Frjáls verslun - 01.08.1977, Page 39

Atvinnuvegirnir
Þróun og horfur í ullar-
og skinnaiðnaði
Grein eftir Bergþór Konráðsson aðstoðarframkvæmdastjóra
iðnaðardeildar Sambandsins
Þróun íslensks iðnaðar var lengi framan af mjög hæg og byggðist að mes'tu á úrvinnslu land-
búnaðar- og sjávarafurða. Handiðnaður var 'þó stundaður í talsverðum mæli í ígripum þegar vinna
féll niður við annan starfa og ullar- og skinnavörur voru oft fluttar út í talsverðu magni.
Nokkrar tilraunir voru gerðar fyrr á tímum til að koma verksmiðjuiðnaði á fót á íslandi og var
ein merkasta tilraunin í þá átt „innréttingar" Skúla Magnússonar fógeta. í innréttingum var of-
inn dúkur, unnin klæði, ýrnis konar, og sútuð skinn. Verksmiðjurekstur þessi lenti undir stjórn
danskra einokunarkaupmanna skömmu eftir stofnsetningu þeirra árið 1750 og iðnaðarframleiðsla
í innréttingum/ lagðist með öllu af undir aldamótin 1800.
Verksmiðjuiðnaður fór seint
af stað á íslandi en um alda-
mótin var kominn upp vísir að
verksmiðjurekstri t.d. tóvinnan
á Akureyri. Eftirfarandi yfirlit
um tölu framfærenda í nokkr-
um iðngreinum árið 1920 gef-
ur nokkuð glögga mynd af hvar
þá var komið.
TALA FRAMFÆRENDA í
NOKKRUM GREINUM VERK-
SMIÐJUIÐNAÐAR SAM-
KVÆMT MANNTALI 1920:
Tala fram-
Iðngrein færenda
Klæðaverksmiðjur 72
Lýsisbræðslur 56
Steinsteypu- og pipugerð 14
Gosdrykkja- og ölgerð 20
Sælgætisgerð 16
Smjörlíkisgerð 8
Til samanburðar má geta
þess að árið 1974 voru 2.345
mannár unnin í vefjar-, fata- og
skinnaiðnaði.
Upp frá 1920 varð þróunin
hraðari og á stríðsárunum
seinni sköpuðust aðstæður er
lögðu grundvöll að mesta vaxt-
arskeiði í sögu íslensks iðnaðar.
Framleiðsla iðnvara til út-
flutnings var hins vegar lengst
af lítil sem engin. Hlutur iðn-
aðarframleiðslu í útflutningi
hefur aukist jafnt og þétt á síð-
ustu árum frá því að vera 3,4%
árið 1968 uppí allt að 23,9%
árið 1976. Heildarútflutningur
nam 17.583 millj. kr. en þar af
var ál og álmelmi um 70% eða
12.364 millj. kr.
Ef ál og álmelmi er undan-
skilið voru ullar- og skinnavör-
ur 60,9% annars iðnaðarvöru
útflutnings árið 1976 en útflutn-
ingsverðmæti þeirra það ár var
alls 3.117 milljónir króna. Af
þessu má sjá að þótt hlutfall
ullar- og skinnaiðnaðar í heild-
arframleiðsluverðmæti iðnaðar
hafi minnkað undanfarin ár. er
hér um að ræða einn mesta
vaxtarbrodd almenns útflutn-
ingsiðnaðar og jafnframt iðn-
grein sem á allt sitt undir að
geta staðist hina hörðu sam-
keppni á alþjóðlegum mörkuð-
um.
Enn er svigrúm til að auka
mikið framleiðsluverðmæti í
ullar og skinnaiðnaði miðað við
að fullvinna þau hráefni, er nú
eru flutt út óunnin eða hálf-
unnin, auk þess sem möguleiki
er enn á að auka magn og gæði
hráefnisins. Það sem kemur til
með að hafa úrslitaáhrif á
þessa þróun verður hin marg-
umrædda samkeppnisaðstaða ís-
lenska ullar- og skinnaiðnað-
arins.
Vefja- og fataiðnaðurinn
í nágrannalöndunum
Samkeppnin erlendis í vef ja-
og fataiðnaðinum hefur verið
sérstaklega hatröm og hafa ,,há-
launalöndin“ þar átt í vök að
verjast.
Þannig fækkaði störfum í
vefja- og fataiðnaði um
400.000 í löndum Efnahags-
bandalags Evrópu á árunum
1971 — 1975 en aukinn útflutn-
ingur til þessara landa hefur
valdið samdrætti og fjárhags-
örðugleikum þrátt fyrir mikla
opinbera styrki til þessa iðnað-
ar í nær öllum löndum V-Evr-
ópu.
FV 8 1977
39