Lesbók Morgunblaðsins - 20.12.1993, Blaðsíða 21

komið. Honum yfirsést því ekkert og hver
einasta manneskja skiptir máli. Þetta er
að vísu óskiljanlegt en þó í fullu samræmi
við svo margt annað sem okkur er ekki
ætlað að skiija. En þótt vegir Guðs séu
órannsakanlegir, þá getur okkur grunað
ýmislegt. Við höfum séð að þróun lífsins á
jörðinni hefur leitt til sköpunar mannsins
og maðurinn hefur lagt undir sig jörðina.
Okkur grunar að með tímanum geti menn
sest að á öðrum plánetum — jafnvel í öðr-
um stjömukerfum eftir nokkrar milljónir
ára. Því hefur jafnvel verið haldið fram að
guð sé að skapa manninn í sinni eigin mynd;
gera manninn að guðlegri, skapandi veru.
Frelsi Mannsins
Guð bænheyrir mig. Þegar ég bið hann
um eitthvað er það vegna þess að innst
inni veit ég að hann ætlar sér eitthvað með
mannkynið — og þar af leiðandi mig. ég
er því „í náðinni" eins og reyndar allt mann-
kynið. En oftast nær eru óskir mínar
sprottnar af eigingjörnum og frumstæðum
hvötum, hvort sem ég geri mér grein fyrir
því eða ekki. Hann bænheyrir mig því ekki
alltaf samkvæmt óskum mínum heldur sam-
kvæmt því sem er mér fyrir bestu. Sum
af svörum Guðs við bænum okkar geta virst
harkaleg og miskunnarlaus. En bam þarf
að skera sig í fingurinn til að kynnast sárs-
auka, menn þurfa að verða fyrir áföllum
til að takast á við lífið, mannkynið þarf að
ganga í gegn um hörmungar af og til svo
að það þroskist.
unarkenningu sína var hann því ekki að
hrekja orð Biblíunnar, heldur var hann að
staðfesta þau. Hann komst að því, eins og
Biblían, að gróðurinn varð til á undan dýr-
unum, sjávardýr á undan fuglum himinsins
og smám saman þróuðust lífverumar þar
til maðurinn varð til. Mennimir’urðu til
vegna Guðs. Þeir fjölga sér og uppfyUa
smám saman jörðina, en Guð er einn eitt
afl og er því hvorki karlkyns né kvenkyns.
Framtíðin Er Eilíf
í undirvitund manneskjuimar er allt
geymt sem hún upplifir, enda notar venju-
leg manneskja ekki nema lítinn hluta heil-
ans þótt hún verði hundrað ára gömul. Til
dæmis er hægt að kalla fram löngu gleymd-
ar minningar með dáleiðslu. Líkja má minn-
ingabanka undirmeðvitundarinnar við risa-
stórt, tölvuvætt bókasafn.
Allt sem þú hefur upplifað, hver tilfinn-
ing, lykt og allt sem þú hefur heyrt og
séð, rúmast inni í höfði þínu. Þú getur
kannski rifjað upp atburð sem gerðist fyrir
tíu árum og upplifað hann eins ljóslifandi
og hann hafi gerst í gær. Það er einfald-
lega vegna þess að atburðir gærdagsins og
það sem gerðist fyrir tíu árum em í sama
herberginu í bókasafni undirmeðvitundar-
innar. Hvort tveggja er komið á sama diskl-
inginn í tölvusafni hugans. Þess vegna
finnst gömlum manni að æfi hans hafi ver-
ið stutt. En lífið er langt ef horft er fram
á við. Það er heil eilífð til morguns. Að
minnsta kosti finnst htlu barni, sem horfir
á lokaðar stofudyrnar kukkan fimm á að-
fangadag, tíminn aldrei ætla að líða þar til
klukkan verður sex og stofan verður opnuð
með allri dýrð jólanna. Manni sem ætlar
að fara að gifta sig finnst klukkutíminn líka
langur að líða þar til athöfnin fer fram, ef
hann situr og bíður. Ef klukkutími getur
orðið að heilli eilífð, hvað er þá hægt að
segja um heilan sólarhring? Heilan mánuð?
Samkvæmt þessu er óendanlega langt til
næstu aldamóta.
AFSÖKUN — FYRIRGEFNING
Hugtakið »ég« á við um anda minn en
ekki endilega líkama minn. Líkaminn er
aðeins umbúð og bækistöð fyrir anda minn
meðan hann dvelur á jörðinni. Andi minn
hlýtur að yfirgefa líkamann þegar hann
hrörnar og verður úr sér genginn. Hvort
hann tekur sér svo bólfestu í öðrum, ómót-
uðum líkama seinna meir er svo annað
mál. En andinn, sálin, lífsneistinn — eða
hvað við viljum nú kalla það sem stjómar
sjálfinu — tengist Almættinu beint og var-
ir þvi að eilífu. Lífsneistinn stjómar hugan-
um en hugurinn er á hinn bóginn verk-
stjóri líkamans. Ýmislegt í lífsreynslu okkar
getur annað hvort bætt hugann, látið hann
ósnortinn eða eitrað fyrir honum. Meðal
þess sem eitrar hugann er hatur og græðgi.
