Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1985, Page 29

„Hér teiknast því konumynd".
kemur ekkert nær — það bara sveimar
svona fram og aftur á sama svæðinu —
ósköp ógreinilega það gerir engum mein
sem er góður — og sem ekki hættir sér
þangað sem það er — Enginn veit hvað
þetta er, en það er eitthvað ennþá sterkara
en myrkrið — Ég skal segja þér það sem
ég veit um það. — Ég hef oft séð þetta og
fólkið hérna — við höfum einmitt staðið
hérna við kálgarðinn á sama staðnum og
við stöndum núna — og látið bæjardyrnar
aftur svo ljósið úr eldhúsinu — skíni ekki
út á hlaðið — og við höfum séð það kvöld
eftir kvöld — helst á haustin þegar dimmt
hefur verið í lofti — við höfum þrýst okkur
hérna — hvert að öðru til þess að finna
að við værum ekki ein því þetta gerir
mann hálfundarlegan — allir verða svo
hljóðir — við höfum heyrt andardráttinn
hvert í öðru — þó það hafi verið dálítill
vindur. Við höfum öll orðið svo góð þegar
við höfum séð þetta og þó að einhver kali
hafi verið á milli vinnufólksins — þá hefur
hann horfið þegar við höfum þyrpst hérna
saman og horft útí myrkrið og litli bærinn
að baki okkar — sem er svolítill punktur
í myrkurauðninni — okkur hefur fundist
Saga Kjarvals liggur f kössunum eins ogsaga eldgosanna
í jarðlögunum ogþarna œgir öllu saman. Innan um frumdrög
af málverkum má finna jólaköku sem honum hefur verið send af
góðri konu, steinrunnin jóla kaka eftir langa geymslu
Jóhannes Sveinsson Kjarral.
eru forvinna að Landsbankamálverkunum.
Innan um bréf og skissur í einum kassanum
lá saltfiskur, ef til vill fyrirmyndin að
Landsbankamálverkunum. Þarna er fullt
af orðsendingum, hattar Kjarvals, úthald
sem hann átti í gjótu á eftirlætisstað til
að mála á, en úthald kallaði hann tóbaks-
klút eða dulu sem hann hnýtti í posa og
fyllti af ýmsu sem hann vildi hafa við
hendina þegar hann vann úti í náttúrunni.
Þá er urmull af orðsendingum því Kjarval
var ekki bréflatur maður þótt
ýmsir hafi haldið annað. Hann
hélt sambandi við marga,
heima og heiman, með bréfa-
skriftum.
UngtFólkNæmt
FyfirKjarval
Þegar ég var að viða að mér
efni í þessa grein með því að
glugga í þá muni sem teikna
ævisögu Kjarvals og sýnishorn
úr voru sýnd á Aldarminning-
unni, þá bar að garði börn og
unglinga úr skólum landsins,
en af þeim nær 30 þúsund gest-
um sem skoðuðu haustsýningu
Kjarvals á Kjarvalsstöðum var
stór hópur skólafólks og a.m.k.
250 bekkir sóttu Kjarvalsstaði
heim. „Hann hefur verið mjög
sérstæður maður, Kjarval,"
heyrði ég einn nemanda frá
Hveragerði segja fljótlega eftir
að hann kom í húsiö og unga
fólkið er næmt fyrir því sem
stendur upp úr. Segja má að í
skólum höfuðborgarinnar hafi
gripið um sig Kjarvalsæði í
myndmennt á þessu hausti því
Kjarval hefur verið fyrirmynd
margra í myndlistinni eftir
heimsókn á sýninguna.
Eitt af handritum úr kössum Kjarvals
geymir sögu sem hann skrifar líklega rétt
eftir aldamótin, væntanlega skömmu eftir
fermingu. Sagan er handskrifuð og mynd-
skreytt og fer hér á eftir:
FarðuVarlega
„Hefurðu nokkurn tíma staðið úti á hlaði
í haustmyrkri og horft út á túnið og engj-
arnar kringum bæinn? — Hefurðu aldrei
— jæja góði komdu þá með mér núna því
nú er einmitt svo vel dimmt — loftið er
svo þykkt og drungalegt — en góði farðu
varlega — stattu hérna hjá mér — svona
við skulum vera hérna við kálgarðinn og
svo skulum við horfa út í myrkrið. — Sérðu
nokkuð út í mýrinni þarna — jú það er
eitthvað ennþá svartara en myrkrið sko
núna — En hvað er þetta barnið mitt ertu
hræddur — þú stífnar vesalingurinn vertu
hérna undir handarkrikanum á mér — þú
þarft ekki að vera hræddur — þú sérð það
sagðist hafa séð líkt þessu í glaða tungls-
ljósi — en það var nú líka um hánótt —
og svo var það líka við sjó. Hann sagðist
ekki hafa getað sofið og svo fór hann að
horfa út um stafngluggann á baðstofunni.
Hann sagðist hafa séð í fjörunni eins og
menn, og honum sýndist þeir vera að
slengja þarna höndum hver í annan og
stökkva uppundir bakkann — og svona til
og frá um fjöruna. Hann sagðist hafa
fengið höfuðverk og hafa svitnað allur
saman — og ekki getað sofnað
fyrr en undir morgunn. Já þetta
er ósköp skrítið góði minn nú
skulum við fara inn — ég skal
segja þér meira seinna — þú
þarft ekki að vera hræddur þó
þú sjáir svona — það gerir
engum mein ef hann er góður.
En mundu samt alltaf eftir því
að fara varlega.“
Um það bil sjötíu árum síðar
skrifar Kjarval eftirfarandi
hugleiðingu á umbúðarpappír.
Þá er hann staddur á afmælis-
degi sínum í kofanum sínum í
Hvammi í Borgarfirði eystra.
Einn eins og svo oft áður, á
áttugasta og fyrsta afmælis-
degi sínum 15. okt. 1966, en
hugleiðinguna skrifar hann
sama dag og seinni hlutann
nokkrum dögum síðar, eða
þriðjudagskvöldið 19. október.
Ljósmynd: Arni Johnsen.
Málunartæki og einn afhöttunum góðu.
Hugleiðing Meist-
ARANSÁ 8l.
AFMÆUSDEGISÍNUM,
Einnáfjöllum
„Jói, — heyrir uml — á af-
mælisdegi — hálf vakandi —
mannsnafn kemur í hug-
ann er hann skrifar þetta — en umlið —
var Jói — og það var önnur mannvera, sem
kom í hugann hans. Hálf vakandi — en
það er önnur saga — sagði einn listamaður-
inn — stundum er margt ber á góma.
(Teikning af konumynd.)
Og hér teiknast því konumynd.
Nú er milt veður og friðsælt í Hvammi
í útmannasveit, Hjaltastaðaþinghá. Hér
er listilega gjörð afmælisterta í öskjum
frá Birni bónda að Ketilsstöðum — af
hugviti gjörð — dót.tur Björns. En hann
sjálfur, Björn, færði mér að gjöf frá dóttur
sinni eldri. Ér nafn og afmælis getið á
kökunni — þar með skeiðar til að borða
hann svo öruggt skjól — finnst þér
það ekki líka góði minn já, að hugsa
sér að vera staddur þarna úti í mýr-
inni — þar sem þetta er á sveimi það
er millibil. Jú, þetta er ósköp skrítið
góði minn enginn veit hvað þetta er
— og þó er eins og maður hálfkannist
við það og þekki það — það var einu
sinni vinnumaður hérna sem
LESBOK MORGUNBLAÐSINS 24. DESEMBER 1985
29