Frjáls verslun - 01.04.1980, Blaðsíða 33

gildistöku og gefnir út 99 staðlar. (Recommended
International Standards) fyrir matvælategundir, sem
algengar eru í milliríkjaverslun, og fleiri eru að sjálf-
sögðu á leiðinni. Þar að auki hafa verið gefnir út
staðlar um mjólkurafurðir, en þeir hafa nokkra sér-
stöðu. Gerðir hafa verið alþjóðlegir listar yfir aukaefni
í matvælum (Food Additives). Ennfremur hafa verið
gefnar út nokkrar reglugerðir um framleiösluhætti
(Codes of Practice) fyrir einstaka matvælaflokka,
einkum fiskmeti, svo og lagmeti.
Gildistaka staðlanna
Það hefur frá upphafi verið ætlun Staðlaskrárráðs-
ins, að sem flest aðildarlöndin samþykki gildistöku
Codex-staðlanna, hvert fyrir sitt leyti, þegar þeir eru
tilbúnir, og samræmi um leið sínar eigin matvæla-
reglugerðir hinum alþjóðlegu stöðlum. Á þessu hefur
orðið meiri dráttur en búist var við. Kom fljótt í Ijós, aö
mörg aðildarlönd gátu samþykkt ýmsa af stöðlunum
að undanteknu einu eða fáum ákvæðum, eða þá að
liðnum nokkrum aðlögunartíma. Var þessi möguleiki
veittur af Staðlaskrárráðinu árið 1974 og hefur verið
talsvert notaöur síðan.
Árið 1979 var gefin út ítarleg skýrsla um gildistöku
Codex-staðlanna hjá aðildarþjóðunum, og reyndist
staðan vera þessi:
Sextíu og fjórar þjóöir (af 115) auk Efnahags-
bandalagsins (ECE) höfðu tekið einhverja afstöðu til
eins eða fleiri staðla, og áttatíu og tveir staðlar (af 99)
höföu fengið afgreiöslu hjá einni eða fleiri þjóðum.
Nánar tiltekið var afstaðan þannig:
Gildistaka að fullu.......................511 tilfelli
Gildistaka meöfresti......................149 tilfelli
Gildistaka með undantekningu ............148 tilfelli
Gildistöku hafnað .........................40 tilfelli
Þetta þykir að vonum mjög lítil þátttaka. Og þegar
betur er að gáð þá eru það aöallega tæknivæddu
þjóðirnar, sem þarna láta sig vanta, einmitt þær sömu
og mest hafa á sig lagt við staðlagerðina. Þróunar-
löndin í Afríku, Asíu og rómönsku Ameríku hafa aftur
á móti sýnt gildistöku staðlanna meiri áhuga. Það eru
helst þjóðir með háþróaðan matvælaiðnað og
stranga matvælalöggjöf, sem farið hafa fram á und-
antekningar. Er þar í flestum tilfellum um smávægileg
frávik að ræða, þannig aö hlutaðeigandi staðlar ná
tilgangi sínum eftir sem áður. Það er fyrst, þegar
undantekningarnar fara að verða mjög margar í
staðlinum, að hann missir gildi sitt.
Fundur í París
Að gefnu þessu umrædda tilefni boðaöi Staðla-
skrárráðiö til fundar í staðlaskrárnefnd þeirri, sem fer
með skipulagsmálin (Codex Committee on General
Principles). Fundurinn var haldinn í París dagana
15.—19. október 1979. Voru þar rædd grundvallar-
atriðin varðandi gildistöku Codex-staðlanna, og sér-
staklega spurningin um þaö, hversu mikil tiltekin frá-
vik frá Codex-staðli mætti leyfa við gildistöku hans, án
þess að jafngilti synjun.
