Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1991, Blaðsíða 19

gæs nálægt eyðibýli. Hvað er það til að
æsa sig út af. Farðu bara heim að sofa.
Gamalt fólk hefur gott af að sofa á morgn-
ana, og þakka þér fyrir vætanlega steik.”
Bíllinn eykur ferðina. Blár reykur út-
blástursrörsins hylur skott hans ásamt ryki
vegarins. Nú er ekki lengur um varakstur
að ræða. Von bráðar er hann kominn í
áttatíu, kannski hundrað. Gamall maður
,sem aðeins hefur ekið dráttarvél - aldrei
bíl, kann ekki skil á slíku. Hann gætir
einskis fyrir ofsanum - hleypur enn nokk-
ur skref og steytir hnefa: „Djöfull,” öskrar
hann. „Þú skalt....”
Hann var mjög móður, þegar hann komst
heim og kennir verks fýrir bijóstinu. Ei
að síður þrífur hann símtólið og hringir.
„Halló. Er það Eyjólfur?” Hann heyrir
syfjulega rödd í símanum, sem segir ha.
Síðan er geispað. Gamla manninum sárnar
enn meir. „Já, Eyjólfur hreppstjóri. Ég
þarf að tala við hreppstjórann og það
strax.” En þó rödd gamla mannsins sé
bæði reiðileg og skipandi ber það ekki
annan árangur en þann, að hann fær
gremjulegt svar fullt andúðar... „Ha,
enginn Eyjólfur. Enginn Eyjólfur hrepp-
stjóri hér,” étur gamli maðurinn eftir.
„Hvar í andskotanum er hann þá?” Þó
hann tali enn hátt gætir nú meir óþolin-
mæði og beiskju í röddinni. „Ha, vitlaust
númer. Er allt vitlaust orðið, og enginn
skilur neitt.” Þetta síðasta muldrar hann
í skegg sér með svo ógreinilegum tónblæ,
að vart heyrist utan þeirrar panelþiljuðu,
ómáluðu kompu, sem enn hýsir gamlan
mann.
Hann leggur á, og reiðinni hefur slegið
inn - snýr nú engu síður að honum sjálf-
um. „Andskotinn, er ég virkilega að verða
svo gamall að geta ekki hringt rétt,” hreyt-
ir hann út úr sér og snýr nú skífunni af
meiri gát.
„Halló.” Hann heyrir að hreppstjórinn
geispar, og reiðin blossar aftur upp í hon-
um. Hvernig getur helvítis maðurinn geisp-
að í öðru eins veðri og þegar svona stend-
ur á, hugsar hann en lætur þó vera að
segja það upphátt.
Rám rödd hreppstjórans: „Hver er það
sem ég tala við”? „Þekkirðu mig ekki?
Árni á Svalbarði. Ertu sofandi? Ég heyri
ekki einu sinni til þín.”
„Á, sæll, Árni minn. Ert það þú,” segir
hreppstjórinn og talar nú orðið hátt, því
hann veit að heyrnin er farin að bila hjá
Árna. „Þú vaknar snemma, þykir mér.”
„Það varðar engan um hvenær ég
vakna,” Árni enn sjóðheitur. „Það var djö-
full hér á ferðinni og drap.” „Drap,” étur
hreppstjórinn eftir, og leynir sér nú ekki
undrun og áhyggja í röddinni. „Hváð se-
girðu, maður? Var einhver drepinn, eða er
eitthvað að þér, Árni minn? Mér heyrist
þú vera svo æstur.”
Fjarstæðu eins og að eitthvað sé að,
svarar Árni auðvitað ekki en heldur áfram
í sama tón. „Hann skaut gæsina mína og
særði hina til ólífis. Kallarðu það ekki að
drepa?”
„Ertu kominn með.gæsir, Árni?” Spyr
hreppstjórinn. Það hlýtur að vera alveg
nýlega.
„Nýlega og nýlega ekki. Þetta voru mín-
ir fuglar - búnir að vera hér í mínu túni
í mörg ár, þó aldrei nema það kallist villi-
gæsir. Þú veist að þetta eru friðaðir fuglar.”
„Var það ferðamaður?” spyr hreppstjór-
inn.
„Auðvitað,” segir Árni. „Þetta var djö-
full í bíl og keyrði burtu. Ég drep hann
áreiðanlega.” „Stilltu þig, Árni minn. Við
skulum gæta orða okkar. Þú ert enginn
óeirðarmaður, og vígaferli eru ekki lengur
íþrótt á íslandi sem betur fer.” Um það
erum við víst sammála.”
„Það er reyndar víst og satt,” segir
Árni og er byijaður að draga í land. „En
þú verður að ná honum. Það varðar við lög
að drepa friðaða fugla. Ertu ekki hrepp-
stjóri, eða hvað?”
