Lesbók Morgunblaðsins - 17.12.1991, Blaðsíða 43

ryksugum og sjónvörpum. Eins og til að
afsanna orð unga mannsins þjóta trabantar,
wartbúrgar, skódar, lödur og volgur hjá,
þannig að mér þykir nóg um, og ein tegund
enn sem ég ekki þekki.
Hvaða tegund er þetta, spyr ég sessunaut
minn. Dacia, segir hann, rúmensk tegund,
lélegasta drasl sem til er í öllum heiminum,
þessi leigubíll okkar er dacia, finnurðu ekki
hvað hann skröltir allur? Mig dreymir um
að eignast mersedes bens eða volvó eða
béemmvaff. Og hann brosir angurvært og
þó biturlegar út í gegnum skemmdar tenn-
ur. Bílstjórinn segir ekki orð. Hann bara
ekur um Búkarest, stundum í hringi þykir
mér, sem er óþarfi mín vegna, það þarf
ekkert að vera að villa mér sýn í þessari
borg, ég er villtur í henni hvort sem er, það
er að segja: ég er alókunnugur í henni, al-
veg nýkominn. Og þeirri hugsun lýstur niður
í heilabúið á mér að: hvað ef ég týnist, mun
ég þá finnast?
Loks komum við að stóru húsi. Þar stopp-
um við og stígum út og förum inn og upp,
allir nema bílstjórinn, hann bíður í bílnum.
Þegar upp kemur blasir við okkur vörulager
eða nokkurs konar heildverslun, svokölluð
Com Turist verslun, sérhönnuð skilst mér
fyrir fólk úr sendiráðum og aðra útlendinga
og þá sem hafa ferðatékka undir höndum.
Mér sýnist vera hér heilmikið vöruúrval
uppum veggi og margt er um manninn,
margt afgreiðslufólk og allmargir öryggis-
verðir, kannski Sekúrítate menn. Samfei'ða-
menn mínir tveir skrafa stutta stund kump-
ánlega við einn öryggisvörð, ganga síðan
að stærsta afgreiðsluborðinu og ég á milli
þeirra. Vel fer á með vinum vorum og af-
greiðslufólkinu. Svo er mér gefið merki. Ég
athafna mig vélrænt og svipbrigðalaus, und-
irrita og reiði fram þrjá tékka uppá samtals
íjögur hundruð mörk, og félagar mínir,
braskararnir, leysa út fyrir þau, ekki heimil-
istæki, nei, heldur tóbak, sígarettur, marga
tugi kartona, Lucky Strike, Winston, Cam-
el, marga stóra kassa. Ég læt sem þetta
komi mér ekki á óvart, eins og þessi við-
skipti séu eðlilegasti og sjálfsagðasti hlutur
í heimi. Ég ákveð að leika mitt hlutverk til
enda, eins og erlendur sendiráðsstarfsmaður
væri. Ég hjálpa meira að segja til við að
bera kassana út úr húsinu og út í bíl og
koma þeim fyrir í skottinu.
Leiðin til baka er stutt og fljótekin. Þegar
við komum aftur að Ionesco götu varpa ég,
eins og til málamynda, fram einni af lykil-
setningum þrillersins: Og hvað með pening-
ana? Aaaaa, dregur höfuðpaurinn seiminn
og pírir augun en brosir ekki: þeim vorum
við næstum búnir að gleyma. Aðstoðarmað-
urinn í aftursætinu, sessunautur minn, dreg-
ur upp úr bijóstvasa sínum þtjá velkta seðla,
þijá dollaraseðla, þijá dollara, og réttir
mér, með bros á vör. Ég set upp svalan
spurnar- og undrunarsvip sem ekki nær til
munnsins, varir mínar hvorki síga né titra,
það er aðeins önnur augabrún min sem lyft-
ist ögn og kippist til, finn ég. Höfuðpaurinn
horfir beint í augun á mér, augnaráð hans
er stálgrátt, og hann brosir ekki. Það er
eins og hann sé sorgmæddur. Loks kinka
ég kolli. Þá hlær sessunautur minn snöggt,
ögn taugaveiklunarlega. Og þá fyrst brosir
höfuðpaurinn. Héldi ég því fram að ég hafi
krafist minnar umsömdu þóknunar og að
hnefar hafi komið á loft eða blikað hafi á
hnífa gerði ég mig sekan um lygi, slíkra
meðala gerðist ekki þörf, stálgrátt augnaráð
og bros og hlátur dugðu. Án frekari mála-
lenginga stíg ég út úr bílnum sem ekur
hratt á braut.