Ef einhver gerir þér eitthvað illt, geturðu
annað hvort afsakað hann eða fyrirgefið
honum. Systurnar Afsökun og Fyrirgefning
virðast nokkuð áþekkar en þær eru þó
mjög ólíkar í grundvallaratriðum.
Afsökunin beinist út á við en fyrirgefn-
ingin inn á við. Segjum að einhver hafi
komið það illa fram við þig að þú fyllist
hatri í hans garð. Maðurinn biðst afsökunar
og þú afsakar hann. Þá veit hann að hann
á ekkert sökótt við þig lengur en ekki er
víst að þú hafir losnað við hatrið. Sá sem
þú afsakaðir veit ekkert um það, enda get-
ur hann ekki lesið hugsanir þínar. Ef þú
fyrirgefur honum hins vegar, þá hreinsarðu
hatrið burt úr þínum eigin huga, hvort sem
maðurinn sem á sökótt við þig veit af því
eða ekki. Hatur eitrar huga þess sem hat-
ar, ekki endilega huga þess sem er hatað-
ur. Hatrið er því hin versta kennd. Raun-
vemleg fyrirgefning ætti því að fylgja
hverri afsökun, enda verður hún ekki full-
komin öðmvísi.
Trúaðir menn dæma ekki verk með-
bræðra sinna hæf eða óhæf. í stað þess að
dæma, hata og ráðast á meðbræður sína,
auðsýnir sannkristinn maður fyrirgefningu,
kærleik og hjálp. í því liggur styrkur og
fullkomnun kristninnar. Hatur og háværir
dómar virka aðeins sem kröftug auglýsing
fyrir það sem á að kveða í kútinn.
Það getur verið gott og blessað að hafa
góðar dyggðir á hreinu og geta kallað þær
fram úr hugskotunum án nokkurrar fyrir-
hafiiar. Ekki vegna þess að það sé einhver
skylda, heldur fyrst og fremst vegna þess
að það skapar sálinni vellíðan — og velliðan
sálarinnar er eftirsóknarverðari en margan
grunar. Sá kann best að meta sæluna sem
kynnst hefur sársaukanum. Hamingjan
getur hvergi orðið meiri en hjá þeim sem
hefur þekkt óhamingjuna.
MÖRG TRÚARBRÖGÐ
— EinnGuð
Bemard Shaw sagði einhvern tíma: „Það
era aðeins tdl ein trúarbrögð, en það em
til hundrað útgáfur af þeim.“ Ég er þessu
sammála. Það er margt gott til í flestum
ti-úarbrögðum. Fornspekingar hindúismans
bjuggu yfir mikilli visku, þótt hindúisminn
hljóti að vera plága Indlands í dag. Það er
líka margt gott í Kóraninum, helsta trúar-
riti múslimanna, þótt tunguliprir menn á
Vesturlöndum vilji halda öðra fram. Ég get
vel fallist á margt í kenningum fjarlægra
trúarbragða þótt Kristur sé frelsari minn
og meistari. Þó er ég ekki að segja að bet-
ur sé staðið_ að kristindómi en öðrum tráar-
brögðum. Ég hef tekið eftir því að þegar
menn fara langt frá upphaflegum kenning-
um tráarbragðanna, þá er ekki von á góðu.
Tráboðar á Biblíubeltinu svokallaða í suður-
hluta Bandaríkjanna geta haldið fáfróðum
sálum í tráarblindu vegna þess að þeir (trá-
boðarnir) hafa tekið það sem þeim hefur
litist best á í Nýja testamentinu og halda
því að fólki. En þetta á ekki bara við um
fólk sem kallar sig kristið. I öllum tráar-
brögðum og á öllum tímum era og hafa
verið til menn sem skákuðu í skjóli fávisku
og vanþekkingar þess fólks sem tránni er
eða var beint að. En að viðhalda fáfræði
er alvarlegur mannkynsglæpur sem elur
af sér hindranir í jákvæðri þróun mann-
sandans. Til að hrinda þessum hindrunum
úr vegi þarf að auðsýna fyrirgefningu,
kærleik og hjálp (aðstoð) en til að vera vel
að sér í kristinni trá þarf fyrst og fremst
einlægt og hreint hjarta. Þó sakar ekki að
búa yfir víðsýni og þekkingu — ekld aðeins
á Nýja testamentinu heldur líka granni
þess sem er Gamla testamentið; tráarbók
gyðinga sem kemur kristninni lítt við öðra
vísi en að vera grannur hennar, líkt og
sökkull undir húsi.
