Frjáls verslun - 01.06.1976, Page 31

Auðlindaskattur
A *
Grein eftir Arna Arnason,
rekstrarhagfræðing
Nýgerðir fiskveiðisaniningar við Breta gefa þá von, að sú stund sé ekki fjarri, að við íslendingar
getum nú loksins stjórnað hagnýtingu okkar eigin fiskimiða. Hvernig þessari hagnýtingu verður
háttað, er enn með öllu óljóst. Hættan er, að takmörkun veiða við hagkvæmasta hámarksafla verði
framkvæmd með gamla haftakerfinu (aflamagni verði úthlutað eftir byggðalögum eða til einstakra
útvegsmanna sem ákveðið hlutfall af afla fyrra árs), en skynsamleg og lýðræðisleg lausn eins og
auðlindaskattur sigli sinn sjó.
Auðlindum má skipta í tvo
hópa: frjálsar auðlindir og auð-
lindir til einkanota. Auðlindir,
sem nýttar eru til einkanota
skapa tiltölulega fá hagræn
vandamál. Frjálsar auðlindir
eða auðlindir í samfélagseign,
sem öllum er frjáls nýting á,
skapa hins vegar sérstakt
vandamál, þar sem nýting verð-
ur nær sjálfkrafa í andstöðu við
þjóðarhag. Ástæðan er sú, að
nýting t.d. auðlinda hafsins eða
afréttarlanda verður umfram
æskilega nýtingu, þar sem eng-
inn einn notandi hagnast á því
að takmarka eigin afnot. Auð-
lindin nýtist þá einungis öðrum
betur. Til þess að slíkar auð-
lindir séu rétt nýttar, þarf að
koma verð fyrir afnot þeirra,
sem breytist í samræmi við
æskilega nýtingu þeirra. Þetta
verð fyrir nýtingu auðlinda
hafsins hefur hérlendis verið
kallað auðlindaskattur.
Þessi nafngift hefur á ýmsan
hátt verið óheppileg, þar sem
öll neikvæð áhrif skattlagning-
ar verða tenffd við huetakið
og viðkvæðið getur orðið:
Hvernig á útgerðin að taka á sig
nýjan skatt, þegar hver fiskur,
sem dreginn er úr sjó, er þegar
skattlagður inn að beini? Svarið
er tiltölulega einfalt fyrir þá,
sem vilja skilja samhengi lausn-
arinnar. Þetta skal nú rætt og
byrjað á núverandi auðlinda-
skatti, tollunum.
AFNÁM TOLLA
Tollar eru að ýmsu leyti auð-
lindaskattur á hvolfi. Skýringin
er sú, að væru engir tollar,
þyrfti gengisskráningin að
hækka, sem næmi tollum til
þess að halda jafnvægi í utan-
ríkisviðskiptum. Vegna toll-
anna er því gengisskráning-
in lægri sem tollunum nem-
ur, sem aftur veldur því, að
tekjur sjávarútvegs eru lægri
í ísl. krónum en væri, ef
gengið hækkaði og to'llar væru
afnumdir. Tollar verða þannig
óbeint skattlagning á útflutn-
ing þótt þeim hafi upphaflega
verið ætlað annað hlutverk og
hindrun þess, að aðrar atvinnu-
greinar geti nýtt sér útflutning
sem skyldi.
Fyrsta skrefið í innleiðslu
auðlindaskatts er því algjört af-
nám tolla og samsvarandi
hækkun gengis. Að meðaltali
veldur slík breyting engri verð-
lagsbreytingu innflutnings, en
leysir margan vanda. Tollar eru
nú mjög misháir eftir vöruteg-
undum og innflutningslöndum,
sem veldur orðið vaxandi
skekkingaráhrifum. S'líkt mis-
ræmi hverfur, en jafnframt
hverfa tolltekjur ríkissjóðs.
Hvernig sá vandi leysist sést
síðar.
Gengislækkun sem þessi sam-
fara afnámi tolla býður upp á
ótal tækifæri til öflugs atvinnu-
lífs irunanlands:
• Útflutningur iðnaðarvara
býr lojtsins við rétta gengis-
skránitigu, sem býður heim
ótal útflutningstækifærum.
Jafnframt vex innlendur iðn-
aður upp við starfsskilyrði,
sem eru raunhæf til fram-
búðar, en ekki tilbúinn til-
verugrundvöll í skjóli tolla
sem á síðari árum eru
iðnaðinum þó í vaxandi mæli
í óhag: tollur af hráefnum er
hærri en af fullunnum vör-
um.
• Útflutningur alls konar þjón-
ustu verður hagkvæmari.
Sömuleiðis vei'ður samskon-
ar þjónusta ódýrari hérlend-
is en erlendis fyrir innlenda
aðila.
• íslendingar geta með aukn-
um hagnaði stundað fólks- og
vöruflutninga fyrir aðrar
þjóðir.
• Ferðalög innanlands verða
samkeppnishæfari við utan-
landsferðir og möguleikar fs-
lands sem ferðamannalands
aukast.
Þótt hér sé staðar numið,
gæti upptalningin verið mun
lengri. Tækifærin eru óteljandi.

FV 6 1976
31