Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.2000, Qupperneq 37

Désirée Palmen. „Boden“ (Gólfið), 1999. Utljósmynd á ál, 30x21 cm. Art Forum Berlín.
Liósmynd/Bragi Ásgeirsson
Verk Rögnu Róbertsdóttur á Art Forum Berlín.
að rótfesta sig sem skyldi í hugum almenn-
ings. Ekki bætir úr skák, að vegna deilna
sem upp komu hættu nokkur atkvæðamestu
listhús borgarinnar þátttöku sinni, en sú
þróun mála er mér ekki ennþá fullljós. Mig
grunar þó að hér hafi ráðið norræn þröng-
sýni og óbilgirni, sem hefur verið mikill
dragbítur á opinni samræðu lengi vel og
mörg listasamböndin klofið, þó helst að
ramminn hafi ekki verið nægilega úthugs-
aður frá upphafi og hér of margar smugur
til frávika. Kaupstefnan fékk þannig 6 þús-
und gestum færra en í fyrra, eða einungis
12 þúsund, sem olli aðstandendum miklum
vonbrigðum en hins vegar mun sala hafa
verið allgóð. Ástæða færri gesta var sögð
eindæma gott veður alla dagana eftir slæmt
sumar og útsendingar sjónvarpsins frá Ól-
ympíuleikunum í Sydney, sem stóðu sem
hæst. Nokkuð langsótt skýring þótt hún
standist vissulega að hluta, því þá upp birtir
eftir langa vætutíð á sumri þjóta allir borg-
arbúar sem geta upp í sveit.
Þátttaka einangrast svo einfaldlega full-
mikið við Kaupmannahöfn og Malmö, er því
of staðbundin ef ekki, próvensíal, jafnvel á
norrænan mælikvarða, og því ekki yfimáta
spennandi. Vantar tilfinnanlega listhús frá
Osló, Stokkhólmi, Helsingfors og Reykjavík
til að gera framkvæmdina áhugaverðari, að
Berlín, París, og London ógleymdum. Þrátt
fyrir alla annmarka voru ýmsir básar full-
nægjandi og mörg heimsnöfn með. Kemur
okkur við, að þrír íslenzkir listamenn áttu
þar verk, Erró (Galleri GKM Siwert Berg-
ström, Malmö), Óli G. Jóhannson (Galerie
Marius Vrontos, K.höfn) pg Sossa (Galerie
Sct. Gertrud, K.höfn). Óli G. Jóhannson
Gianpaolo Barbieri. „Robinet d’amour", 1989. 498 Ijósmynda-
verk á léreft 150x100 cm. Art Forum Beriín.
naut bersýnilega mestrar velgengni með 4
seldum verkum. Telja verður framkvæmd-
ina afar mikilvæga fyrir norræna myndlist
og hér virðist kominn stökkpallur fyrir ís-
lenzka listamenn til alþjóðlegrar viðurkenn-
ingar, í öllu falli brjótast úr einangruninni á
náköldum klakanum, en fyrst þurfa þeir að
komast í sambönd við listhúsi ytra og helst
hafa sýnt í Kaupmannahöfn eða Malmö.
- Það voru mikil viðbrigði að koma til
Berlínar, og vera við opnun Art Forum
Berlín, í hinu risastóra kaupstefnuhverfi
sem ég hef áður vikið að í skrifum mínum.
