Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.2000, Qupperneq 28

ari; og teymir stúlkuna burt. Grannur með
fiðlukassa undir handlegg og þykkt rautt yf-
irskegg, augabrýnnar næstum hvítar og
augnhárin með; augun gráblá. Svo föl einsog
eftir tvær klukkustundir í sundlaug.
Jesus Christ, do I love my mother, stundi
negrinn, og sleppti hendi af hreðjum sér;
* snöggfirrtur öllum losta. Jesús hvað mér
þykir vænt um mömmu.
Hann tók upp ljósmynd af horaðri blökku-
konu án aldurs með langt andlit, og þykkar
varir rétt fyrir neðan nefið stóra, varla neitt
bil á milli; þung blíð augu og svolítið sljóleg;
stórar sterkar tennur sem leituðu út, iíkt og
undan þrýstingi frá bældum söng: She puts
things together again man. Hún getur tyllt
öllu saman aftur. Broken things. Broken
hearts. She puts them together again. Hún
kemur því öllu saman. Attu fyrir öðrum
bjór?
ann lækkar höfuðið líkt og að svipast
um eftir lendingarskilyrðum, glennir
upp augun og hrukkar ennið. Auga-
steinamir hverfa næstum: Black music
man. John Coltrane. Bíddu, ekki segja
neitt. Lofðu mér að ljúka að semja þetta,
segir hann með stuttum þéttum dansskref-
um, líkt og að þjappa mold kringum gróð-
ursettan sprota með smágerðu brumi,
sönglaði, eða blés í munnstykkið af hljóð-
færi sínu í tómum lófanum, og brá hinni
hendinni fyrir, einsog hann hefði lófann
fyrir lúðurlok, en sló fingurgómunum jafn-
framt á handarbakið dökka. Og lýsti úr lóf-
anum. Fingumir langir grannir og þver-
höndin þunn. Gerði tungusmelli að marka
takt milli blásturs. Svo tók hann dýfu með
skrokksveiflu og vatt sig svo hann felldi
glas af borði. Laut yfir sátann þar, og setti
v báðar hendur á axlir honum; sem var lág-
vaxinn skvapaður maður með tvær und-
irhökur í mjúku bleiku andliti, nema ennið
hvítt og eyðurnar í hárrótina, einsog upp-
blástur í sendnu gulu hárinu. Augun einsog
í múrmeldýri í búri, ofan á glerkassa þar
sem fiskurinn syndir á veitingahúsinu, þar
til hann er tekinn upp með litlum silf-
urskeptum háfí og skellt á pönnu, og síðan
á disk gestsins.
orry chum, uhm-mumm; og tók vasa-
klútinn hvíta með upphleyptri lilju
ísaumaðri bleiku garni; og fór að
þurrka bjórinn sem rann freyðandi um
^ hringlaga steinplötuna, girta málmi. Skellti
síðan klútnum aftur án þess að vinda ofan í
vasa mannsins, brjóstvasann í bláum sigl-
ingaklúbbsjakkanum með gullþráðaakkeri
utan á og gylltar tölur með sama land-
akkeri á þeim upphleypt. Síðan klappaði
hann manninum á hnakkann svo honum
svelgdist á; og fór að hósta, og varð þá
einsog taugaveiklaður pekinghundur,
snöggloðinn með lafandi eyru og lágan
slakan kvið. Að því loknu sneri hann sér að
fyrri viðmælanda sínum og segir: Af hverju
ertu svona líkur pabba mínum? Pú ert góð-
ur maður. Kannski er það vegna gráa
skeggsins. Sem mér líkar svona vel við þig.
Heyrðu annars. Það fer ekki milli mála. Þú
ert alveg nákvæmlega eins. Nákvæmlega
eins og hann pabbi minn. I like you maybe
. most because of this... that grey beard of
yours. Út af gráa skegginu. Veistu hvað
hann pabbi minn sagði: Dagar okkar eru
taldir sonur sæll. Our days are numbered
son; but you be sure to brush your shoes
son, ever morning god gives, my son.