Það besta í öllum helstu tráarbrögðum
heimsins er ótrálega keimlíkt þegar grannt
er skoðað, enda hefur Almættíð birst ólíku
fólki á ólíkum tímum. Þrír blindir menn sem
þreifa á fQ gera sér eflaust ólíkar og misgóð-
ar hugmyndir um hann, eftir því hvar þeir
þreifa fyrir sér, en þegar þeir bera saman
ráð sín, hleypidómalaust, geta þeir gert sér
enn betri heildarmynd af fílnum. Mannkyn-
ið hefur að vísu ekki ennþá gert sér viðun-
andi heildarmynd af Almættinu en það er
allt í lagi. Almættið heldur áfram að birtat
mannkyninu. Guð var ekld búinn til fyrir
mennina, heldur vora mennimir búnir til
af Guði og fyrir Guð.
HiNRIK BJARNASON
Jólakveðja
til konu við
Háteigsveg
1989
Þau koma einsog lyftist lag úr þögn
og ljós á kolu færi gest til bæja.
— I hugskoti þú heyrir telpu hlæja.
Já, hélstu kannske gleymda þessa
ögn,
sem austanfjalls var klædd í
hreinan kjól
og köttinn strauk, uns lýstu heims
um ból.
þau helgu jól?
Höfundur er dagskrárstjóri ertendrar dagskrár
hjá Sjónvarpinu.
ÁSLAUG S. JENSDÓTTIR
Gamla
orgelið
Gamla orgelið gleymist.
Það gegnir ei hlutverki meir.
í hjörtunum blundar hulinn
hljómur sem aldrei deyr.
Það stóð í stofunni áður
stásslegt um dægrin löng.
Samofíð æskunnar yndi
sem ómaði af glaðværð og söng.
Er veturinn sveipaði sveitir
svelli og fónnum hvert ból.
Orgelsins töfrandi tónar
túlkuðu gleðileg jól.
BARÐI BENEDIKTSSON
Barndómur
Æ oftar birtist æskan mér
á andans skjá
er ellilaunaárin kyrru
æða hjá
og ströndin blá
með stelk og má
og fátæklegan fjörulalla
fer á stjá.
Úr flæðarmáli fleytt var skeljum
fram á svið
og flúðir voru fjarlæg lönd
með fískimið
og sólin skein
á sand og hlein
sjórinn eins og satínvoð
með silfurrein.
Brátt sullaði í sauðskinnsskóm
hjá snáða þeim
og loks á náðir ljúfrar móður
leitað heim
því hennar ást
mér aldrei brást
hún skildi h'tinn labbakút
með langaði á hafíð út
en yfírsást.
Höfundur býr á Akureyri.
Boðun Maríu - fyrr á öldum algengt viðfangsefni málara. Þessi
mynd er eftir Johann Anton Ramboux, 1790-1886.
Guð hefur gefið mönnunum frjálsræði.
Þeim er því frjálst að breyta rangt og rétt.
Þeim er frjálst að berjast í styrjöldum,
koma sér upp hættulegum stjórnmálakerf-
um, brenna upp þúsundir tonna af olíu á
hverju ári o.s.frv. Þeim er frjálst að bjóða
sjálfum sér og náttúranni byrginn, en fyrr
eða síðar verða þeir að gjalda fyrir gerðir
sínar. „Eins og maðurinn sáir, eins mun
hann upp skera“ er karmalögmálið gamla
í hnotskum. Mennirnir geta gengið á auð-
lindir náttúrannar að vissu marki, en þeir
geta ekki gert útaf við náttúrana. Ef mann-
kynið vill sprengja sjálft sig í loft upp með
kjarnorkusprengjum, þá er þeim það
frjálst, en náttúran réttir aftur úr sér og
nýjar lífverur líta dagsins Ijós að milljónum
áram liðnum.
Þetta er allt sagt með einföldum orðum
í Bibh'unni. Þar er sagt að manninum sé
frjálst að njóta alls sem náttúran hefur
uppá að bjóða nema ávaxta skilningstrés-
ins. Með því að hrófla við þeim, sendir
hann sjálfan sig út í ystu myrkur. Biblían
er nefnilega skrifuð á rósamáli til þess að
hver kynslóð geti skilið hana á sinn hátt.
Þegar Charles Darwin kom fram með þró-
Höfundur er textahöfundur, blaðamaður og rithöf-
undur.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 20. DESEMBER 1993 21