Þar sem ég stend slyppur á götunni líður
mér eins og væri ég persóna í vönduðum,
splunkunýjum breskum eftirkaldastríðs
spennumyndaflokki. í lok fyrsta þáttar er
ég búinn að komast að því, eins og ég hafi
ekki vitað það fyrir, að mannkynið á það
til, undir vissum kringumstæðum, að vera
ákaflega siðspillt og ómerkileg dýrategund.
Ég ákveð að stíga beint og viðstöðulaust
inn í næsta þátt. Hann fjallar um lögreglu-
ríkið, og um það hvernig tortryggni vaknar
og paranoja verður til. Ég fer beint út á
Gara de Nord brautarstöð og finn þar lög-
reglustöð og tilkynni glæpinn og krefst þess
að ég fái að gefa skýrslu og að málið fái
eðlilega umfjöllun. Ég krefst þess; í stuttu
máli, að réttlætinu verði fullnægt. Á lögregl-
ustöðinni eru einir tíu lögregluþjónar, allir
iðjulausir sýnist mér, og það er hlustað á
mig. Ég gef munnlega skýrslu. Ekki verð
ég var við að neitt sé skrifað niður. Þegar
ég er búinn að gefa mína skýrslu er ákveð-
ið að einn lögregluþjónn rölti með mér um
járnbrautarsvæðið, þar sem svartamarkaðs-
viðskiptin byrjuðu, til að athuga hvort við
verðum grunsamlegra manna varir. Ekki
verðum við það, og kemur það mér ekki á
óvart, ég á náttúrlega ekki von á því að
vinur vor, höfuðpaurinn, sé kominn strax
aftur á fyrri veiðislóðir, nú er hann auðvitað
SVEINBJÖRN I. BALDVINSSON
í þorpi drottningar
í hillingum
sólskin í brotum
reglustikaðir glerhamrar
drottningar englanna
og hraðar og hraðar
inn í jarðfastan himin
ber hraðbrautin okkur
fljúgandi mörgæsir
spúandi flugdreka
vængjalausa þegna
drottningar englanna.
