Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1991, Blaðsíða 40

ÞÓRÐURKÁRASON
Fiskitúr
og sölu-
ferð
Við lönduðum kátir í»Kílnum«.
Karfa og löngu-blá.
Keisara Vilhjálms »kanal«
klúðurlaust sluppum frá.
Frá Cuxhaven kuggur sigldi
og karlinn er farinn á stjá.
Það er ekkert við Elbu-mynni,
sem auga er fróun að sjá.
Nyrst í Norðursjónum
er nepju-bræla og vos.
Rok er við Ronalds-eyju,
við röngluðum flestir til »kojs«.
Stímvaktin stendur í brúnni,
stýrir í beygjur og ess.
í vélinni verka þeir »spíssa«,
en varla er næði til þess.
Öl-teiti állt er þrotið,
enginn á bjór né »sterkt«.
Flaska og dós er nú flestum,
fánýti heims algert.
Egill er ókyrr á lensi,
öldur þó kljúfi vel.
Kveldúlfs fjörbrota flaggskip
feigðar-skip ei þó tel.
Síðar í Kolluáls-kanti,
kuggurinn sökk í mar.
Ef til vill eftir sprengju.
Öllum þó bjargað var.
í Surti logar og sýður,
svo er hin mannlega þrá.
Hún leitar þess sem að líður
lindum Bakkusar frá.
Þeir sitja og sumir spila
sólgnir í rúbertu og »geim«.
í sólskini og sunnanvindi
siglum við Flóann heim.
í minningu
Guttorms
J. Gutt-
ormssonar
Norður með Winnipegvatni
er vegurinn greiður og beinn.
Heiðríkja sól og sumar.
Samt er ég hljóður og einn.
Landnemar áttu hér áður
örðug og torgengin spor.
Frostið þeim feiknstafi risti.
Þeir fórust úr bólu og hor.
Sláttumaðurinn slyngi
sló ekki feilhöggin þar.
Nú ljómar grundin sem geymir
Guttorm og Sandy Bar.
Höfundur er fyrrverandi varöstjóri í lög-
reglunni.
SVARTAR
ROSIR
að var laust fyrir miðnætti aðfangadagskvöld
jóla, að fólk streymdi til helgra tíða.
Frost var á svo stimdi á fönn og ísa. Stjöm-
ur og máni tindmðu við dimmblátt himinhvolf.
Omur tumklukkunnar rauf þögnina, yfir-
Gamli maðurinn stóð
kyrr og horfði á fólkið
Qarlægjast. Honum
fannst hann einn í öllum
heiminum, útskúfaður
vegna yfirsjónar, sem
hafði kvalið hann og pínt
í nærfellt þrjátíu ár.
Eftir STEINGERÐI
GUÐMUNDSDÓTTUR
gnæfði marrið í snjónum, undan fótum fólks-
ins sem nálgaðist kirkjuna hátíðlega, búið
besta skarti. Kirkjan stóð efst á hæð. Hún
var ekki stór, en mjög fögur. Uppljómaðar
bogadregnar gluggarúður, virtust breiða út
faðminn og bjóða gesti velkomna. Þessi kirkja
var miðdepill þorpsins. Þangað sótti fólkið
þrótt, gleði og huggun. Það var því í hljóðri
virðingu og þökk sem það leitaði í helgidóm-
inn, þessa jólanótt. Hér kom enginn af skyldu
eða yfírborðs hræsni. Það var öruggt.
Þórpsbúar höfðu ávallt sett stolt sitt í gott
viðhald kirkjunnar, mátu og virtu presta,
sóttu messur að staðaldri. Kórsöng og orgel-
leik var viðbrugðið fyrir hreinan tón. Brátt
voru sæti þéttsetin jólagestum. Hér var un-
aðslegt að vera, hlýtt og undur bjart. Tveim
háum grannvöxnum jólatijám hafði verið
komið fyrir í kór, sitthvoru megin altaris.
Að ljósum þeirra beindust allra augu.
