Frjáls verslun - 01.05.1998, Blaðsíða 69

•.............................
miðlaumfjöllun sem fylgdi í kjöl-
farið. Þannig var leikstjórinn oft-
ar en einu sinni kvaddur í viðtöl,
þar sem hann kom upp um sig
með málflutningi, sem hann var
svo alls endis ófær um að veija,
þegar bent var á veilurnar í
kenningum hans. Einn af helstu
hjálparkokkum hans varð nán-
ast að gjalti í sjónvarpsviðtali við
Martin Regal, sem fór þó um
hann einstaklega mildum hönd-
um.
Fáir munu hafa átt von á, að
háalvarleg rússnesk klassík eins
og Feður og synir fengi rífandi
aðsókn. Hins vegar er öllu sorg-
legra, þegar jafn vönduð sýning
og gagnmerk og Sumarið '37
nánast fellur á frumsýningu. Allt
gott leikhús hlýtur að keppa að
því að ala upp sem vandlátasta
áhorfendur. Vanræki það þá
skyldu, er það að taka sjálfu sér
gröf sem skapandi listastofnun.
Auðvitað verður leikhúsið að koma til móts við þarfir almennings
fyrir léttmeti og hreina af-þreyingu; það er ekki heldur það sem
málið snýst um. Málið snýst einungis um það, að áhorfendur láti
leikhúsin ekki sleppa með fúsk. Þess vegna var það í raun og
veru gleðiefni, að þeir létu L.R. ekki komast upp með hvað sem
var, heldur sneru við því baki, þegar hroðvirknin og stefhuleysið
keyrðu fram úr hófi. Hvað veldur því þá, að þeir láta einn merkas-
ta listviðburð leikársins fara framhjá sér?
A því eru vafalaust ýmsar skýringar. Smekkur áhorfenda er
aldrei nein föst stærð, hann tekur ævinlega breytingum í tím-
ans rás. Á okkar timum eru hinir tæknivæddu myndmiðlar í
slíkri stórsókn, að þeir hljóta að hafa hér veruleg áhrif. Leik-
húsin lifa ekki í tómarúmi, þau þurfa stuðning af öðrum stofn-
unum og máttarvöldum samfélagsins. Allt byggist á því, að í
samfélaginu öllu ríki trú á því, að góð leiklist sé eðlilegur þátt-
ur í andlegri velferð allra þegna. Því má aldrei gleyma að spyr-
ja, hvað t.d. bókaútgáfan geri til að efla íslenskar leikhúsmennt-
ir. Gefur hún reglulega út ný íslensk verk? Hvað hefur hún á
boðstólum af heimsklassíkinni? Að hvaða öndvegisverkum
leikbókmenntanna er hægt að ganga í íslenskum bókabúðum
og íslenskum bókasöfnum? Og hvað gerir skólakerfið? Að ekki
sé minnst á fjölmiðlana og hinn voldugasta þeirra allra, sjón-
varpið? Það væri fullt tilefni fyrir Leiklistarsambandið að taka
slíkar spurningar til umræðu, en lítil von er til þess, eins og nú
er ástatt.
Erlendar gestakomur
Útlendir gestir hafa alltaf skipt íslenskt leikhús feikimiklu
máli. Þegar best hefur tekist til, hafa þeir veitt hingað ferskum
straumum og lyft viðmiðunum í nýtt og æðra veldi. Um þetta
mætti nefna fjölda dæma, allt frá þeim tíma er Adam Poulsen,
einn iremsti leikhúsmaður Dana fyrr á öldinni, kom hingað til að
..............................♦
leika og leikstýra og Reumerts-
hjónin máttu heita fastagestir á
sviðinu í Iðnó.
I seinni tíð hafa slíkar heim-
sóknir tekist misjafiilega. Hinar
tíðu íslandsferðir Litháanna,
vina þjóðleikhússtjóra, eru
dæmi um misráðnar gestakom-
ur, sem virðast því miður hafa
orðið til að draga leikhúslíf okk-
ar niður á lægra plan. En það má
líka benda á dæmi um hið gagn-
stæða, jafnvel úr Þjóðleikhúsinu:
sviðsetningu Kajsu Koronen á
Fávita Dostojevskís, sem er einn
merkasti listviðburður, að ég
ekki segi sá allra merkasti, í
þjóðleikhússtjóratíð Stefáns
Baldurssonar. En Kajsa
Koronen hefúr ekki verið kölluð
hingað aftur, enda takmörk fyrir
því hvað lítið og fátækt leikhús
getur boðið til sín mörgum út-
lendingum. Svona geta áhersl-
urnar orðið vitlausar hjá þeim
sem eiga að leiða listirnar. Við verðum að sinni að hugga okkur
við, að Borodín kemur aftur í Borgarleikhúsið næsta vetur til að
þróa þau vinnubrögð sem gáfu góða raun í Feðrum og sonum.
Erlendir gestaleikir hafa raunar verið alltof fátíðir hér um
langt skeið. Þó hafa nokkrir gestir skotið upp kollinum á liðnum
vetri, sem rétt er að minnast á nú, þótt seint sé. Ghita Norby kom
hingað snemma hausts og flutti nokkra af textum H.C. Andersen
af óviðjafnanlegri snilld. Undir vorið kom sænsk leikkona, Ruth
Hallsten, og flutti lítinn einleik í Þjóðleikhúskjallaranum; hún
gerði það ljómandi vel en hefði þurft að vera með eitthvað bita-
stæðara en steindauðan texta Bodil Wamberg um ástir Victoriu
Benedictson og Georgs Brandes. Þjóðleikhúsið í Vilníus birtist
einnig með eina af sýningum Tuminasar, en sú heimsókn var
greinilega liður í viðleitni jajóðleikhússtjóra til að sanna alþjóð
snilli vinar síns.
Listahátíð bætti að þessu sinni ekki úr þeim skorti gestaleikja
sem hrjáir íslenskt leikhúslíf, nema að því leyti, að þar var lögð
megináhersla á danslistina. Um það er út af fyrir sig allt gott að
segja. Eina erlenda leiksýningin, ef frá er talinn hinn skemmtilegi
tveggjamannasirkus Osýnilegi hringurinn, var sænsk: Irinas nya
liv, byggð á bók finnsk-sænskrar konu um vangefið fólk á stofnun.
Unga Klara, sem stendur að sýningunni og lýtur stjórn hinnar
ffægu Suzanne Osten, er sprottið upp úr jarðvegi '68-kynslóðar-
innar og lætur sér því annt um alla sem eru undirokaðir eða í
minnihluta, og það hafa Sviar löngum kunnað að meta. Leikurinn
virtist enda aðallega til þess gerður að vekja athygli á hlutskipti
hinna vangefnu, og tókst það sjálfsagt ágætlega, þó að ekki væri
mikil dramatík í verkinu og allt á fremur ljúfum nótum, eins og
jafnan í þeim sýningum Unga Klara sem ég hef séð. Þetta var ekki
tilkomumikið, þó að leikarar léku bæði af færni og einlægni, og
húmor sýningarinnar félli áhorfendum vel í geð. Vonandi fáum við
leikhúsfi'klar eitthvað matarmeira á næstu listahátíð. 33
LeikJnísgagmýni Jóns Vidars Jónssonar
69