Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.2000, Side 35
frá. Á þessum glaðlega sunnudegi sáum við
fjölda bíla þjóta upp með Snæfellinu norðan
megin fljótsins án þess að ferðalangar
næmu staðar og litu á fossinn hið minnsta.
Ekki er ökufært hringinn í kringum Snæ-
fellið og verður það að teljast kostur í lands-
lagi sem menn vilja varðveita sem mest
vegna dýralífs og gróðurs.
Fossarnir fyrir neðan eiga eftir að minnka
við virkjunina en ásýnd Eyjabakkafoss verð-
ur á mörkum Jökulsárveitu. Þótti okkur sem
þingmaðurinn í förinni gæti verið nokkuð
ánægður með gang mála og Hraunveitur því
að við áttum eftir að sannfærast um að
Eyjabakkarnir eru vin á öræfunum sem ber
að skila til nýrra kynslóða sem mest
óbreyttri.
Áin tók nú að breikka og renna fram lygn
eins og stórfijót. Háir, grösugir sandbakkar
komu nú í ljós og víða voru uppþornaðar
tjarnir þar sem álftafætur höfðu lagt sín
spor. Þetta er sannkallað frjðland og gott að
vita til þess að andóf breiðs hóps leiði til
betri lausna í virkjunarmálum, málamiðlun
sem ekki ætti að raska þessu svæði mikið.
Dagleiðir okkar voru 18-20 km og því al-
veg eins gott að halda stefnunni. Nú tóku
við gróin hæðadrög og allt var landið til-
komumikið enda fjallahringurinn stórbrot-
inn. Snæfellið í norð-vestri, Eyjabakkajök-
ull í suðri og Þrándarjökull í austri.
Daginn áður höfðum við áð á klukkutíma
fresti enda vorum við að hækka okkur
verulega. Nú var stansinn styttri og um
þrjúleytið var tekið kaffihlé og áð í einni
brekkunni sem snýr að Eyjabökkunum. En
þar sem við sitjum í steikjandi sólskini
sjáum við þústir líkastar steinum á leir-
sandinum milli eyjanna. Þegar betur er
gáð í kíki kemur í ljós að þetta er mynd-
arleg hreindýrahjörð, yfir tuttugu dýr.
Hirtirnir skarta háum hornum þar sem
þeir flatmaga í sólinni á leirunum og snúa
höfðinu í átt til okkar eins og þeir viti af
okkur. Það er ekki fyrr en nokkrir forvitnir
úr hópnum nálgast þá nær ánni að þeir
standa upp og taka á rás. Einn kálfurinn
ætlar að þeysast út í átt til Þóriseyja en
honum er fljótt beint í gagnstæða átt því að
dýrin skynja að betri sé leiðin til fjalla aust-
ur yfir hæðadrögin Háukletta í átt að
Þrándarjökli. Hreindýrahópurinn tekur síð-
an á rás greiðlega og er á örskotsstund
kominn yfir hæðirnar. Þessi fáu hreindýr
sem hér lifa á takmörkuðum gróðri undir-
strika hvað beitarþolið er takmarkað og hér
sannast kviðlingurinn; í dag frár, á morgun
nár, í dag rauður, á morgun dauður.
Á einum stað stígum við niður við stórt
hávelluhreiður þar sem dúnninn er grá-
svartur með hvítum doppum og eggjaskurn-
in fölgræn á litinn, haganlega gerð af skap-
aranum og í nákvæmlega sama lit og hér
ríkir. Hér ríkir friðhelgi og sátt sem mann-
inum hefur ekki enn tekist að raska.
Þessi gönguleið er fáfarin en gefur marga
möguleika eins og að ganga yfir Eyjabakka-
jökul og á Snæfell.
Gæsir við Eyjabakkalón
Það skiptir máli í fimm daga gönguferð,
þegar ferð getur tekið allt að tólf klst. í
tjaldstað, að velja auðveldustu leiðina. Sum-
ir hópar leggja að fótum sér allt að 50%
lengri leið en bein lína á korti gefur til
kynna, þegar aðrir fara sömu leið á aðeins
einum fjórðungi meira en kortin segja til
um. Oft þarf að krækja fyrir keldur, voga og
gil eða fara í útjaðri hæða fremur en klífa
kletta og klungur. Sumir í hópnum eru létt-
ari í spori og betur þjálfaðir en aðrir og
þeim gerir það lítið til þótt leiðin lengist eða
þyngist, það eykur þeim aðeins þrek og þor.
Aðrir kunna að hafa haft minni tíma til
þjálfunar vegna mikillar vinnu og minni úti-
veru en þá langar samt að geta verið með í
löngum ferðum. Hópurinn verður því oft að
miða dagleiðir við þá sem minnstu getuna
hafa eða velja þeim skemmri leiðir. Einnig
getur farastjórinn, eins og í þessari ferð, séð
um að göngugarpar fái aukaútsýnisferðir í
dagslok eða á miðri dagleið þegar hinir hvíla
lúin bein og snúa sér að öðru léttara. Snorri ’
er einn af þeim stjórnendum sem fá allt það
besta út úr samferðamönnum sínum án mik-
illar stjórnsemi. Hann leyfir flestum að
njóta sín og ýmsir „forystusauðir" fá að
spreyta sig innan hæfilegra marka. Snorri
heldur sig miðsvæðis þar sem mesta upplýs-
ingastreymið líður fram líkt og áin við Eyja-
bakkana. Hann heldur á stækkuðu korti og
GPS-staðsetningartæki sem hann er vanur
að nota í óbyggðum.
