Frjáls verslun - 01.11.1978, Síða 52

Breyting gjaldeyrisstöðu = gjaldeyriskaup -
gjaldeyrissala
9
Breyting gjaldeyrisstöðu = C
b(i-g-s) + (g + s)
At þessum jöfnum má sjá, að ef g = s = 0 og C
= 1, eins og ætla verður að Halldór hafi gert ráð
fyrir í fyrrnefndri grein, þótt ekki sé það nefnt, þá
breytast eignir Seðlabankans um 1 og bindiskylda
um 1. Niðurstaðan gerbreytist hins vegar þegar
reiknað er með að 0<g<1 og 0<s<1.
Margfaldaradæmin eru einfölduð mynd af veru-
leikanum. Þau sýna ekki hve langur tími liður frá
upphafi peningaútstreymis þar til öll áhrif þess eru
komin fram. Gert er ráð fyrir að ný útlán banka séu
alltaf jöfn innlánaaukningu að bindiskyldu frá-
dreginni, eða m.ö.o. að lausafjárstaða þeirra
breytist ekki. Ennfremur er gert ráð fyrir að skipt-
ingin milli seðla, gjaldeyris og innlána sé í réttu
hlutfalli viö peningaútstreymið, en ástæöulaust er
að ætla að svo sé ætíð. Vextir, gengi og verðlags-
breytingar hafa áhrif á skiptinguna, stundum
þannig að skammvinnar sveiflur verða einkum á
hlutfallinu milli innlána og gjaldeyrissölu, en einn-
ig þannig að grundvallarbreyting verður yfir lang-
an tíma, t.d. þannig aö innstæður á ávísanareikn-
ingum koma í stað seðla.
Mikilvægar ályktanir
Þrátt fyrir vissar einfaldanir má draga mikilvæg-
ar ályktanir af margfaldaradæminu. Hærra bindi-
skylduhlutfall rýrir augljóslega útlánagetu inn-
lánsstofnana og leiðir að öðru óbreyttu til minni
gjaldeyrisnotkunar. Bundnar innstæður í Seðla-
banka verða því hærri sem bindiskylduhlutfallið er
hærra, og á móti verður gjaldeyrisstaðan betri.
Dæmið sýnir ekki á hvern hátt þróun peninga-
mála hefur áhrif á verðbólgu, en færa má rök fyrir
því að of mikið peningaframboð leiðir til umfram-
eftirspurnar og verðhækkana, sem hefjast t.d.
með yfirborgunum á vinnumarkaði. Ennfremur er
augljóst að traust gjaldeyrisstaða dregur úr þörf-
inni fyrir gengislækkun þótt viðskiptakjör við út-
lönd versni um sinn. Samkvæmt þessu stuðlar
hærri bindiskylda að öðru óbreyttu að minni verð-
bólgu.
Síðan í ársbyrjun 1976 hefur bindiskylda hér
numið 25% af heildarinnlánum og í septemberlok
sl. námu bundnar innstæður í Seðlabanka 28,4
milljörðum króna. Samkvæmt ofansögðu ætti
gjaldeyrisstaða því að vera sterkari en raun ber
vitni þegar þess er einnig gætt að viðskiptakjör við
útlönd hafa stigið upp úr öldudal áranna 1974 og
1975, en gjaldeyrisstaða bankanna nam aðeins
2,3 milljörðum kr. í septemberlok. Skýrist þetta af
því að peningaframboð ræðst ekki af bindiskyld-
unni einni saman, heldur einnig af lánum Seöla-
bankans til innlendra aðila. Má þar nefna sívax-
andi afurðalán bankans, lán til ríkissjóös vegna
rekstrarhalla í opinberum búskap og yfirdráttarlán
banka. I stað þess að leggja grundvöll að traustri
gjaldeyrisstöðu hafa bundnar innstæður m.ö.o.
verið ávaxtaðar innanlands í formi ofangreindra
lána. I skýrslu verðbólgunefndar er lagt til að
dregið verði úr peningaframboði af þessum toga,
enda má Ijóst vera að það hefur ýtt undir umfram-
eftirspurn innanlands og leitt til rýrnunar gjaldeyr-
isstöðu.