Frjáls verslun - 01.05.1998, Blaðsíða 66

Fáeinar hugleiðingar í lok leikhúsársins 1997-98
Heykvíska leikhúsárið 1997-98 leið í aldanna skaut á heldur
tíðindasnauðan hátt. Hjá Leikfélagi Reykjavíkur hurfu
bestu sýningar vetrarins, Sumarib '37 og Feður og synir,
þegjandi og hljóðalaust af Ijdlunum á meðan almenningur
tók að streyma á Sex í sveit, sem á örugglega langt líf fyrir hönd-
um. Síðan er söngleikurinn „Grease“ - sem við skulum vona að
Leikfélagið sýni á íslensku - í uppsiglingu og á að verða sum-
arsmellur, sem við vonum að hann verði, því ekki veitir leikhús-
inu af peningum í kassann. Þjóðleikhúsið boðaði í haustbyijun,
að vorglaðningurinn yrði Kákasuski krítarhringurinn eftír Bert-
holt Brecht, sem manni skilst reyndar í ljósi síðustu uppgötvana
að flestir aðrir en Brecht hafi samið. Það fór eins og ég spáði hér
í síðasta desemberblaði, leikhúsið gat ekki staðið við það fýrir-
heit. Eg ítreka það sem ég sagði þar: Þjóðleik-
húsið má ekki í auglýsinga- eða áróðursskyni
slá um sig með verkefnaskrám sem það getur
augljóslega ekki framkvæmt. Sú var tíð, að
Guðlaugur Rósinkranz boðaði, jafnvel ár eftir
ár, verk sem aldrei sáust á ijölunum; þetta
breyttíst með eftírmönnum hans og leikhúsið
hefur jalhan reynt að standa við áætlanir sínar,
einnig í tíð núverandi þjóðleikhússtjóra. Við
verðum því að ætla, að sá uppsprengdi memað-
ur, sem lýstí sér í haustkynningum leikhússins, hafi verið eitt-
hvert stundarfyrirbæri sem muni ekki endurtaka sig.
Af vettvangi leikhópanna var ekki mikið að frétta á liðnum
vetri. Hafnarfjarðarleikhúsið lét eina barnasýningu duga, en lof-
ar öflugri starfsemi næsta vetur, sem við bíðum spennt eftir. Iðnó
hefur verið opnað á ný af hópi ungra og knálegra manna sem
segjast ætla að gera mikla hluti; það er að vísu ótrúlegt að þeir
eigi eftír að koma þeim öllum í verk, húsið er lítíð og það sambýli
llkamlegra nautna og andlegra, sem þar á að fara fram, verður
naumast vandalaust. En við sjáum hvað setur; Iðnó skipar enn
sinn sess í huga og hjörtum borgarbúa, og hinir nýju húsbænd-
ur ættu að geta nýtt sér það. Þeir gætu jafnvel orðið Kaffileikhús-
inu skæður keppinautur, þó að Kaffileikhúsið sé býsna fast í sessi
eftír góða siglingu undanfarin ár.
Loftkastalinn verður mjög að taka sig á, ef hann ætlar ein-
hvern tímann að stunda annað og meira en framleiðslu á kassa-
stykkjum. Nýtt fyrirtæki, Nótt og dagur, sem ekki mun hafa
komið að leikhúsrekstri fyrr, stóð að tveimur sýningum,
Njáluleik í Borgarleikhúsinu og strætóferð um Vesturbæ-
inn; hvorug var að vísu neinn stórviðburður, en vonandi tekst
betur hjá þeim Nótt og degi næst. Það er alltaf ánægjulegt
þegar menn eru tilbúnir til að leggja pening 1 listræn fyr-
irtæki sem eru ekki fyrirfram tryggð í bak og fyrir.