Mundu mig um það, að bursta skóna þína á
hverjum morgni.
Torgið var næstum autt. Engir blossar
lýstu lengur. Langi púertóríski söngv-
arinn með gítarinn og gúmíkenndu
teygjuskankana, og langa flata andlitið
næstum íhvolft, þar sem ekkert stóð út úr
því, nema varimar sem voru festar utan á
það, og voru í stórum sveig með uppvísandi
munnvikum; og svo þessar litlu kúlur sem
voru augnalokin strengd yfir svartan kúptan
augasteininn, og aðeins rifaði í, einsog
bráðnandi blik steypt í tvær kúlur. Hann var
* hættur eftir daglangan eril að snapa smá-
myntina, og Japaninn kringlótti frá New
York sem fylgdi honum, búinn einsog hann
kæmi beint frá bandarískum háskólakamp-
us, þeir voru farnir, höfðu komið hér við til
að flokka og telja skiptimyntina sem þeim
hafði áskotnast, reistu turna úr henni á bar-
borðinu og fengu skipt fyrir seðla, drukku
toddí áður en þeir færu út í kalt kvöldloftið,
og voru bara hættir í dag.
Saxófónninn. AJlt er hægt er maður hefur
saxófón. Og þegar maður hefur hann ekki,
hvað þá? Maður getur verið alveg blankur.
En á þó allan heiminn. Því þegar manni líð-
jg>ur illa, þá byrjar skyndilega að hljóma inni í
manni. Og... ég hef þetta hjarta í brjósti
mér. Þegar það hættir, þá er öllu lokið. Þá
hrynur heimurinn. Hættir að vera. Heim-
urinn er ekki lengur til. Fyrir þér. Maður,
segir negrinn alveg ofan í honum; svo hann
verður að halla sér aftur undan þessum
heita anda.
Nú förum við beina leið í diskótek. Nú
skaltu fá að heyra jass. Þar sem ég get feng-
ið lánaðan sax. Við erum ekkert að tvínóna
við það. Ekta jass. Súperjass. Þú þekkir
John Coltrane ha? Ertu ekki fyrir svarta
músik? You like black music? Komdu einsog
skot.
Eg þarf að fara.
Fara? Ha? Hvert? Þarftu að fara hvert?
úna þegar við ætlum í diskótek. Að
heyra jass.
Já.
Hvert?
Ég þarf á brautarstöðina. Á Gare du
Nord.
Eigum við fyrir öðrum bjór?
Nei. Ég á bara fyrir miða, í neðanjarð-
arlestinni.
Þú ert alveg gjörsamlega einsog pabbi
minn. Ég kem bara með.
Það var fjölmennt á ferli í löngum göng-
um. Hann átti bara fyrir einum miða; en
negrinn lét ekki stöðva sig. Hann dansaði
inn um útgönguhliðið, og sönglandi fór
hann eftir útleiðinni móti straumi, og
hlustaði eftir tónaspili sem aðrir heyrðu
ekki, og iðaði eftir taktinum sem bjó innra,
og smellti fingrum eftir leynilegri hrynj-
andi sem ekki varð numin öðrum hætti, og
skaut upp fyrr enn varði við hlið hans þar
sem gangar náðu saman. Hafði sveiflað sér
yfir slár og grindur. Víða voru farandspil-
arar og söngvarar, stundum hóparnir sem
höfðu safnast í kringum þá að hlusta og
horfa.