Listakaupstefnan ekki einungis stærri held-
ur sýningarskráin kílói þyngri og til muna
alþjóðlegri í útliti, þótt hin væri frambæri-
leg hönnun. Er ung að árum, þetta hin
fimmta í röðinni og þótt hún sé ekki eins
rótgróin og margar eldri er lítill byrjenda-
bragur á henni, í öllu falli ekki miðað við þá
í Kaupmannahöfn. í Berlín hugsa menn
stórt og framkvæmdin á að vera í samræmi
við það, endurspegla hina miklu uppbygg-
ingu borgarinnar á síðustu árum, vera í takt
við nústrauma í myndlist og vísa til fram-
tíðar. Gefur auga leið að þetta er að jafnaði
risastór skammtur núviðhorfa, sennilega of
stór fyrir flesta, jafnvel þótt allar tilfær-
ingar til hliðar, eins og leiklist og tónlist svo
og framníngar með hátækni væru í hóf stillt
og minna um ljósmyndir en áður. Sallaklárt
að framkvæmdaraðilum er mjög í mun að
rótfesta kaupstefnuna á alþjóðavettvangi og
má sjá þess merki að eftirvænting gesta
eykst milli ára og þannig var stór hópur
norrænna myndlistarmanna, og fagmanna í
listgeirum mættur á opnunina. Einnig fleiri
íslenzkir myndlistarmenn en ég veit dæmi
um áður, jafnvel var Einar Þorsteinn Ás-
geirson arkitekt á vakki þar, rakst raunar
fyrst á hann. Þá eru nokkur norræn nú-
listahús að jafnaði með bása á sýningunni
og auk þeirra framúrstefnulegu má nefna að
Galleri Moderne í Silkiborg er alls staðar
með sína gömlu og góðu Cobra-listamenn,
Asger Jorn, Carl Henning Pedersen, Eiler
Bille, og heila klabbið, dæmalaus dugnaður í
fólkinu við að halda sínum fram. Hins vegar
er viðlíka framboð samtímalistar í hæsta
máta yfirþyrmandi, og kom það greinilegast
fram í aðstreymi fólks að bjórskenkunum
sem voru margir á svæðinu og lygilegri þol-
inmæði þess við að hanga í biðröðum eftir
einu litlu glasi. Síður var ég að eyða dýr-
mætum tima í slíkt nema þegar ég kom að
þar sem þær voru þynnstar, þá er þjónusta
öll við blaðamenn stórum frumstæðari en i
Frankfurt, og á því sviði þurfa menn mjög
að bæta sig. Islendingar eru farnir að taka
meira og reglulegar þátt í listakauptefnum
en áður sem er mikið vel, fyrrum var það
svo til einungis Erró. Þannig var Ólafur Elí-
asson með verk hjá tveim listhúsum, Borch
Jensen og neugerriemenschneider, Hreinn
Friðfinnsson hjá von Scholz, Kristján Guð-
mundsson hjá Sturm, Hlynur Hallsson hjá
Kuckei + Kuckei og Ragna Róbertsdóttir
hjá Anhava og Sturm. Þá var Edda Jóns-
dóttir á staðnum til að styðja við bakið á
sínum og afla sér sambanda. Þar gerir hún
alveg hárrétt og frumkvæði hennar í Frank-
furt vert fylltsta athygli. Mjög vel var staðið
að bás hennar þar sem
drjúga athygli vakti og hið
merkilega skeði að fram-
takið mun hafa skilað
hagnaði þrátt fyrir að vera
fokdýrt, leiga á smábás
100.000 krónur á dag fyrir^__
utan allan hliðarkostnað,^^"
undirbúning, flugferðir,
frakt, hótel og veitingar.