Umskipti í Borgarleikhúsinu
Að öðru leyti fer ekki á milli mála, hver voru
mestu tíðindin í fslensku leikhúsi á nýliðnu leikári. Þess voru að
sönnu tekin að sjást nokkur teikn, jafnvel fyrir áramót 1996/97,
að ferskir vindar væru á leið inn í Borgarleikhúsið. Arið 1997
varð þó á heildina litið ekki hagstætt því, hvorki listrænt né
rekstrarlega, að manni skilst, og umskiptín hófust fyrst eftír síð-
ustu áramót, þegar hver sýningin annarri betri tók að birtast á
sviðinu; fyrst Feður og synir, síðan Feitir menn í pilsum (sem var
vel sviðsett, þó að verkið væri ekki merkilegt og engin ástæða til
að halda að höfundurinn sé eitthvert rísandi stórstirni eins og lát-
ið var í veðri vaka), þar á eftír kassastykki vetrarins Sex í sveit og
Sumarið '37, meistarastykki vetrarins, sem áhorfendur kunnu
því miður ekki að meta.
Þetta er glæsileg frammistaða, úr því er engin ástæða að
draga. Engu að síður má öllum vera ljóst, að
við höfum afar litla tryggingu fyrir þvi, að
framhald verði á henni. Það kann að hljóma
sem svartsýnisraus að segja slrkt nú, en því
miður er ekki svo. Sú uppreisn æru, sem
Borgarleikhúsið hefur nú loks fengið eftír
langt niðurlægingartímabil, byggist sem sé
ekki á því, að það hafi tekið innri mál sín til
endurskoðunar og fært stjórnarhætti í nútíma-
horf, eins og krafist hefur verið úr öllum átt-
um, m.a. af borgaryfirvöldum. Uppsveiflan er einvörðungu þvi að
þakka, að ötull og metnaðarfiillur stjórnandi hefur náð að skapa
sér eðlilegt svigrúm til að setja mark sitt á starfsemina. Það eru
ekki nema fáein ár síðan leikhúseigendafélagið í Leikfélagi
Reykjavíkur réð sem leikhússtjóra nánast reynslulausan mann,
gegnan dreng og góðviljaðan, sem bauð af sér ágætan þokka í
persónulegum samskiptum, en bjó hvorki yfir þeirri reynslu né
þekkingu á leikhúsrekstri sem leikhússtjórar verða að hafa. Þetta
leikhúseigendafélag hefur ekki verið svipt völdum, en það er
sem stendur ekki í pólitískri aðstöðu til að beita sér gegn Þór-
hildi Þorleifsdóttur; til þess er Viðars-málið alþjóð í of fersku
minni. Þórhildur hefur því getað farið sínu fram, án þess að leið-
ast út í málamiðlanir við hagsmunagæsluöfl innan L.R. Hún hef-
ur getað tekið sér það einræðisvald sem leikhússtjóri á að hafa
þann tíma sem hann gegnir sínu vandasama embætti, og af því
njótum við nú góðs.
Hins vegar er alls ekki sjálfgefið, að Þórhildur haldi þessum
völdum, að ekki sé talað um eftirmann hennar eða eftírmenn,
sem að öllu óbreyttu munu eiga allt sitt undir sama félags-
fundi L.R. og rak Viðar Eggertsson á sínum tíma. Það er ekki
heldur sjálfsagt mál, að hún geti til lengdar haldið sínu
striki án undansláttar. Allt veltur á því, hvort henni
muni takast annars vegar að skapa og viðhalda al-
mennu trausti á listrænni stefnu sinni, hins vegar að
halda leikhúsinu Ijárhagslega á floti. En allt er í
heiminum hverfult og hlutírnir geta breyst nánast
Hið eina sem Stefán
Baldursson, virðist spyrja um,
þegar hann tekur ákvörðun um
verkefnaval, listræna krafta og
annað þess háttar, er hvort
hlutirnir séu líklegir til vin-
sælda.
Leikhúsgagnrýni Jóns Viðars Jónssonar
66