ramarlega í lengsta ganginum rétt þar
sem gangar greindust voru nokkrir
saman æði svartbrýndir og svart-
skeggjaðir og svartir á hár með skyggðu
hörundi, og slógu margskonar bumbur milii
fóta sér, og einn var sádí-arabískur með
indverskar smátrumbur eða tablas, og Ijós
maður úr skandínavabyggðum Bandaríkja
með þéttsnúið yfirskegg svo ljóst sem væri
af jólasveini úr stórmagasíninu Macy’s í
Nueva York og hefði verið hirt upp úr
svelg í hláku bak jólum, og hafði saxófón að
blása í með blómrauðar kinnar bústnar og
augu sem frostsprengd bláber. Slæðingur
af piltum og stúlkum dansaði tryllt einsog
stungið af tarantullubroddi hið næsta
hljóðfæraleikurum og hljómarnir bárust
langt um ganginn klæddan hvítum gljáplöt-
um líkt og almenningssalerni, eða Ííkhús.
Negrinn stuggaði við þeim sem stóðu fyrir
og brá sér inn í hringinn, vatt sér í dansinn
en skar sig úr í sinni túlkun, í einkaheimi
að lesa tónana í þessari mergð sem öll iðaði
af fjölbreyttri sefjandi hrynjandinni, þessu
mikla veldi. En það var einsog hann einn
væri alveg frjáls, gæfi sig ekki í vald hinna;
en léki sínu fram hið innra, hreyfði sig eftir
sjálfstæðu framlagi í sínum tilbrigðum við
tónaleikinn hinna, fullgildur sjálfur í hátt-
bundnum frávikum sem juku við nýrri vídd.
kyndilega hrópar negrinn að saxófón-
leikaranum ljósa, þessum gerilsneydda
búálfi úr norsk-sænsku mjólkurbúi
miðvesturríkjanna: láttu mig hafa hljóð-
færið. Come on, give me that sax man,
seindregið og sönglað við tónspilið, og
lengt út úr limaburði dansins; og seildist
eftir saxófóninum. Sá ljósi ætlaði að
smeygja ólinni yfir höfuð sér og láta svo
hljóðfærið af hendi. Negrinn hrópaði með
aðra hönd á hljóðfærinu, og hina á lofti í
dansinum: I dont want your fucking string
man. You use that yourself. Hafðu helvítis
strenginn sjálfur. Your fucking string. To
hang yourself and that right tonight man.
No use waisting time man.
Án þess að gera hlé fór hann að skamma
Sádí-Árabann fyrir Múhammeð og sjeikana
og samsæri með Levítum og crumbnose
Levi til að okra á olíu og gera bensín svo
dýrt að hann hefði orðið að skilja taxíbílinn
sinn sérstaka frá London eftir úti í Vincenn-
es hjá dýragarðinum, og það alveg ekta taxa
frá London sem kokkneiarnir aka, og sitja
einir frammi í með tösku og bögglapláss hjá
sér, og gamalt blöðruhorn, þú ert kannski
svo vitlaus að vita það ekki einu sinni, og
það er ykkur að kenna, þið okrið á þessu
djöfulsins bensíni, og eruð að læðupokast, og
laumið ykkur svo hingað og þykist vera að
spila jass. But that aint your music. Hvern
djöfulinn gætuð þið átt í henni. Andskotans
Arabablendingarnir ykkar. That is black
mans music, hear that man. That we play
for our black woman man, you hear that
man.
n Sádi-Arabinn brosti einhverskonar
heilagramannabrosi frá Katmandu,
hafði gengið leiðir þangað og þaðan með
gullið ský um iljar og ökkla sem nú sveif
sem ára yfir svörtuin kolli hans, og bjarmi
gyllti augun svörtu hans, og glampaði á
tönnunum hvítu milli gljárauðra vara í hans
biksvarta skeggi, sem teygði undna þræði
sína á rýra bera bringu. Sléttubúinn frá
Minnaeplisstað í Minnesota kjassaði vand-
ræðalega saxófóninn sinn, líkt og hann færi
ekki að blanda sér í málið, þaninn af heil-
ögum anda í felum.
Maðurinn var kominn góðan spöl eftir lá-
réttu rennibeltinu þegar negrinn náði hon-
um aftur og var farinn að dansa á ný við hlið
hans.
