Frjáls verslun - 01.09.1977, Page 24

Greinar ag uiðlðl
100 stærstu fyrir-
tækin á Isiandi
— eftir dr. Guömund Hlagnússon, prófessor
Þegar raða á fyrirtækj,um eftir stærð verður að velja mælikvarða. Röðin verður mismunandi
eftir bví hvort miðað er við veltu, eignir, vinnsluvirði eða vinnuaflsnotkun.
Veltutölur geta t.d. verið misvísandi vegna þcss að um mikið peningastreymi getur verið að ræða
miðað við slarfsmannafjölda eða vélakost og aðra fjármuni. Hins vegar getur velta verið Iítil vegna
þess að verðmyndun er stýrt eða fyrirtækið beinlínis rekið af almannafé í ríkum mæli. Þetta sést
best ef bankar eru bcrnir saman við sjúkrahús.
Þá hafa tölur um vinnuafl
þann kost, að síður er hætta á
tvítalningu, eins og gerst getur
þegar deildir í stóru fyrirtæki
eiga innbyrðis samskipti, eða
þá fyrirtæki í fyrirtækjasam-
steypu. Hins vegar er sá hæng-
ur á því að styðjast við starfs-
mannafjölda að fjármagnið sem
hver starfsmaður hefur til að
starfa með sést ekki og því get-
ur aukning vinnsluvirðis eða
velta verið minni hjá fyrirtæki
sem notar tiltölulega mikð
vinnuafl en hjá hinu sem notar
minna vinnuafl.
Varðandi þá skrá sem hér
fylgir er rétt að benda sérstak-
lega á eftirfarandi:
1. Lokatölur um slysatryggðar
vinnuvikur, sem skráin er
gerð eftir, lágu ekki fyrir.
Því gætu 'hafa slæðst með
villur.
2. Yfirlitið nær eingöngu til
framleiðslu- og þjónustufyr-
irtækja sem starfa á almenn-
um markaði. Þannig eru
skólar, sjúkrahús, bama-
heimili, stjórnsýsla ríkis og
sveitarfélaga og Strætisvagn-
ar Reykjavíkur ekki talin
með, en hins vegar bankarn-
ir, Póstur og sími og fyrir-
tæki á borð við Sementsverk-
smiðju ríkisins og Bæjarút-
gerð Reykjavíkur.
Vissulega má deila um þessi
mörk. Best hefði verið að
birta sérskrá þar sem öll
starfsemi væri metin. Því
miður vantar upplýsingar
um ýmsar opinberar stofnan-
ir fyrir árið 1976, þannig að
það er ókleift á þessu stigi.
3. Þar sem margir standa sam-
an að framkvæmdum sem
undirverktakar er hverjum
og einum reiknaðar sínar
vinnuvikur. Þetta veidur þvi
að byggingafyrirtæki eru
ekki fyrirferðarmikil á list-
anum. Þetta á einnig við um
fleiri aðila.
Til samanburðar fylgir einn-
ig yfirlit yfir veltu stærstu
fyrirtækjanna.
Ekki skal hér gerð tilraun til
að skýra ítarlega þær breyting-
ar sem orðið hafa á röð fyrir-
tækja á undanförnum árum.
Tvennt vekur þó athygli, sem
er reyndar í samræmi við þá
almennu þróun sem verið hef-
ur.
í fyrsta lagi hefur þeim fyr-
irtækjum sem eru úti á landi
fjölgað að tiltölu, ef miðað er
við 50 stærstu. í öðru lagi, sem
ekki er óskylt fyrra atriðinu,
hefur uppgangur orðið hjá fisk-
vinnslufyrirtækjum. Þetta lýsir
sér bæði í nöfnum fiskvinnslu-
fyrirtækja á listanum svo1 2 og
nöfnum kaupfélaga, en þau
reka mörg frystihús og stunda
útgerð. Einnig sést að þær um-
ræður og athuganir sem gerðar
hafa verið á hag fiskvinnslufyr-
irtækja endurspeglast í töfl-
unni, ef borið er saman við
fyrri ár.
Fyrirtækjum á listanum frá
Vestfjörðum og Austurlandi
hefur fjölgað eða þau færst of-
ar, en fyrirtæki á Suðvestur-
landi neðar.
Fiskvinnslufyrirtæki í Vest-
mannaeyjum virðast á svipuð-
um stað í röðinni og fyrir gos.
24
FV 9 1977