Frjáls verslun - 01.04.1980, Blaðsíða 42

Fyrirtækl getur einungis lifað, ef allir þeir, sem leggja
því til fjármagn, þjónustu og vinnu eru reiðubúnir að
gera það til frambúðar. Það gera þeir einungis, ef þeir
eru sannfærðir um, að þeir fái sanngjarna umbun fyrir
það, sem þeir leggja af mörkum. Ef ekki, leggja þeir sig
minna fram eða hlaupa frá öllu saman, svo að fyrirtækiö
verður að hætta starfsemi sinni til tjóns fyrir alla aðila.
Þeir sem ábyrgir eru fyrir stjórnun fyrirtækis verða að
skipta tekjum þess á sanngjarnan hátt milli allra þeirra
aðila, sem tengjast fyrirtækinu með einum eða öðrum
hætti.
HVAÐ ER SANNGJARNT?
ER TIL EINHVER MÆLIKVARÐI?
Almennt talaö má nefna fernt:
• Það, sem einstakir hópar fá í sinn hlut, ætti ekki að
vera lægra en það, sem þeir geta fengið frá öðrum fyrir-
tækjum.
• Fólk ætti að vera sannfært um, að sá mismunur,
sem kann að vera fyrir hendi, sé sanngjarn og stafi af
mismunandi framlagi þeirra til fyrirtækisins.
• Það er hlutverk stjórnenda fyrirtækisins að kynna
sér stöðugt skoðanir og óskir þeirra ýmsu hóþa, sem
fyrirtækinu tengjast og gera kröfur til þess. Þeir þurfa
að útskýra ákvarðanir sínar, tilgang og starfsemi fyrir-
tækisins og sýna starfsmönnum, hvernig störf þeirra
eru mikilvægur hlekkur í heildarstarfseminni. í stuttu
máli sagt: Ein af skilyrðislausum skyldum stjórnenda er
að eiga eðlileg skoðanaskipti við allt það fólk, sem fyrir-
tækinu tengist.
• Síðast en ekki sízt leggur þjóðfélagið, ríki og
sveitarfélög, fyrirtækjum skyldur á herðar. Fyrirtækjum
ersagt, hvernig þau skuli greiða laun og launatengd
gjöld, hvaða skatta þau skuli innheimta og greiða og
hvernig þau megi framleiða og markaðssetja fram-
leiðslu sína. Fyrirmælum af þessu tagi fer sífellt fjölg-
andi. Vegna þess hve slíkum reglum og fyrirmælum
hefur fjölgað, verður æ erfiðara að vita, hvað má og
hvað má ekki. Á endanum hafa þvíþessi afskipti, þótt
þau hafi verið vel meint, dregið úr hagkvæmni atvinnu-
rekstrar.
Hagnaður-
lífsnauðsynlegur
fyrir alla
Þess sjást greinilega merki víða um heim, að þeir, sem
leggja fyrirtækjum til áhættufé, hafa í auknum mæli
dregið sig í hlé, því að fyrirtækin skila ekki sama hag-
naði og áður. Ástæðan er sú, að starfsmenn hafa sífellt
aukið sinn hlut í tekjum fyrirtækisins og skattheimta
hins opinbera, bæði á fyrirtæki og einstaklinga, hefur
jafnvel aukizt enn hraðar. Fólk kýs því að nota fjármuni
sína til annars en fjárfestinga í atvinnurekstri.
Að hluthafarnir skuli draga sig í hlé, er alvarlegt hættu-
merki. Ef sífellt færri vilja taka áhættu í atvinnurekstri, er
tilvist fyrirtækjanna ógnað. Þegar enginn býður sig
fram, verður fyrirtækið að hætta. Þá missa starfsmenn
vinnuna, viðskiptavinir verða að leita annað og opin-
berir aðilar tapa skatttekjum. En fleira gerist. Nýjungar í
vöru og þjónustu og hagvöxtur (vöxtur þjóðartekna á
mann) byggist á því, að menn vilji taka áhættu. Það eru
því bæði lífskjör okkar nú og í framtíðinni og öll von um,
að þau fari batnandi sem eru í hættu, ef fyrirtækin skila
ekki þeim hagnaði, sem réttlætir, að menn taki áhættu í
atvinnurekstri.
Hagnaðurinn í hnotskurn
1. Áhættan er tekin í von um hagnað. Nýjungum fylgir
áhætta. Hagnaðarvonin er því forsenda nýjunga.
2. Hagkvæmni í rekstri fyrirtækja er nauðsynleg, ef
þau eiga að hagnast. Hagnaður leiðir því til hag-
kvæmrar nýtingar á framleiöslugetu þjóðfélagsins.
3. Tilvist fyrirtækja byggist á því, að þau hagnist,
þegar til lengri tíma er litið. Atvinna og afkoma laun-
þega og hins opinbera byggist því á hagnaði.
4. Hagnaður leiðir til fjárfestinga, en arðsöm fjárfest-
ing er undirstaöa hagvaxtar. Án hagvaxtar geta lífs-
kjör okkar ekki batnað í framtíöinni og félagslegar
umbætur verða ekkert annað en tilfærslur milli
þjóðfélagshópa.
5. Hagnaður, fjárfesting, nýjungar og hagkvæmni
koma fram í aukinni framleiðni og lægra vöruverði,
sem styrkir samkeppnisaöstöðu okkar gagnvart
öðrum þjóðum, bætir þannig greiðslujöfnuð og
Hagnaður er undirstaða samfélagslegrar þjónustu
UTGEFANDI
VERZLUNARRÁO ÍSLANDS 1979