Frjáls verslun - 01.11.1978, Side 34

skocfun
Bindiskylda
Grein eftir
Eirík Guðnason,
hagfræðing
Eiríkur starfar sem hagfræðing-
ur hjá Seðiabanka íslands.
Hann ritar þessa grein í tilefni af
greinum Halldórs Guðjónsson-
ar um verðbólguvandann.
í 8. tbl. Frjálsrar Verzlunar ritar Halldór Guð-
jónsson, dósent, grein sem fjallar um skýrslu
verðbólgunefndarinnar svonefndu. í inngangs-
orðum greinarinnar segir, að eðlilegt væri að
skýrslan væri athuguð og rædd gaumgæfilega,
og sýnir höfundur framtak í þá átt, þótt deila megi
um ýmsar ályktanir hans.
Tilefni þessara oröa er sá kafli greinarinnar er
fjallar um bindiskyldu, en undirritaður tekur ein-
mitt þetta efni fyrir í 3. tbl. Fjármálatíðinda 1978. í
grein H.G. er sett fram skólabókardæmi, sem sýnir
hvernig peningamagn og bindiskylda breytist eftir
að 1 peningaeining kemur inn í hagkerfið utanfrá
(t.d. þannig að Seðlabanki kaupi gjaldeyri af inn-
lendum aðilum). Dæmið sýnir að ef bindiskylda er
ákveðið hlutfall af innlánaaukningu, sem tákna má
með q, eykst peningamagn um 1/q og bundnar
innstæður vegna bindiskyldu um 1. Af þessari
niðurstöðu er dregin eftirfarandi ályktun:
,,. . . það er nákvæmlega sama hver bindiskyld-
an er, upphæðin sem safnast í sjóði Seðlabankans
er ævinlega hin sama, nefnilega jöfn þeirri pen-
ingaupphæð sem kom inn í þjóðarbúið utanfrá.
Ákvörðun á hæð bindiskyldunnar hefur því ekkert
með hugsanlega sjóðsöfnun Seölabankans að
gera . . .“
Óraunhæft skólabókardæmi.
Þessi skilningur stangast verulega á viö afstöðu
verðbólgunefndarinnar til bindiskyldunnar. Á-
stæðan er sú aö greinarhöfundi virðist ekki vera
Ijóst, að vissar forsendur liggja að baki skólabók-
ardæmi hans, sem gera það óraunhæft við ís-
lenskar aðstæður. Meginmáli skiptir að í dæminu
er gert ráð fyrir því að um lokað hagkerfi sé að
ræða, þ.e.a.s. ekki er gert ráð fyrir aö innflutningur
eigi sér stað, eða að aukið peningaframboð hafi
áhrif á innflutning og gjaldeyrisnotkun. Þetta er
einföldunarforsenda, og væri hún raunhæf er
ekkert athugavert við niðurstöðu dæmisins, eða
ályktunina sem af henni er dregin. Þegar tillit er
tekið til innflutnings í opnu hagkerfi verður niður-
staðan hins vegar gerólík og ekkert við rök-
semdafærslu verðbólgunefndar að athuga. Bindi-
skylda, og önnur áþekk stjórntæki, hafa nefnilega
áhrif á framboð peninga og eiga að forða því að
gjaldeyristekjum sem aflað er sé samstundis ráö-
stafað m.a. til innflutnings. Hæð bindiskyldunnar
ræður og miklu um það hversu öflug gjaldeyris-
staða bankanna verður. Stafar þetta af því, að al-
menn eftirspurn ræðst m.a. af peningaframboð-
inu, þ.e. lánum bankanna og gjaldeyriskaupum.
Til skýringar skal hér rakið annað skólabókar-
dæmi, sem miöast við opið hagkerfi. Síðar verður
lauslega vikið að öðrum þáttum er ráða afdrifum
gjaldeyrisstöðunnar, en vitaskuld er bindiskyldan
ekki einráð þar um. Rétt er að taka fram að gjald-
eyrisstaða bankanna er skýrgreind sem eignir
þeirra í erlendum gjaldmiðli eða verðbréfum að
frádregnum erlendum skuldum til skamms tíma.
Breyting gjaldeyrisstöðu er jöfn gjaldeyriskaupum
bankanna að frádreginni gjaldeyrissölu.
Þrír möguleikar
Nýir peningar sem koma frá Seðlabanka marg-
faldast í hagkerfinu fyrir tilstuðlan innlánsstofn-
ana. Það fer eftir aðstæðum hverju sinni hve mikil
margföldun á sér stað. Til að sýna hvernig marg-
földunin á sér stað er nauðsynlegt að gefa sér þá
forsendu að innlánsstofnanir noti allt nýtt ráðstöf-
unarfé til útlána, eða m.ö.o. að aukning útlána
verði alltaf jöfn aukningu innlána að frádregnum
þeim hluta er svarar til bindiskyldunnar. Einkaaðili
34