„Það á víst svo að heita,” svarar hrepp-
stjórinn og heldur dauflega. „Þeir eru allt-
af að skjóta, þessir menn. Það er allt ann-
að en auðvelt að henda reiður á svoleiðis.”
„Ég krefst þess að þú talir ekki alveg
svona hátt,” segir hreppstjórinn. „Náðirðu
númerinu á bílnum?”
„Ne-ei,” svarar gamli maðurinn og dreg-
ur verulega niður í honum. Hann man nú
fyrst eftir því að í öllum ofsanum hefur
hann gleymt að ná númerinu á bílnum. „En
helvítið var of langt í burtu. Hann var
áreiðanlega of langt í burtu,” bætir hann
við og nær sér nokkuð á strik aftur. „Þú
þekkir nú held ég sjónina mína, eins og
hún er orðin.”
„Já, já, ég veit það, Árni minn,” segir
hreppstjórinn fullur skilnings. „Þú ert gam-
all maður, og gamlir menn eru oft veikir
fyrir smámunum.”
„Smámunum, smámunum,” segir Árni
og æsir sig nokkuð aftur. „Kallarðu það
smámuni að bijóta lög? Hvers er að vænta,
ef réttarfarshugmyndir löggæslumanna
eru orðnar á þennan máta, höh.”
„Þú mátt ekki skilja mig svo, Árni, að
ég vilji ekki gegna skyldu minni, en í þessu
tilviki er ég hræddur um að málið sé erfitt
viðfangs, fyrst þú náðir ekki númerinu,”
segir hreppstjórinn. „Geturðu lýst bílnum
af nokkurri nákvæmni?”
„Nú þetta var svartur bíll og áreiðanlega
af dýrri gerð. Líklega voru tveir menn í
bílnum.” „Veistu nokkuð af hvaða tegund
bíllinn var?” „Tegund,” segir Árni hneyksl-
aður. „Hvernig ætti ég að vita hvað allir
þessir bílar þeirra heita, maður sem aldrei
hefur átt bíl, og þessar bílasortir eins marg-
ar og stjörnurnar í vetrarbrautinni. Það
er ekki fyrir gamlar og slitnar heilafrumur
að henda reiður á þvílíku.”
„Það er víst og satt,” segir hreppstjór-
inn, og Árni heyrir að hann hlær lítillega.
„Eigum við ekki að sleppa þessu? Þú sérð
það víst sjálfur, að málið er þannig vaxið,
að það er hvort sem er ekkert hægt að
gera.”
En gamli maðurinn hefur fengið nóg af
aðhlátri á þessum morgni og reiðin blossar
upp í honum að nýju. „Ekki hægt,” segir
hann og hefur aftur hækkað röddina. „Eg
kann nú bara ekki við svona orðalag, allra
síst af ábyrgum manni. Það er. ævinlega
hægt að gera eitthvað. Þú gætir látið
standa fýrir bílfjandanum.”
„Hvaðan kom þessi bíll?”
„Að norðan og var auðvitað á suðurleið.”
„Þá hefur hann verið kominn framhjá
mér, þegar verknaðurinn átti sér stað, svo
ekki gerir það málið auðveldara,” segir
hreppstjórinn.. „Þú hlýtur að sjá þetta,
Árni.”
„Þú gætir hringt fyrir hann,” segir gamli
maðurinn og er þó komin uppgjöf í rödd-
ina. „Ók hann hratt?” spyr hreppstjórinn
og reynir að sýna gamla manninum skiln-
ing.
„Það veit ég ekkert um. Andskotann
ætli ég viti hvað kallað er hratt eða hægt
í akstri, en allavega á óleyfilegum hraða,”
segir gamli maðurinn - líklega á hundrað
eða hupdrað og tuttugu.”
„Er þá ekkert hægt að gera?” spyr gamli
maðurinn og er þó alveg að gefast upp,
enda farinn að finna fyrir umtalsverðri
þreytu, og verkurinn að aukast fyrir bijóst-
inu. „Einhvers staðar stansa nú þessir bíl-
ar,” bætir hann við, enn ekki á því að láta
sig.
„Auðvitað stansar hann einhvers staðar.
En eigum við ekki að hugsa raunsætt? Og
að hringja bara eitthvað og biðja um rann-
sókn á bíl, sem við vitum ekki einu sinni
númer á hvað þá tegund. Við gerðum okk-
ur beinlínis að athlægi. Það eru margir
bílar svartir eins og þú veist, og endalaus
straumur af bílum að heita má.”
„Það hefur enginn farið um í morgun
utan þessi eini,” maldar gamli maðurinn
enn í móinn - þó vorilaus, aðeins sár.