I þorpi drottningar
englanna — II
englanna — I
Á sjötíu mílum þjótum við áfram
riddarar stálfáka
veiðimenn pappírstígra
skraddarar keisara
hver í sínu stálhorni
undir húðinni
eldrauðar neonljósaflækjur
dynjandi myrkur holdsins
önnum kafínn einhvers staðar að koma síg-
arettunum í lóg. Við lítum inn til digru kon-
unnar, og þau reynast þekkjast, konan og
lögregluþjónninn, og leitum eftir samvinnu
við hana. Hún biður mig um að lýsa höfuðp-
aurnum, sem ég geri eins nákvæmlega og
ég get, það er bara oft svo erfítt að lýsa
ofur venjulegum, fremur myndarlegúm, ein-
kennalausum mönnum, ég man þó að hann
er með ofurlitla kúlu á enninu öðru megin,
og við ákveðum að konan fylgist vel með
mannaferðum í grennd við sinn bás það sem
eftir ej dagsins og láti lögregluna vita tafar-
laust sjái hún grunsamlegan mann á ferli
með kúlu á enninu, kúlu sem tekur nú að
vaxa mjög og vaxa fyrir sjónum þeirra
tveggja, lögregluþjónsins og konunnar, ef
marka má dramatíska handatilburði beggja,
og verður sjtærri og stærri, uns vinur vor,
braskarinn, er orðinn að risastórum, eldrauð-
um einhyrningi, sýnist mér, og gott ef ekki
nashyrningi, og digra konan hlær svo sér
oní kok á henni og oní maga, og svo er það
ákveðið að ég komi hingað aftur í fyrramál-
ið, á þetta járnbrautarsvæði, og hafi augun
hjá mér og láti konuna vita sjái ég braskar-
anum bregða fyrir í mannhafinu, því milljón
manna hafi sem byltist hér stanslaust um,
og þá muni hún hringja á lögreglustöðina
sem ei' ekki langt undan og lögregluþjónar
komi þá óðara og gónú kauða. Þetta sam-
komulag handsölum við þrjú, og að svo
búnu held ég helm í Ionesco stræti tiltölu-
lega sáttur en líka spenntur að vita hver
framvindan verður í þessari mynd sem enn
sér ekki fyrir endann á.
Hanna, vinkona mín danska, er farin þeg-
ar ég loksins kem aftur heim í gistihúsið,
hún hætti við að gista, segja mér húsráðend-
ur, hún fór eitthvað annað, henni þótti gist-
ingin of dýr hér, segja þau, og þykja mér
þetta slæmar fréttir.
Ég fæ að leggjast í lokrekkju mína, þótt
enn sé dagur, til að jafna mig og hugsa
mitt ráð.
Svo fer ég að hugsa og bijóta heilann,
og djöfullinn, getui' það verið, getur það
verið að Hanna sé með í þessu? Ég fer í
gegnum atburðarásina. Hanna settist hjá
mér í veitingavagninum í morgun eld-
snemma og gaf mér undir fótinn svo til strax,
eitthvað er það nú grunsamlegt svona eftir
á að hyggja. Og af hveiju vék braskarahel-
vítið sér svona beint og formálalaust að
mér, sem var með henni, alveg um leið og
við stigum út úr lestinni? Og hvernig var
svo þetta með gistinguna, borgaði hún ekki
fyrir gistinguna, eins og ég, og hvernig
ætlaði hún þá að fá endurgreitt, eða borg-
aði hún kannski ekki neitt, var það kannski
allt saman eintómt blöff? Andskotans djö-
full, sú digra auðvitað, það er alveg morgun-
ljóst, sú digra er í vitorði með þeim, þau
eru öll saman í þessu. Þetta er samsæri.
En hvað þá með hjónin hérna? Getur verið
að þau séu líka með í þessu? Hvað lét sú
digra mig eiginlega borga fyrir gistinguna?
Tuttugu og eitt mark. Sem er alltof mikið
auðvitað. Og svo skipti hún afganginum af
þijátíu mörkum og lét mig hafa alltof fá
næstum einskis verð rúmensk lei fyrir. Djö-
fullinn.
Málið liggur ljóst fyrir. Þetta er eitt alls-
heijar andskotans samsæri, þau eru öll sam-
an í þessu, Hanna, braskarinn, aðstoðarmað-
urinn, digra konan, hjónin hérná, leigubíl-
stjórinn, öryggisverðirnir, afgreiðslufólkið.
