Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1961, Blaðsíða 42

622
LESBÓK MORGUNBLAÐSIK'S
Jónas Jóhannsson, Oxney:
Kvennahrós rímnaskáldanna
RÍMNASKÁLDIN virðast hafa keppt
hvert við annað, að hrósa sem mest
kóngsdætrum og öðrum kvenhetjum,
sem koma fyrir i rímum þeirra. Þeim
var líkt við sól, gull, snjó, rósir og
önnur blóm. Dáð var fegurð þeirra,
gjafmildi, hannyrðir, gáfur, hjarta-
gæzka, læknislist og allt sem nöfnum
tjáir að nefna. Á öllum öldum rímna-
kveðskaparins má finna þetta í rím-
um þeirra.
Skíðaríma er ein með þeim elztu.
Dr. Jón Þorkelsson gefur í skyn, að
Svartur á Hofstöðum hafi kveðið
hana til áð skemmta Ólöfu Loftsdótt-
ur á Skarði. Ríman var lengi í af-
haldi hjá alþýðu, enda vel þess verð.
Enginn pótti fær um að stofna til
hjúskapar, ef hann kynni ekki þrjár
vísur í Skíðarímu. Hér er vísa úr
Skíðarímu sem sýnir að hefðarkonur
kunnu að ganga snyrtilega til fara:
Þar á stóli Freya og Frigg
og fara með hvíta glófa.
Enn er hin þriðja þornafrigg
og það er ’hún Hildur mjóva.
Símon Bjarnason er gjam á að
halda sig við dalablómin:
Bar af drósum haddahlíð
hýr og fróm án kala,
eins og rósin eyrar fríð
af öðrum blómum dala.
Sumar lýstu upp hallimar eins og
sverð Óðins og guU Ægis. Dámus-
rímur (fyrir 1600) kveða svo um eina
slika:
Þá var hin bjarta baugagrund
búin og leidd á kóngafund.
Lýsa þótti í lofðungs höll
linna bóls af glæsiþöll.
Svipað kemur fram hjá Þórði
Magnússyni:
Milding heimti hýr til máls
hlökkin Fuliubanda,
Gefni af þar Glammabáls
geislar þóttu standa.
Ámi Böðvarsson þekkir eina svo
bjarta að hún gerir dauðastríðið létt-
bært:
Skín á móins bóla ból
bólið Hel mýkjandi,
Rínar glóir sóla sól
sólu vel líkjandi.
Dyggðin er víða í hávegum höfð.
Svo kveður Magnús Magnússon:
Þú ert Græðis brennu brík
beztu hlaðin dyggðum,
engin fæðist önnur slík
öllum heims í byggðum.
Það er eftirtektarvert hvað Sím-
oni er gjarnt að líkja meyunum við
blómin:
Augna svartar brýr hún bar
brúna undir dröngum,
líka bjartar liljurnar
ljósrauðum á vöngum.
Einar Guðmundsson stillir í hóf, en
kemur þó góðum kostum að í lýs-
ingu sinni:
Sú var bæði fögur og fróð
friggjan ofnispalla,
Danmerkur kóngs dýrlegt jóð
drengir mega ’ana kalla.
Símon Bjarnason grípur til gulls
og rósa til samlíkingar við fagra mey.
Auðvitað vinnur mærin metið:
Mána ósa mundi rein
meyum kjósanlegri,
eins og rós í haga hrein,
hrannarljósum fegri.
Ásmundur Gíslason yrkir um sól
sólu fegri:
Hyrjuvindi unað ói,
engin myndast fegri,
blómarlinda sólar sól,
sólu yndislegri.
Lúðvík Blöndal þykir liljan fögur,
þó ber mærin auðvitað langt af lilj-
unni:
Líns var strönd sem lilja að sjá
ljúf við sól er sneri.
Norðurlöndum engin á
önnur fegri greri.
Guðmundur Andrésson metur
skæra liti:
Ber hún þó af brúðarferð
sem brennda gull af eiri,
eða perlan pardusverð
af potta rauðum leiri.
Kolbeinn Grímsson finnur fjöl-
breytta fegurð í einu meyar andliti:
Rósir gróa rauðar vífs á kinnum,
liljur vöngum ljósum á
lýstu fegri vetrarsnjá.
Sigurður Breiðfjörð finnur blómin
lifna þar sem mærin er svo náðug
að stíga fæti á auðnina. Þetta dáir
hann auðvitað, enda kemur það fyr-
ir oftar en einu sinni í rímum hans:
Myndar yndi meyan smá
mækja þundi fljótum,
linda Rindi liljur smá
lifnuðu undir fótum.
Á öðrum stað segir Breiðfjörð:
Hvar sem þetta væna víf
vikja réð um grundir,
fölnuð stráin fengu líf
fótum hennar undir.
Rósir og liljur voru þau blóm, sem
skáldum voru snemma hugstæð til
samanburðar við kvenlega fegurð.
Hér er ein samlíking úr Brönurím-
mn (fynr 1600);