Frjáls verslun - 01.07.1980, Qupperneq 56

tn umrædu
Endurmat á utanríkisviðskiptum
• •
— eftir Markús Orn Antonsson
Gjörbreytt viðhorf í stöðu okkar íslendinga á al-
þjóðlegum markaði flugsamgangna, erfiðleikar í sölu
mikilsverðustu útflutningsafurða og ný valdahlutföll í
heiminum undir ógnarlegu olíuvopni, hafa óneitan-
lega vakið menn til umhugsunar um mótun viðskipta-
og utanríkismálastefnu næstu ára eða áratuga. Sam-
merkt er það með íbúum alls hins vestræna heims að
meiri óvissu gætir um framtíðina en nokkru sinni á
undanförnum þrem áratugum. Þetta ástand reynir
mjög á innviðina í milliríkjasamstarfi, sem mótazt
hefur og þróazt um langt skeið. Öll teikn eru uppi um
að gamalkunn samstarfsmunstur kunni að riðlast og
önnur ný að myndast.
Glöggt sér merki þess, að efnahagslegir hagsmunir
verði hafðir í fyrirrúmi, þegar ríki leita nýrra banda-
manna, þó að við vonum auðvitað að hugsjónaleg
tengsl og pólitísk samvinna ríkja hins frjálsa heims
eigi ekki eftir að líða fyrir viðleitni þeirra hvers um sig
að komast áfallalítið í gegnum boðaföllin, sem nú ríða
yfir.
íslendingar þurfa að endurmeta aðstöðu sína við
núverandi skilyrði og búa sig undir aðlögun að
breyttum staðháttum. Til þessa höfum við á ýmsa
lund notið smæðar okkar og einhliða afkomumögu-
leika í samskiptum við helstu nágranna- og vinaþjóð-
ir. Mörg dæmi væri hægt að nefna þessu til stuðnings.
Norðurlandaríkisstjórnir hafa stutt íslendinga til
efnahagslegra ávinninga. Bandaríkin hafa beint og.
óbeint veitt landinu efnahagsaðstoð í þrengingum, þó
að þjóðarmetnaður bjóði okkur að nefna þá hjálp
öðrum nöfnum. Talsmenn íslands hafa verið ötulir að
afla vina hjá öðrum þjóðum og þá hefur tilvísun til
þessarar sérstöðu í þjóðasamfélaginu oft dugað vel.
Allt vinarþel höfum við kunnað að meta. En ef út af
hefur brugðið hið minnsta, og aðrir viljað standa fast á
hagsmunum sínum eins og okkur sjálfum er gjarnt að
gera, hefur almenningur hér á landi ekki hikað við að
bregða fomvinum um fjandskap og viljað, að því er
virðist, rjúfa öll eðlileg samskipti í bráðræðinu. Svo
langt er gengið að líkja afstöðu Norðmanna til Is-
lendinga út af Jan Mayen við meðferð Rússa á Afgh-
önum.
Svipuð saga hefur endurtekið sig alloft og viss
pólitísk öfl hér innan lands tútna dálítið út eins og
púkinn í þjóðsögunni kunnu í hvert skipti sem snurða
hleypur á þráðinn í samskiptum okkar við vestræn
ríki. Hver verður nú blóraböggullinn, ef ekki tekst að
tryggja framtíð flugs Flugleiða yfir Norður-Atlantshaf
eins og forráðamenn félagsins hafa sleitulaust unnið
að með því að leita eftir samvinnu Luxemborgara um
þau mál? Ekki kæmi það á óvart, ef lyktir mála yrðu
íslendingum vonbrigði, að Luxemborgarar kæmust í
erkifjandmannaflokk um stundarsakir. Nema að
skuldinni verði skellt á Ameríkana, af því að þeir hafa
fylgt frjálslyndri flugmálastefnu, sem hefur komið illa
við Flugleiðir eins og ótal mörg önnur flugfélög í
heiminum. Viðbrögð af þessu tagi eru orðin hvim-
leiður kækur hjá þorra fólks hér, jafnvel hinum beztu
mönnum og gegnustu.
Eftir öllum sólarmerkjum að dæma eru litlar horfur
á að hlustað verði á barlóminn jafn opnum eyrum og
víða hefur verið gert hingað til. Sízt hjá þeim, sem
hafa haft tækifæri til að kynna sér náið íslenzka
þjóðmálaumræðu, óstjórnina í efnahagsmálum og
óhófið í peningamálum.
íslenzk stjórnvöld þurfa að taka utanríkisviðskipti
okkar til sérstakrar endurskoðunar og er ekki síður
brýnt að skipuð sé til þess sérstök nefnd en til um-
fjöllunar um verðbólguvandann og efnahagsástandið
eða öryggismál. Viðskipta- og fjármálasamstarf við
erlend ríki út frá nýjum og breyttum forsendum yrði
augljóslega kjarninn í starfi slíkrar nefndar. Hún yrði
að nálgast viðfangsefnið með öðrum hætti en að vitna
í sífellu til smæðar og fátæktar. íslendingar hafa sitt-
hvað að bjóða, sem getur orðið grundvöllur að víð-
tækara samstarfi við erlenda aðila um öflun gjaldeyr-
istekna og sköpun atvinnutækifæra en þegar er orðið.
Til slíkra samstarfsumleitana þurfa fulltrúar okkar að
ganga af opnum huga á jafnræðisgrundvelli.
58