Pabbi, kallar hann: Dad. I do what you
say dad. Ég geri hvað sem þú segir pabbi.
Ég skal hlýða öllu sem þú segir pabbi, segir
hann og andlitið svo saklaust. Bara einlægn-
in. Enginn hrekkur lengur: You are just like
my dad, segir hann: nákvæmlega einsog
hann, hann pabbi minn. Og dansar á gúmí:
klæddu farbeltinu sem ber fólkið áfram. í
áttina að tröqpum sem liggja niður að braut-
arpöllunum. I áttina að lestunum sem þyrl-
ast inn hver eftir aðra. Og safna því sem
hefur safnast á langa brautarpallana, af
bekkjunum undir hvelfdum veggjum. Skilja
bara eftir einhverja útitekna reikunarmenn
með flösku eða eigur sínar í plastpoka sem
æpa eitthvað út í bláinn, eða dorma. Lest-
arnar þjóta milli hverfa í metrópólis. I miðju
hins vestræna heims, í lestinni la Metro-
politaine.
Lestin rennur inn og út af stöðvum og
skjöktir í göngum á milli. Hún kemur inn
á Ijósbaðaða stöð hvíta með bláum set-
bekkjum úr gljásteini, næstum fjólubláum
milli víðtækra auglýsingaspjalda, vængja-
hurðirnar glennast sundur og fólkið streym-
ir inn í stað þeirra sem út fara, fyllir þá
jarnharðan aftur þótt eitthvað skerðist.
Hver bekkur setinn og staðið þröngt og þétt
á mfili. Og þó dansar negrinn enn og raular
og syngur og smellir vörum og fingurgóm-
um. Og lestin skröltir í hlykkjum um dimm
göngin, á milli þess sem hún rennir sér inn í
ljósheim brautarstöðvanna skvettir hún ljós-
um sínum út í myrkrið í þröngum göng-
unum.
Á Gare du Nord er sífelldur straumur af
fólki þótt dagysinn sé úti, strjálingur um
hliðin við brautarpallana og berst að fjær og
nær til borgarinnar. Það er reytingur við
veitingastaðina, og hjá blaðasalanum og
gjaldeyrisskiftastöðinni. Skyndilega slitnar
tónbandið í negranum, hann þrífur til manns
sem kemur á móti honum, kreistir hann og
segir hægri næstum blíðri röddu, og dregur
seim: I dont like ta geule, mér er ekkert um
smettið þitt. So I say to you master mind
SHIT. Shit, og hristir manninn: shit pale
fluffy cat.
á varð maðurinn að slíta þetta fóm-
arlamb af sínum fylgispaka negra. Og
þegar sá losnaði’úr greip negrans flýtti
hann sér burtu fölur og felmtraður með litla
tösku þéttsetta álímdum miðum með lands-
lag frá ólíkum stöðum nær og fjær, sem allir
virtust lúta sama valdi eftir miðunum að
dæma, sama fyrirtækinu, snæfjöll sem
pálmalundir, safarigrundir sem sandlangar
baðstrendur, allt með sömu litum og svip-
uðum fyrirsögnum, fórnardýrið hljóp við fót
til að komast í næstu glyslýsta vin úr ógn-
argreipunum.
Hvað á þetta að þýða, segir maðurinn við
negrann: ég hata ofbeldi. I hate violence,
hvæsti hann að honum.
OK dad. Yes dad. You’ right dad. Þetta er
alveg hreinasatt pabbi. Hreinn og ómeng-
aður sannleikur pabbi. Já pabbi. Állt í lagi
pabbi.