Fundurinn taldi ástæðulaust, aö svo stöddu, að
draga fyrirfram nokkra ákveöna markalínu á milli
samþykktar með frávikum og algerrar frávísunar
staðals. Aftur á móti skyldu aðildarþjóðirnar hvattar til
þess aö gera nákvæmlega grein fyrir þeim frávikum,
sem þær óskuðu eftir, og yrðu þá þessi afbrigðilegu
ákvæði birt í þar að lútandi skýrslum Staðlaskrár-
ráðsins. Fundurinn lagði áherslu á, að hvetja bæri
aðildarþjóðirnar til þess að samþykkja fyrir sitt leyti
sem flesta staðla, þó að með nokkrum frávikum væri.
Fullt samþykki væri þó alltaf æskilegast.
Codex-staðlarnir fyrir mjólkurvörur hafa ennþá þá
sérstöðu, að þá verður að samþykkja án frávika. Litið
er á ákvæði þeirra sem lágmarkskröfur, en aðildar-
þjóðum er heimilt að gera strangari kröfur, ef þær
æskja þess. Fundurinn í París leit svo á, að eðlilegt
væri að heimila einnig nokkur frávik frá mjólkurvöru-
stöðlunum í átt til vægari ákvæða, ef þess væri óskað.
Gilti þá það sama fyrir alla Codex-staöla.
Siðareglur í milliríkjaverslun
Á fundinum í París var tekið til meóferóar annað
mikilvægt mál, en það var setning siðareglna í milli-
ríkjaverslun með matvæli. (Code of Ethics for the In-
ternational Trade in Food). Sérstakur vinnuhópur
hafði verið kallaður saman í París nokkrum dögum
áður (11.—12. október) til þess að undirbúa þetta mál
fyrir fundinn.
Siðareglur þessar eru ætlaðar öllum þeim, sem fást
við milliríkjaverslun með matvæli, eða bera ábyrgð á
skipulagningu þeirra, um leið og þær eiga að vernda
heilbrigði neytenda og stuðla að heiðarlegum versl-
unarháttum. Drög að reglugerð voru lögö fyrir fund-
inn, rædd þar og endurbætt. Meginatriðin í reglu-
gerðinni, eins og fundurinn gekk frá henni, eru þessi:
Reglugerðin gildir um öll matvæli, bæði fullunnin
og hálfunnin, og eins um þau hráefni og aukaefni,
sem í matvælin eru notuð eða seld beint til neytenda.
Lagt er bann við að selja á alþjóðamarkaði matvæli
eða efni til matvælagerðar, sem bera með sér smit
eða efni skaðleg heilsu manna, eða eru skemmd,
óhrein eða að öðru leyti óhæf til neyslu. Bannað er
einnig að selja matvæli, sem eru fölsuð eða ranglega
merkt. Ennfremur er bannað að framleiða, setja í
umbúðir, geyma, flytja og bjóða til sölu matvæli undir
kringumstæðum, sem ekki fullnægja almennum
hreinlætiskröfum.
Gerðar eru kröfur til þess, að hvert land, sem rekur
milliríkjaverslun með matvæli, setji hjá sér matvæla-
staðla og reglugerðir, er nálgist sem mest þá staðla
og reglugerðir, sem Staðlaskrárráðiö hefur gefið út.
Gildir þetta um efnisþætti matvælanna, svo og um
heilnæmi þeirra, merkingar og umbúðir, ennfremur
um aukaefni, lyfjaleifar og önnur framandi efni, sem í
þeim kunna að vera.
Það skal vera meginregla í milliríkjaviðskiptum, að
matvæli, sem eitt land flytur út, skulu fullnægja gild-
andi stöðlum og reglugerðum um slíkar vörur í því
landi, sem vöruna flytur inn, og þeim sérstöku samn-
ingum sem útflutnings- og innflutningslandið hafa
gert með sér. Séu engir matvælastaðlar til í innflutn-
ingslandinu, skal miða við þá Codex-staðla, sem gilda
um vöruna.
Ábyrgöina á því, að umræddar siðareglur í milli-
ríkjaverslun séu virtar, bera yfirvöld viðskiptaþjóð-
anna. Þeim er því nauðsynlegt að setja hjá sér mat-
33