
20
FV 6 1976