Þessu svarar hreppstjórinn ekki en talar
nú hins vegar við gamla manninn eins og
hann sé að hugga barn: „Við erum nú
ekki fæddir í gær, Árni minn, og þetta er
víst ekki í fyrsta skipti sem vð verðum
fyrir ósanngirni og móðgun án þess að
geta rétt okkar hlut. Verðum við ekki bara
að reyna að sætta okkur við lífið eins og
það er. Það eru þó margir sólskinsblettir
sem betur fer.”
„En þetta voru mínir fuglar,” er gamli
maðurinn búinn að sleppa út úr sér áður
en hann veit af. Röddin er líkust hvísli.
„Þú eignast aðra fugla,” segir hrepp-
stjórinn hress í máli og uppörvandi. „Það
er allt fullt af gæsum eins og þú veist.
Bara að ég gæti sent þér nokkrar. Ekki
fer þetta svo vel með sáðslétturnar. Það
þekkirðu sjálfur frá gamalli tíð. En leggðu
þig nú, vinur, og reyndu að fá þér blund,
og vertu svo blessaður.”
Gamli maðurinn leggur á - hefur ekki
rænu á að kveðja - veltir sér upp í rúmið
- ofan á sængina. Hann er þreyttur -
meira en það. Hann er allt í einu örmagna
- sljór - heyrir ekki lengur söng lóu og
sólskríkju né vængjaþytinn yfir bænum -
auk heldur ekki fjarlæga skotþrumu.
Hvítur bátur fyrir sólina. Skuggi líður
hægt yfir bæinn - yfir hlíðina, þar sem
lóan syngur um dýrð og smáfuglinn velur
eggjum sínum og ungum skjól í þúfu.
Síðan er aftur sól - sól í heiði og glamp-
ar á skolgrátt fljót - órætt og óstöðvandi
og stefnir för sinni í hafið. - í hafið.
Höfundur erskáld og býr á Egilsá i Skagafirði.
ÞORVALDUR SÆMUNDSSON
I minningu skálds
Þitt flug var glæst um heiðið himinvíða,
þótt hrepptir stundum veður næsta hörð.
Og gott er enn á hreim þíns máls að hlýða,
sem helgaðir þú sælli, fegri jörð.
Þinn andi sveif í svanalíki björtu
um sólu roðna tæra himinlind.
Þú söngst þig, skáld, í ótal íslensk hjörtu
og upp þig hófst á frægðarinnar tind.
Þig dreymdi’ um gullsins mátt, um glæsta tíma,
er gæti þjóðin lifað djörf og frjáls.
En lengst og mest var háð þín harða glíma
við hugkvæmd orðsins; snilld ins tigna máls.
Þú knúðir máttugt gullna gígjustrengi,
sem geta mannsins huga lyft á flug.
Því minnist alþjóð listar þinnar lengi,
er lýsti skært og vakti þor og dug.
Að lokum þurru háleit hugartökin, —
við hafið þreyðir langa, dapra stund —
og glímdir framar ei við æðstu rökin,
því allt var horfið, — lokuð öll þín sund.
Svo leiðstu út í himinheiðið bjarta,
þú hvíti svanur, er leist draumsins sýn.
Ei fremri neinn réð fegri tónum skarta.
í fagurljómann huifu vængtök þín.
Höfundur er fyrrverandi kennari í Reykjavík. Ljóðið er ort að
loknum lestri Væringjans mikla, ævisögu Einars Benediktsson-
ar, skálds.
-58-
IN stjarna skær i austurátt,
cr yfir svifur loftið blátt,
að litlu húsi’ oss beinir braut,
þar barn við riióður hvilir skaut.
Hún leiftrar yfir lönd og sjá,
hún leiftrar yfir börnin smá,
hún lýsir þeim sem leita fer,
hún lýsir þeim sem sjúkur er.
Og þeim, sem leggur landi frá,
og ljóssins föður treystir á,
hún lýsir, þó að svelli sær
og sorgarskýin færist nær.
Þótt litlum bát þú berist á
um bylgjur hafsins, muntu sjá,
er jólastjarnan skærust skln,
að skelfing öll og kviði dvin.
Þvi látum jólaljósin skær
oss lyfta himnariki nær,
til lians sem elskar börnin blið
og blessar hverja jólatið.
»Til min skal börnin bera smá«,
hann bauð, er dvaldi jörðu á,
þvi kvið ci, Jesús kallar skjótt:
»Ég kem til allra barna’ i nótt!«
Porsl. Finnbogason.
Kvæðið og myndin eru úr Fanney, timariti til fróðleiks og skemmtunar handa
unglingum, sem út koin eftir síðustu aldamót.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1991 19