En með ólíkindum er að
þetta skuli ekki hafa verið
reynt fyrr i ljósi þess að
við eigum stóran hóp
frambærilegra myndlistar-
manna á alþjóðamæli-
kvarða sem þarf að bakka
upp, lítil ástæða til í raun
öfugsnúningur að frysta þá
og einangra. Algjör mis-
skilningur að eingöngu sé
um róttæka framúrstefnu-^
list núsins að ræða, svo-
kallaða nýlist, öllu frekar
allan vettvang samtímalist-
ar eins og hugtakið er skil-
greint úti í heimi, þ.e. öll
framsækin myndlist eftir
1945 eins og ég hef marg-
oft vísað til. Þannig ætti
hérlent listhús, sem eyrna-
merkti sér nokkra núlif-
andi málara ásamt til að
mynda Gunnlaugi Scheving
og Þorvaldi Skúlasyni, svo
einhverjir séu nefndir, allt
eins erindi á þessar kaup-
stefnur og ekki einungis
óhlutlæga tímabil Þorvald-
ar. Hefði ómælda þýðingu^. -
fyrir útbreiðslu og miðlun þekkingar á ís-
lenzkri list. Hér þarf að blása hressilega til
sóknar, því myndlistin hefur lengi staðið í
skugga annarra listgreina hvað skilvirka
kynningu á alþjóðavettvangi snertir. Er
aukreitis og vægast sagt, mjög aftarlega á
merinni hvað hinar Norðurlandaþjóðimar
snertir. Hér er það einkaframtakið og eld-
móðurinn sem máli skipta og menn mega
alls ekki treysta á félagssamtök né hið op-
inbera, einfaldlega vegna þess að sýningar
sem opinberir aðilar standa að eru teknar
með miklum fyrirvara af listfróðum ytra,
enda orkar val listamanna á slíkar oftar en^
ekki tvímælis, of margir skítugir fingur á
lofti. Listhús Eddu er hið eina með nútíma-
sniði á höfuðborgarsvæðinu, en ekkert til
fyrirstöðu að fleirum í sama stíl verði komið
á fót, sem sinni öðrum hliðum myndlistar,
semji við ákveðna listamenn og eyrnamerki
sér. Og það er líkt og með listaháskóla, að
ekki ber nauðsyn til að halda 300 fundi til að
hrinda málinu í framkvæmd, einungis bretta
upp ermarnar, áhuginn og viljinn skipta
sköpum. Heimsþekkt listhús eru iðulega
einungis í einum eða tveim herbergjum og í
París eru þau sum í svo takmörkuðu rými
að ekki komast nema í hæsta lagi fimm til
tíu myndir fyrir á veggjunum.
Öllu skiptir að gera umheiminum ljóst, að
hér hefur þróast vel frambærileg myndlist í
sumum tilvikum á heimsmælikvarða, og^
ekki hika við að halda okkar mönnum stíft
fram á alþjóðavettvangi. Þekking útlendra á
íslenzkri list og listþróuninni frá stríðslok-
um nær engin og í hvert skipti sem ein-
hverjir landar sýna á erlendri grund halda
þarlendir að þetta sé þverskurður af því
helsta sem gert er í fjarlæga landinu við
heimskautsbaug. Engin ástæða til að ætla
að ekki sé markaður fyrir íslenska myndlist
á erlendum vettvangi eins og bækur, tón-
smíðar og söng, það hefur sýnt sig hvað eft-
ir annað en aldrei verið fylgt eftir sem
skyldi fyrir handvömm skilningsleysi og
nesjamennsku.
Það sem við höfum allt árið á höfuðborg-
arsvæðinu er yfirgengilegt magn smásýn-
inga, en hins vegar engar stórar þrælskipu-
lagðar uppstokkanir sem draga að sér múj*
manns alla daga vikunnar. Fylgjum því alls
ekki þróuninni ytra í þeim efnum, frekar að
hvergi í byggðu bóli er erfiðara fyrir út-
lenda gesti að átta sig á stöðu og þróun ís-
lenzkrar myndlistar. Líkast er sem hún sé á
leið að verða einkamál örfárra sem flestir
sitja vel tjóðraðir við skrifborð sín hér
heima, eru í tölvusambandi við umheiminn
en lítið meir. Meginveigurinn er að menn
geri sér grein fyrir að magn, að meginhluta
til illa undirbúinna smásýninga ber engan
veginn vott um blómlegt listlíf, frekar skort
á skipulögðum sýningarvettvangi og frum-
stæðri hyglisýki. Og umfram allt eru listir
ekki skrautfjöður í hatti þjóðfélaga, marm-*.
ara eða vel bónuð parketgólf sem og glæst:
ar umbúðir, Því síður mannmargar opnanir
og skálaræður, heldur dauðans alvara sem
ekkert nútímalegt þjóðfélag hefur efni á að
vera án. Líti menn einungis í kringum sig
og marki sér víðari sjónhring en hlaðvarp-
ann heima.
LESBÓKMORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 23. DESEMBER 2000 37