Frjáls verslun - 01.05.1998, Blaðsíða 65

teö?ur
Davíð Oddsson:
Nokkrir góðir dagar án Guðnýjar. Vaka-Helgafell.1997.
Elín Ebba Gunnarsdóttir:
Sumar sögur. Vaka-Helgafell. 1997.
Hmásagan er strangt form; í henni má ekkert vera vansagt
en miklu síður ofsagt.
Margir góðir rithöfundar hafa látið í veðri vaka að smá-
sagan sé það form bókmennta sem einna mest reyni á hæfi-
leikana. Hins vegar blasir sú staðreynd við þeim sömu höfundum
að samferðafólkinu finnst oft og tíðum smásagan vera heldur lít-
ilsigld grein í samanburði við stórar og þungar skáldsögur eða
tveggja tíma leikrit, eins konar afþreying höfundanna, stundar-
gaman milli stríða, hjáverk eða afslöppun.
I vetur komu tvær bækur á markaðinn sem innihéldu ein-
göngu smásögur. Davíð Oddsson sendi frá sér bókina Nokkrir
góðir dagar án Guðnýjar og Elín Ebba Gunnarsdóttir fékk bók-
menntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar íyrir Sumar sögur.
Þessi verk eru þó mjög ólík.
Davíð Oddsson sýnir það og sannar að hann er góður sögu-
maður. Sögur hans eru fyrst og fremst sagðar til að skemmta les-
endum og er það auðvitað góðra gjalda vert - enda tekst höfundi
ætlunarverk sitt mætavel. Davíð hefur gaman af þvi að segja sög-
ur af sérkennilegu fólki sem er vitaskuld í anda íslenskrar frá-
sagnarhefðar. Þannig tekst honum að gera sér góðan mat úr
Hannesi Aðalsteinssyni í sögunni Glæpur skekur húsnæðisstofn-
un, hinum ofursamviskusama skrifstofumanni sem missir nánast
fótanna þegar reikningsvél hans er stolið. Raunar er Bergur í sög-
unni Nokkrir dagar án Guðnýjar ekki óáþekkur Hannesi, lítil-
sigld blók sem þó hefur með styrk konu sinnar komist til aðal-
bókaratignar hjá fyrirtæki einu - en elur að því er virðist með sér
draum um merkari hlutverk í lífinu, lætur hann rætast en bíður
ósigur um leið.
Tvær sögur birta eingöngu samtöl án nokkurrrar kynningar
eða skýringa. Slíkar sögur eru í nánum tengslum við leikrit eða
leikþætti og fáir íslenskir höfundar hafa birt slíkar sögur, einna
helst Indriði G. Þorsteinsson. Hvorug þessara sagna þykir mér
ganga upp; efinið vekur satt að segja lítla athygli. Líklega lætur
höfundi betur að segja frá.
Davíð kann vel á það sívinsæla form smásögunnar sem kennt
er við óvænt endalok - eða kaldhæðni örlaganna. Til vitnis um
það er t.d. Góði guð, gefðu mér tyggjó, um drengina sem dreym-
ir um að skaparinn sendi þeim hvítar tyggjóplötur úr bústað sín-
um en verða síðan vitni að því að kaupfélagsstjórinn er guði
þóknanlegri, e.t.v. besta saga bókarinnar.
Sögur Davíðs einkennast af frásagnargleði með alls kyns
góðu kryddi, góðu myndmáli og lævíslegum stíl sem
vissulega hlýtur að gleðja lesendur. Þessi lýsing á
Hannesi Hafstein er t.d. ekki ónýt: „En hann stjórnaði
sem sagt landinu þegar ég fæddist, þessi maður sem
var fegurstur ungra manna á sinni tíð, fallegastur allra
um fertugt og var einn um það að fríkka enn eftir
því sem hann fitnaði meira.” (10).
Tvœrgóðar til að lesa í sumarfríinu.
Þessi bók er ekki frumraun Davíðs á skáldskaparsvellinu;
hann hefur margsýnt að hann býr yfir sköpunarkrafti sem
vissulega hlýtur að leita útrásar. Nokkrir góðir dagar án Guð-
nýjar sannar að höfundur kann heilmargt fyrir sér, segir
skemmtilega frá og hefur næmt auga fyrir persónum og undar-
legum örlögum mannanna.
Einni sögunni í smásagnasafni Elínar Ebbu Gunnarsdóttur
lýkur með því að Stefán ráðsmaður segir: „Þetta er helvítis
martröð.” (84). Þessi orð eiga vel við þann heim sem sögur
hinnar nýju skáldkonu spegla. Höfundur lýsir samfélagi sem er
á fallanda fæti þrátt fyrir að það sjáist ekki alltaf á yfirborðinu;
undir sléttum og felldum fletí er önnur veröld sem sannarlega
er martröð líkust.
Sögur Elínar Ebbu eiga sér stað í kaupstað útí á landi og um-
hverfi hans og þar stefnir í óefiii og ógæfulegt um að litast; það
er líkast því sem fólk hafi gefist upp við að rækta mannleg gildi.
Þrúgandi aðstæður virðast hafa rænt það allri reisn. Börnin eru
vanrækt, misnotuð og þeim misþyrmt af fólki sem hefur beðið
ósigur í því stríði sem sífellt verður að heyja.
Á gömlu fólki og ófæru er níðst, það er vanrækt og fyrirlit-
ið. Kona ein í sögunni sem glatað hefur öllu sambandi við mann
sinn og börn og raunar allt fólk drukknar f kökudeigi eftír að
hafa átt langar samræður við kústínn, kökur og fleiri „sálufé-
laga”. Slíkt er samband manna að ráðsmaðurinn Stefán veit
ekki að húsbóndi hans er að deyja úr sjúkdómi fyrr en það er
afstaðið. Sjálfur sálusorgarinn í sókninni fyrirlítur söfnuð sinn
meira en orð fá lýst.
Hetjan í sögunni er roskin kona, Þóra; glaðsinna og og held-
ur í bjartsýnina þótt hana gruni að veröld hennar sé að hrynja.
Hún byggir upp að nýju eftir að hús hennar brennur.
Elín Ebba beitír þeirri aðferð í sögum sínum að hún tengir
efni þeirra með margvíslegum hættí og nálgast náttúrlega með
því skáldsögufomið. Sömu persónurnar birtast hvað eftír ann-
að og hvítum Landróver er ekið gegnum sögurnar. Þetta
tekst sérlega vel í höndum höfundar og sögurnar dýpka
eftír því sem á líður og lesandinn sér nýjar hliðar sagnanna
sem hann hefur þegar kynnst. Textí Elínar Ebbu er falleg-
ur og myndrænn og ýmis tákn hans munu án efa leita á
hug lesenda sem gæða sér á þessum sögum.
Sumar sögur er frumraun höfundarins og bendir fátt
tíl þess. Enginn, sem les sögur Elínar Ebbu, þarf að ef-
ast um að hér fari af stað höfundur sem mikils má
vænta af. S3
Nokkrir góðir dagar án Guðnýjar og Sumar sögur
65