Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1991, Blaðsíða 34

SVIPMYNDIR FRÁ FRÁ 16. ÖLD:
ÞÓRUNN Á GRUND
Grund í Eyjafirði.
Þ
eftir BRYNDÍSI
SVERRISDÓTTUR
egar Jón Arason biskup var leiddur á aftökustað-
inn í Skálholti 7. nóvember 1550 kom hann
auga á norðlenskan mann sem hann kannaðist
við og bað hann fyrir þessa kveðju heim:
„Fyrst ég skal nú bjóða góða nótt þessari ver-
öldu, en kanna aðra, með öðrum helgum
mönnum, þá ber þú norður kveðju mína
vinum mínum og vandamönnum, einkann-
lega séra Sigurði, dóttur minni, og Þór-
unni, syni mínum.” Þessi orð, sem halda
mætti að væru mismæli, hafa þó ævinlega
verið skilin svo, að þarna hafi Jón viljað
gefa í skyn vonbrigði sín með séra Sigurð,
son sinn, sem ekki vildi styðja hann gegn
konungsvaldinu og beijast við hlið hans
gegn hinum nýja trúarsið, og jafnframt
þakka Þórunni dóttur sinni fyrir að hún
Korpóralshús, patína og Grundarkaleikur.
skyldi hafa brugðist við „eins og maður”.
Þórunn var í miklu uppáhaldi hjá föður sín-
um og virðist hafa verið lík honum að skap-
ferli, en séra Sigurður var varkár og lítt til
stórræðanna, en á hinn bóginn vel menntað-
ur og vitur maður, sem leit á brambolt föð-
ur síns og bræðra sem mesta feigðarflan.
Jón Arason átti sex börn, sumir segja
sjö, með fylgikonu sinni Helgu Sigurðardótt-
ur. Kaþólskir biskupar og prestar máttu
ekki kvænast, en algengt var að þeir ættu
hjákonur, sem þeir lifðu með eins og í hjóna-
bandi. Þeim var fijálst að ættleiða börn sín
og arfleiða þau að eignum sínum. Þau börn
Jóns og Helgu sem vitað er um með vissu
hétu Magnús, Ari, Þórunn, Sigurður, Björn
og Helga. Auk þess er í sumum heimildum
nefnd dóttir að nafni Þuríður, en tilvist henn-
ar er óljós. Biskup sá til þess að börn hans
fengju góða menntun á þeirra tíma mæli-
kvarða og er þau uxu úr grasi gifti hann
dæturnar efnuðum og voldugum mönnum,
og sonunum útvegaði hann góð kvonföng,
sem um leið efldi hans eigin völd og áhrif.
Magnús, Björn og Sigurður lærðu allir til
prests, en Ari varð lögmaður yfir Norður-
og Vesturlandi.
Árið 1522 ættleiddi Jón fjögur barna
sinna, Ara, Magnús, Björn og Þórunni, og
setti það skilyrði að Þórunn skyldi erfa jafn
stóran hlut og bræður hennar, en á þessum
tíma fengu dætur yfirleitt aðeins hálfan arf
á móts við syni. Þetta bendir til þess að Jón
Arason hafi hafUsérstakt dálæti á þessari
dóttur sinni.
ÞÓRUNN GEFIN RAFNI
Brandssyni
Heimildum ber ekki saman um fæðing-
arár Þórunnar, sem er ýmist talið vera
árið 1509, 1511 eða 1512. Hvað sem því
líður var hún ung er hún giftist hinum
efnilega höfðingjasyni Rafni Brandssyni
árið 1526. Brúðkaupsveisla þeirra var
haldin á Hólum í Hjaltadal að viðstöddu
miklu fjölmenni og var ekkert til sparað
til að veislan yrði sem veglegust. Þau sett-
ust að á Hofi á Höfðaströnd og talið er
að þau hafi átt einn son saman, sem skírð-
ur var ísleifur og lést á öðru ári.
Rafn varð fljótlega auðugur maður og
eignaðist margar jarðir á Norðurlandi. Jón
Arason hafði átt í deilum við Teit ríka,
sem bjó í Glaumbæ í Skagafirði, og studdi
Rafn tengdaföður sinn dyggilega í þeim
málum. Að lokum náðu þeir undir sig öllum
eigum Teits og hröktu hann vestur á land,
en Rafn tók að sér lögmannsembættið, sem
Teitur hafði áður gegnt. Þegar Teitur reið
úr hlaði í Glaumbæ í síðasta sinn staldr-
aði hann við um stund, horfði yfir landar-
eignina og óskaði þess að hinum nýjaæig-
anda staðarins snerist allt til ógæfu.
Tveimur árum síðar var Rafn staddur
í Glaumbæ og sat að drykkju ásamt mönn-
um sínum. Er Rafn var orðinn allnokkuð
drukkinn tók hann að deila við einn þeirra,
Filippus að nafni. Deilan magnaðist og að
lokum skoraði Rafn Filippus á hólm, en
hann færðist undan í lengstu lög. Rafn lét
sig ekki heldur neyddi Filippus til að
skylmast við sig úti á hlaði og fór svo að
lokum að Filippus veitti Rafni mikið högg.
Rafn reið helsærður heim að Hofí og lést
þar á þriðja degi. Áður hafði hann fyrirgef-
ið Filippusi höggið og tekið á sig alla sök.
Sagt var, að bölbænir Teits ríka hefðu
þarna komið fram, því Filippus á að hafa
veitt Rafni banahöggið nákvæmlega á
þeim stað, þar sem Teitur fór með formæl-
ingar sínar áður en hann reið frá Glaumbæ.
Unga Ekkjan Og Ástamál
Hennar
Þórunn var nú orðin ekkja, ung að árum.
Hún erfði töluverðar eignir eftir Rafn og
faðir hennar og bræður vissu að hún var
jafnvel eftirsóknarverðari kvenkostur nú
en áður. Því leist þeim ekki á blikuna þeg-
ar Þórunn varð ástfangin af ungum manni,
Þorsteini Guðmundssyni, sem var sveinn
hjá föður hennar. Þeir gerðu ailt til þess
að stía Þórunni og Þorstéini í sundur, og
Ari reyndi jafnvel að drepa hann. Þor-
steinn ákvað því að fara vestur á land til
34