Meðan á messugjörð stóð, fylgdist kvöld-
stjaman með ferðum gamals manns, er kom
gangandi, einn síns liðs, gegnum hliðargötur
þorpsins. Álútur, grannleitur, klæddur svört-
um þykkum frakka, með oturskinnshúfu á
höfði, loðfóðraða hanska á höndum, gekk
hann hægt og rólega úr einni götu í aðra,
studdist við silfurbúinn staf — og stefndi,
óbeint, á kirkjuna. Við og við staðnæmdist
hann, horfði á húsin, kinkaði kolli — muldr-
aði lágt í barm sér.
Loks stóð hann við jaðar kirkjuhæðarinn-
ar, hvíldist fram á stafinn og hlustaði hljóður
á ómana sem bámst eyrum hans. Þennan
jólasálm hafði hann ekki heyrt árum gaman,
ekki á þessum stað.
Varlega, hikandi, steig hann þrepin, sem
höggvin voru í klett hæðarinnar, uns sáluhlið-
ið, með gamla svarta smíðajámkrossinum,
var beint fyrir framan hann. Ósjálfrátt laut
hann höfði, tók ofan húfuna. Aðaldyr kirkj-
unnar blöstu við honum — lokaðar. Hann
grillti í ljósrákir milli stafa. Snögglega fór
kuldahrollur um gamla manninn. Hann lauk
upp hliðinu. í því ískraði svo hann hrökk
við. Eftir andartaks umhugsun gekk hann
innfyrir, lokaði vandlega á eftir sér. Örfáir
faðmar lágu milli hans og kirkjunnar. En
hann stóð í sömu sporam, gat sig ekki hreyft.
Inni var sungið hátt og fallega: „í dag er
glatt í döpram hjörtum, því Drottins ljóma
jól.” Berhöfðaður hlýddi hann á sálminn,
sjörnubjarta frostnóttina.
Þegar seinustu tónarnir dóu út, sveigði
hann hægt inn í einstigi kirkjugarðsins. Snjór
var þungur undir fæti — ótroðinn. Lötur-
hægt fjarlægðist gamli maðurinn hina upp-
ljómuðu kirkju — nálgaðist kaldar grafir.
Var hann að velja milli lífs og dauða?
Með stafnum fikraði hann sig áfram.
Greinilegaa var hann sér þess meðvitandi,
hvers hann leitaði. Eftir því sem fjær kirkj-
unni dró, varð bjarmi tunglsins skærari, svo
geislar þess léku um dökka legsteina, lauf-
vana tré og hvíta fannbreiðu.
Þar kom að maðurinn nam staðar. Gegnt
honum mátti greina lágan steinkross, dálítið
skakkan — veður höfðu hreyft hann til.
Gamli maðurinn starði á krossinn, tók svo
ofan húfuna. Silfurhærar hans ýfðust í veik-
um andvara, bára við himinblámann.
Að nokkurri stundu liðinni, beygði hann
sig niður, sópaði snjónum berum höndum af
horni grafreitisins og settist, þungt og
þreytulega. „Það er ég” — hvíslaði hann loks,
niðurlútur — „ég er kominn til þín.” Hann
lagði húfuna á annað hnéð, hallaði sér fram,
studdi báðum höndum á stafhúninn, lét hök-
una nema þar við. Þannig sat hann hljóður
góða stund. Svo fór hann að tala, ósköp lágt
og hægt: „Brynhildur”, byrjaði hann, „Bryn-
hildur — hlustaðu á mig — reyndu að heyra
til mín. Það er jólanótt — ég er kominn —
heim. Ég sit á hinsta hvílustað þínum — þar
sem þeir lögðu þig daginn áður — áður en
ég — hvarf. Þú hafðir eignast frið, ég varð
friðlaus. Þú varst svo ung og fögur, svo hrein
og góð. Oft hef ég þakkaHj guði fyrir stundirn-
ar, árin sem við áttum saman — fyrir að
hann miskunnaði sig yfír þig — tók þig til
sín áður en þú lærðir að þekkja mig — lærð-
ir að þekkja myrkrið sem allt í einu raddist
fram með heljar þunga — og hreif mig með