Þegar við nálgumst Eyjabakkajökul hafði
Snom eitt útspil fyrir þá sem vildu halda
lengra að jökli og skoða lónið og graslendið
innst inni, undir jöklinum, og annað fyrir
hina sem vUdu komast beinustu leið og sem m
fyrst í tjaldstað. Skáli Ferðafélags Fljóts-
dalshéraðs stendur á ási í norðurátt frá
Geldingafelli og var áformað að tjalda á eyr-
unum neðan við hann, norðan við vaðið á
jökulsánni Blöndu sem kemur úr Vestur-
dalsjökli. Stysta leiðin lá frá Bergkvíslar-
kofa á Eyjabökkum um grýtt hæðadrög að
Geldingafelli en Snorri og þingmaðurinn
ásamt nokkrum öðrum sporléttum tóku
stefnuna á Eyjabakkalónið. Það varð til
skömmu eftir síðustu aldamót þegar jökull-
inn hörfaði frá einstæðum fellingarruðningi
sem myndaðist í gríðarlegu framhlaupi jök-
ulsins 1890. í slíkum hamförum fer jökullinn
fram um marga metra á klukkustund með
tilheyrandi braki og brestum.
Þá ýtir hann fram grónu svæði í háa
hrauka sem eru oft innst inni freði, eða
„dauðís“ nefndur af jarðfræðingum. Freði
sem ekki fer úr hraukunum fyrr en eftir
tugi ára eða jafnvel aldir.
Á lóninu sást stór gæsahópur í sárum sem
hvarf eins og dögg fyrir sólu á bak við
næstu öldu þegar þær urðu varar við
mannaferðir. Tilkomumikil sjón í kvöldsól-
inni og hápunktur ferðarinnar fyrir þá er
þar voru. Gæsir og hreindýr eru viðkvæm
fyrir áreiti og því ekki talið ráðlegt að fara
nærri þeim á þessum svæðum. Áður fyrr
voru álftir og gæsir nytjaðar hér og teknar
á þeim tíma þegar þær misstu flugfjaðr-
irnar. Nú spranga þessir fuglar hér um í v
þúsundavís og ganga oft nærri bithaga við
jökulsporðinn.
Kompósstefna
135° suðaustur
Stærri hópurinn hélt í átt að skála við
Geldingafell, 1.082 m. Þangað kemur marg-
ur göngumaðurinn eftir að hafa gengið yfir
Eyjabakkajökul frá Snæfelli að Kverkjökli
og þaðan tólf km langa leið að skálanum.
Hér eru víða falleg örnefni í landslagi og má
þar nefna Bjálfafell, Maríutungur og Hnútu.
Vegalengdir hér eru oft vanmetnar og geta
verið drjúgar síðla dags ef vaða þarf ár sem
geta verið varhugaverðar og með jökulgorm.
Átta ára gamall göngugarpur, Hjörleifur
Guðjónsson, þjóðsagnaunnandi og spuna-
sögufíkill og einn sá yngsti í ferðinni, hélt á 4,
kompásnum sínum en stefnuna gaf honum
Halldór flugstjóri á gamla mátann, 135° suð-
austur að skálanum. Það stóð heima, eftir
langan og strangan dag náðum við loks nátt-
stað um níuleytið, langt á undan GPS-tækja-
mönnum sem höfðu að sjálfsögðu einnig
tröllatrú á sínum tólum en gengu meira í
austur eftir fyrirfram upp gefnum punktum.
Fékk Hjörleifur óspart lof hjá kvenþjóð-
inni fyrir að halda kompásstefnuna og var
það verðskuldað. Tjaldstaðurinn var furðu
góður í um 750 metrum yfir sjávarmáli,
prýddur svörtum og gulum mosa en tjöldin
voru vindstýfð með grjóti úr árfarveginum.
Ekki var fært yfir Blöndu á snjólofti í gilinu
norður af skálanum eins og venja er á þess-
um árstíma. Blanda var hin óárennilegasta
yfirferðar þar sem hún braust gráleit og v
köld fram í gilinu við Geldingafell eftir
mikla jökulbráðnun dagsins. Urgur, Blanda
og Hnúta eru góð nöfn sem forfeður okkar
hafa valið af kostgæfni, kraftmikil og eiga
vel við staðhætti á vegferð okkar en líka um
virkjunarferilinn eins og hann hefur spunn-
ist fram. Blanda rennur síðar í Kelduá sem
kemur úr stöðuvötnum austar á heiðinni,
heitir upp frá þvl Kelduá og rennur að lok-
um um Suðurdal í Lagarfljót. Þetta er stórt
vatnasvæði og mun með Hraunveitu að lok-
um renna eftir skurðum og göngum í stöðv-
arhúsið við Teigsbjarg.
Sagt verður frá síðari hluta ferðarinnar í
næstu Lesbók. 1
Heimildir Páli Ásgeir Ásgeirsson. Gönguleiðir, Snæ-
fell.
Hjörlcifur Guttormsson. Árbók Ferðafélags íslands
1987.
Höfundurinn er framkvæmdastjóri í Garðabæ.
LESBÓK MORGUNBIAÐSINS - MENNING/USTIR 23. DESEMBER 2000 3 5