Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1961, Blaðsíða 25

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
605
Aðalstræti (horft 1
norðurs) eins og
það var um miðja
19. öld.
1861—62 er þær voru lagaðar og
þar gerðar götumyndir úr stígum.
Annars urðu engar breytingar á
götum í Miðmænum fram að 1861,
nema hvað einni götu var bætt
við og hún nefnd Götuhúsastígur,
en heitir nú bæði Fischersund og
Mjóstræti.
Fýsi menn að vita hvernig hús-
um var skipað hér í Miðbænum
1861, eða fyrir einni öld, og hverj-
ir bjuggu í þeim, þá er að leita upp-
lýsinga um það í kirkjubókum
Reykjavíkur. Lengi höfðu prestar
það hlutverk að húsvitja á hverj-
um bæ einu sinni á ári og skrifa
í kirkjubækur nöfn allra manna á
hverjum bæ. Þetta hlutverk var
sóknarpresti Reykjavíkur ætlað
að rækja sem öðrum, og ekkert til-
lit tekið til þess að fólkinu fjölgaði.
Hélzt þetta svo fram að seinustu
aldamótum. Seinustu ár aldarinnar
varð séra Jóhann Þorkelsson að
ganga hús úr húsi og kot úr koti
til þess að húsvitja og taka mann-
tal. Og svo varð hann að skrifa
hvert hús og hvert kot í kirkjubók-
ina og um 6000 mannanöfn. Þetta
varð hann að gera í hjáverkum sín-
um ofan á dagleg embættisverk.
Undan manntalsskyldunni var
hann leystur 1901, og síðan hefir
bæarstjórn Reykjavíkur séð um
manntalið.
En vér skulum nú leggja í hús-
vitjunarferð með Ólafi prófasti
Pálssyni 1861, og fara þó aðeins um
Miðbæinn til þess að heilsa upp á
húsráðendur þar. En áður en vér
leggjum upp í þá ferð, er rétt að
muna eftir því, að tölusetning húsa
var þá með öðrum hætti en nu er.
Þá var ekki miðað við neinn ákveð
inp stað né átt þegar byrjað var að
tölusetja hús í einhverri götu, og
ekki var þá heldur komin sú regla
að hafa stakar tölur öðrum megin,
en jafnar tölur á hina hönd, heldur
var gengið á röðina öðrum megin
götu þar til öll hús þeim megin
höfðu verið tölusett, og svo var
farið yfir götuna og haldið áfram
hinum megin. Þannig var t.d. um
Aðalstræti að byrjað var á hinu svo
nefnda Stýrimannshúsi, sem stóð
á horni Hafnarstrætis og Aðalstræt
is, þar sem nú er steinsteypti pall-
urinn sem bílar Steindórs standa
á. Þetta hús var nr. 1 við Aðal-
stræti, en hús Tærgensens kaup-
manns, er stóð þar andspænis (nú
Veiðarfæraverzlunin Geysir) var
nr. 11. Fyrst voru sem sé tölusett
þau þrjú hús, sem voru austan
megin götunnar, og þar næst kom
svo klúbburinn fyrir enda götunn
ar og þá syðsta húsið að vestan-
verðu (þar sem nú eru Uppsalir)
og það varð nr. 5. Síðan var tölu-
setningunni haldið áfram að vest-
anverðu, þar til kom að húsi Tærge
sens.
Vér skulum taka annað dæmi.
Nú eru taldar þrjár götur með tölu
settum húsum á þrjá vegu við Aust
urvöll. En svo var ekki þá, heldur
var Austurvöllur þá talin sérstök
byggð þannig, að öll húsin á þrjá
vegu voru talin til hans. Var byrj
að á húsi Hallgríms Schevings yfir-
kennara (þar sem nú er Hótel
Borg) og talið fyrst að austan og
syo haldið áfram og endað í norð-
vesturhorni vallarins. Húsin voru
tölusett þarna í hring umhverfis..
völlinn.
Nokkur ruglingur er og á því