sér. Aldrei hefðir þú trúað því, að sáðkorn
afbrota lægi í bijósti mér, ekki fremur en
ég sjálfur.” Gamli maðurinn dró andann djúpt
og rétti úr sér. „En Brynhildur — ég hef
upprætt það — reytt það upp með rótum —
og þess vegna kom ég hingað til þín — mig
langaði að segja þér frá því.” Hann þagn-
aði. Lág stuna leið af vörum hans. tugi ára
hafði hann aldrei getað á þetta minnst, það
var átak að grafa það upp úr sálarfylgsnun-
um. Ótta brá fyrir í augum hans — hann
skalf. Var kjarkurinn að bresta? „Já, Bryn-
hildur,” hélt hann loks áfram og brýndi raust-
ina, „hingað er ég kominn — og hér langar
mig að vera. Mér fínnst ég hafa öðlast það
þrek sem með þarf, til að horfast í augu við
gamla vini, vini okkar beggja. Ég held ég
hafí eignast þá auðmýkt, sem það krefst, að
biðja í einlægni fyrirgefningar. Guð einn
þekkir hugarfar mitt — og honum hef ég
falið að biðja þig að fyrirgefa mér. Þess er
ég ekki megnugur sjálfur — ekki þig — alla
aðra.” Hann strauk kaldri hendi yfir augun.
„Ég á engin blóm að leggja á leiðið þitt,
Brynhildur. Rósir hjarta míns eru svartar af
sorg — svo þær get ég ekki boðið þér.”
Hann hafði hvíslað seinustu orðunum niður
að gröfínni. Hann signdi yfir hana — og stóð
upp. Fætur hans vora stirðir, hálf dofnir.
Hann lét á sig húfu og hanska — rölti af stað.
Er nær dró kirkjunni varð hann þess
áskynja að aftansöngur var lokið. Álengdar
sá hann kirkjugesti streyma út um aðaldyrn-
ar, heyrði óminn af glaðværum röddum
þeirra. Það greip hann þrá eftir samfélagi
við þetta fólk. Snögglega snéri hann aftur
að gröfínni, laut yfír hana og sagði milt:
„Gleðileg jól, Brynhildur, nú fer ég á fund
vina okkar og ættmenna. Ég er kominn
heim.”
Hann hélt svo hratt sem auðið var, sömu
leið og hann hafði komið, þræddi eigin spor.
Fólkið stóð í smá hópum við anddyrið og
á kirkjutröppunum — bauð hvort öðra gleði-
legra jóla — rabbaði saman. Svipur þess var
heiður og glaður. Gamla manninum hlýnaði
um hjartarætur. Loks var hann kominn að
skrúðhúsi kirkjunnar. Hann staðnæmdist —
virti fyrir sér þá er næstir stóðu. Bros færð-
ist yfír andlit hans, hann þekkti fólkið —
tvær fjölskyldur — en myndi það nú þekkja
hann? Þrír tugir ára var langur tími. Hann
beygði fyrir hornið og gekk inn í ljósbirtuna
sem lagði frá opnum kirkjudyrunum.
„Gott kvöld — og gleðileg jól.” Röddin titr-
aði lítið eitt. Fólkið snéri sér að þessum
óvænta gesti. Á örskotsstund fann hann
andrúmsloftið breytast. Óróleiki greip um sig
meðal fólksins — gagnrýnin spural augu
störðu á hann, hann fann kuldann læsast
um sig — og þá gerðist það: Andlitin stirðn-
uðu, mæður reigðu höfuðin, þrifu til barna
sinna. Mennirnir þrýstu höttum og húfum
lengra niður — og svo var þust af stað, burt
frá kirkjunni — burt frá honum. Enginn
hafði tekið kveðju hans.
Hann stóð sem lamaður.
„Þau þekktu mig” hvíslaði hann að sjálfum
sér, „þau þekktu mig öll.” Hann rétti úr
herðunum. „Ég má ekki gefast upp” hugsði
hann, „ég verð að reyna á ný.” I sama mund
kom hann auga á eldri mann sem leiddi unga
telpu, líklega dóttur-dóttur, niður þrepin.
40