Lögreglan. Þetta er alveg augljóst og auðr-
akið allt saman. Leigubílstjórinn er náttúr-
lega hafinn yfir allan grun, hann er augljós-
lega atvinnukrimmi. Og öryggisverðirnir í
Com Turist búðinni, gegnspilltir Sekúrítate
andskotar náttúrlega. Eða afgreiðslufólkið
í þessari búð, þetta er allt rotið uppúr og
niðrúr. Og ég sé greinilega fyrir.mér lög-
regluþjóninn á stöðinni og digru konuna
útmálandi höfuðpaurinn, perluvin þeirra
beggja náttúrlega, sem eitthvert skrímsl, og
skellihlæjandi bæði, hún hló þó upp í opið
geðið á mér, hann hló mér á bak. Hvernig
skyldu þau svo skipta peningunum á milli
sín, fjögur hundruð mörkunum? Höfuðpaur-
inn fær auðvitað mest, hann fær sennilega
hundrað mörk í sinn hlut. Sú danska fær
fimmtíu, aðstoðarmaðurinn fimmtíu, leigu-
bílstjórinn fimmtíu, hjónin hérna fimmtíu,
og þá eru eftir hundrað mörk og þau skipt-
ast nokkurn veginn jafnt á miili allra hinna
sem eru með í plottinu, sú digra fær tuttugu
og fimm, Sekúrítate maðurinn í Com Turist
búðinni tuttugu og fimm, afgreiðslustjórinn
tuttugu og fimm og lögregluþjónninn tutt-
ugu og fimm, þetta finnst mér nokkuð sann-
gjörn skipting, að ógleymdum náttúrlega
hagnaðinum af allri sigarettusölunni, allir
fá eitthvað fyrir sinn snúð, og það er ég sem
blæði.
Höfundur býr á Stokkseyri. Kaflinn er úr nýrri
ferðabók hans, sem heitir „Á slitnum skóm".
Steinrisar stálrisar
glampandi ferstrendir hinmar
Mr. Craig vistar skjalið
á tuttugustu hæð
og lítur upp
eitt andartak
djúpt
niðri á strætinu
Mary og Joe
með innkaupavagn
í barnasætinu
kúrir nýlegur örbylgjuofn
og hefur hringað um sig snúruna
Hún heitir Juanita
og í augunum
blika þúsund ára sólir
er hún bíður eftir grænu
á Western Avenue
í skugganum af Hotel Palomar
þar sem heitur
sjúkur vindur
gnauðar um sprungna veggi
hagræðir tómum dósum
hringlandi flöskum
leitin heldur áfram
að ónýtu teppi
ólæstum bílgarmi
opinni innstungu
eitt andartak
leggst skuggi af gráu skýi
yfir gljábónað skrifborð
á tuttugustu hæð
Mr. Craig slekkur annars hugar
á borðviftunni
en heldur samt áfram að vera kalt.
og Juanita
mun Ijúka prófi
og eignast loftkældan bíl
svo börnin hennar þurfi aldrei
að sitja einsog mublur til sölu
aftan á pikkuppnum hans pabba
og bíða eftir grænu
í skugganum af Hotel Palomar.
hún heitir Juanita
og í svörtum augunum
læðist glitrandi mistur
um dimma frumskóga
er hún situr aftan á pikkuppnum
hans pabba
og horfir á fólkið
í hinum bílunum
sumt í dimmri loftkældri fjarlægð
annað í skellóttu sólbrenndu návígi
rúðurnar þrykktar niður í falsið
hún heitir Juanita
og er að safna fyrir skólagjöldum
vinnur á Macdonalds á kvöldin
og þegar fólkið horfir á hana
eins og svuntur og kappar séu hluti
af líkama hennar
brosir hún bara
og í svörtum blikandi augunum
dansar gyllt tíbrá
yfir örfoka sléttum
eins og galdur
Höfundur er rithöfundur og starfar nú hér á landi, en hefur búið vest-
anhafs eins og Ijóðið sýnir. Það er úr nýrri Ijóðabók hans, sem heitir
„Felustaður tímans’’ og löunn gefur út.
„Þorp drottningar englanna” (El pueblo de la reina de los angeles)
var upphaflegt nafn á byggð þeirri í Suður-Kalifornfu, sem síðar varð
Los Angeles.
Mary teygir granna
blakka handleggina
niður í vagninn
í þorpi drottningar
englanna — III
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 17. DESEMBER 1991 43