Negrinn elti manninn löngum sveiflu-
kenndum skrefum, með aðra hönd á baki,
með taumhald á skrattanum; en sveiflaði
hinni hendinni einsog hann væri að teygja
áfram tónlistina á ný, rekja með fingrunum
tónbandið slitna, einhversstaðar út úr nótt-
unni þar sem ekki gafst tóm á hlaupunum til
að skeyta það aftur saman; kloflangur og
fjaðrandi í hnjám, þumall og vísifingur hand-
arinnar sem var á bakinu iðandi, líkt og
fálmarar snigils, hinir inni í lófanum, á
skrattabeizlinu.
egrinn var nokkrum skrefum á eftir
honum þegar hann stansaði að leita
upplýsinga hjá lögreglumanni sem
leit til með biðröðinni eftir leigubílum fyrir
utan stöðina.
Þið skulið haga ykkur vel við hann vin
minn, segir negrinn byrstur við lögreglu-
mennina sem stóðu tveir saman og greiddu
fólki för í bílana sem komu að í tveim röðum:
You just behave to my friend, and take good
care. He is a gentleman, segir hann og
steytir hnefann.
Állez, allez, sögðu lögreglumennii-nir báðir
í senn, og skildu sem betur fór ekki negr-
ann. Annar veifaði með hvítri kylfu sinni:
áfram áfram. Gatan var mjög breið og fyrir
handan hana var hótel við hótel. Hótel
Terminus, Hotel D’Angleterre, Hotel du
Midi, Hotel de la Gare, Hotel du Nord, Hot-
el des Échanges.
Inn á hótel de Galles hvarf negrinn í
glaum til að leiðrétta tónlist staðarins, sjálf-
ur laumaðist hann út og sýndist ofvaxið sér
að fóstra lengur þennan munaðarlausa
mann, og mæta þeim atvikum sem fylgd
hans bauð, í hafnleysum stórborgarnætur.
SIGURÐUR ÆGISSON
JÓLASÁLM-
URHANDA
BÖRNUM
011 jörðin gleðst á jólunum,
hann Jesúsfæddistþá,
og bar með sér í brosinu
Guðs boðskap himnum frá.
Þá stjaman lýsti stór og hrein;
það streymdi geislamergð,
og englakór með unaðsraust
vareinnigþaráferð.
Þvi bamið litla’ í Betlehem
var bjartur konungsson,
sem kom í þennan kalda heim
með kærleik, trú og von.
Hann fæddist samt í ijárhúss kró,
við fátækt ljósaskin,
og lagður var í lágan stall,
sem lítilmagnans kyn.
Og hirðar komu’ í hreysið það,
sem hástóll Guðs þó var.
Svo komu líka kóngar þrír
með konungsgersemar.
Þeir lutu djúpt að lífsins sól,
með lotningu á brá,
og hlýjan fyllti hjörtun tóm
í húmi nætur þá.
Og síðan breiddist sagan út,
um sérhvert land og ból,
um vininn, sem í veröld er
ogveitirölluskjól.
Já, hæstur Drottinn, herra minn,
sem hýsti fjárhús lágt,
hann örmum vefur undurheitt
það allt, sem á hér bágt.
Öll jörðin gleðst á jólunum
hannJesúskemurþá,
og ber með sér í brosinu
Guðs boðskap himnum frá.
Hér er byggt á þekktum norskum jólasálmi,
„Jeg er sá glad hver julekveld" eftir Inger
Marie Lucke V/exelsen, 1859. Höfund-
urinn er guðfræðingur og blaðamaður.
GUÐMUNDUR Ó.
SCHEVING
SPOR
Spor mín liggja um
lífsins taugar.
Spor mínsegjaum
hugans laugar.
Spormínerudjúp.
Spormínliggjaum
hjartarætur manna.
Spormínbiðjaum
ástirmanna.
Spormíneru heit.
Spormínliggjaum
þjóðfélagsins háttu.
Spormínliggja um
lífið sjálft.
Spormínsegjaallt.
Spormínliggjaí
hjarta þínu.
Spor mín fmnast
ísálu þinni.
Spor mín ent sár.
Höfundurinn er vélstjóri.
28 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 23. DESEMBER 2000