Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.2000, Page 39

RYKIÐ DUSTAÐ AF GERSEMUM
TOIVLIST
S í g i 1 d i r «1 i s k a r
SKÖPUNIN
Franz Joseph Haydn: Die Schöpfung. Ein-
söngur: Gundula Janowitz (sópran), Fritz
Wunderlich og Werner Krenn (tenórar),
Dietrich Fischer-Dieskau (bariton), Walter
Berry (bassi), Christa Ludwig (alt). Kór:
Wiener Singverein. Kórstjórar: Reinhold
Sehmid og Helmuth Froschauer. Hljómsveit:
Berliner Philharmoniker. Hljómsveitarstjóri:
Herbert von Karajan. Heildartími: 108 mín.
Utgáfa: Deutsche Grammophon - the Orig-
inals 449 761-2. Verð: kr. 2.499 (2 diskar).
Dreifing: Skífan.
í ÖLLU því yfirgengilega flóði hljóðrit-
ana sem koma á markaðinn á hverju ári og
hafa gert undanfarna áratugi finnast út-
gáfur sem ekkert virðist ætla að granda.
Þrátt fyrir rannsóknir, allskyns nýjar hug-
myndir um túlkunarmáta og nýjar kynslóðir
stjórnenda og annarra flytjenda standa
þessar útgáfur upp úr sem hornsteinar í
sögu hljóðritaðrar tónlistar. Ein þessara út-
gáfna er fyrri hljóðritun Karajans á Sköp-
uninni eftir Haydn.
Upptökur á verkinu tóku óvenju langan
tíma. Þær hófust árið 1966 og það ár var
lokið við þrjá fjórðu verksins. Hörmulegt
bílslys í september það ár batt enda á líf
tenórsöngvarans ástsæla, Fritz Wunderlich,
en þá var hann búinn að hljóðrita einsöngs-
aríurnar. Werner Krenn var þá fenginn til
að syngja tenórhlutverkið í resítatífunum og
samsöngsatriðunum og það var ekki fyrr en
1969 að plöturnar litu dagsins ljós. Útgáf-
unni var strax forkunnar vel tekið af gagn-
rýnendum og seldist hún í gífurlegu upplagi.
Meira að segja á íslandi. Ég hef fyrir satt
að flestir félagar Söngsveitarinnar Fílharm-
óníu hafi fjárfest í settinu þegar kórinn
flutti þetta mikla verk á sínum tíma undir
stjórn dr. Róberts A. Ottóssonar. Eins og
áður er getið er hér um að ræða fyrri hljóð-
Franz Joseph Haydn Paul Hindemith
ritun Karajans. Árið 1982 hljóðritaði hann
tónleikauppfærslu verksins frá Tónlistarhá-
tíðinni í Salzburg og tókst sú útgáfa ekki
eins vel og sú fyrri, m.a. vegna slæms jafn-
vægis í upptöku.
En 1969-útgáfan er í einu orði sagt frá-
bær. Hvergi ber skugga á þennan flutning.
Einstaklega góður er hópur einsöngvaranna
með Gundula Janowitz og Fritz Wunderlich
í fararbroddi. Berlínaríílharmónían undir
stjórn Karajans bar á þessum tíma æg-
ishjálm yfir aðrar hljómsveitir í Evrópu og
ekki verður annað sagt en að fágaður leikur
hennar sé óviðjafnanlegur. Wiener Singver-
ein er þrautþjálfaður hópur menntaðra
söngvara sem býr yfir mikilli nákvæmni og
hefur ótrúlega fallegan hljóm. Öllu þessu er
svo stjórnað af Herbert von Karajan. Fág-
un, nákvæmni og einbeiting eru allt orð sem
eiga við um stjórn hans hér. En líka hlýja
og einstök birta í þessu glaðlega verki.
Dramatískum átökum kemur hann einnig
vel til skila þannig að oft má merkja spennu
sem maður helst finnur á vel heppnuðum
tónleikum og óperuuppfærslum.
Upptakan er hlýleg og flauelsmjúk og
fyllingin er talsvert meiri en á upprunalegu
grammófónplötunum.
Kórafólk og Haydn-unnendur: Nú er
kominn tími til að endurnýja gömlu plöt-
urnar. Þetta sett hljómar enn betur en það
gamla góða.
PAUL HINDEMITH
Paul Hindemith: Konsert fyrir fiðlu og
hljómsveit.. Symphonische Metamorphosen.
Symphonie „Mathis der Maler“.
Einleikari: David Oistrach (fiðla).
Hljóinsveitir: London Symphony Orchestra
og Orchestre de la Suisse Romande.
Hljómsveitarsljórn: Paul Hindemith
(Fiðlukonsert), Claudio Abbado (Symphon-
ische Metamorphosen) og Paul Kletzki
(Mathis der Maler). Heildartimi: 76’51.
Útgáfa: Decca - eloquence.
Verð: kr. 699. Dreifing: Skífan.
ÚTGÁFUFYRIRTÆKIN Deutsche
Grammophon, Philips og Decca sem um ára-
bil hafa starfað saman í Polygram-
samsteypunni munu nú hafa sameinast und-
ir Universal-auðhringnum. Undanfarin ár
hafa menn þar á bæ ásamt öðrum risum á
markaðnum haft vaxandi áhyggjur af við-
gangi og ótrúlegum sölutölum ódýrra fyr-
irtækja eins og Naxos.
Til að bregðast við þessu hafa áðurnefnd
þrjú fyrirtæki hvað eftir annað komið á
laggirnar ódýrum seríum af endurútgefnu
efni og nefnt þær ýmsum nöfnum til
aðgreiningar frá öðrum útgáfum sínum.
Meginókosturinn við ódýru seríurnar t.d.
frá Polygram, er að þar eru á ferðinni
meira og minna sömu upptökurnar en bara
í mismunandi umbúðum. Og efnisvalið mið-
ast við að hægt sé byggja upp „lágmarks-
safnið“ með „nauðsynlegustu" verkum
þannig að útgáfuröðin nýtist ekki hörðustu
söfnurum.
Nýjasta serían frá þessum aðilum heitir
„eloquence“ og er sameiginleg fyrir öll þrjú
fyrirtækin. Verðið er lægra en sést hefur
frá þeim, aðeins 699 kr. Mér virðist þessi
útgáfuröð hafa áðurnefnda ókosti fyrri serí-
anna en kostirnir eru verðið, yfirleitt nokk-
uð góðar útgáfur og hljóðritanir og síðast en
ekki síst einstaka ómótstæðilegur gullmoli,
sem menn ættu að rjúka til og kaupa sér
sem fyrst í næstu plötubúð. Reyndar verð
ég að nefna hér skammarlegan tvíblöðung
sem fylgir diskunum í þessari seríu. Hann
inniheldur aðeins auglýsingar og ekki er
minnst einu orði á tónlistina sem leikin er
eða flytjendur hennar. Markaðsfræðingar
Universal reikna sjálfsagt með því að
kaupendur séu jafn heilalausir og þeir sjálf-
ir.
Hér er um að ræða vel útlátinn skammt
með þremur verkum Pauls Hindemith í frá-
bærum flutningi og hljóðritun í hæsta gæða-
flokki þrátt fyrir aldur. Sannkölluð gersemi.
Fyrst ber að nefna fræga upptöku frá 1962
þar sem tónskáldið sjálft stjórnar LundT*
únasinfóníunni í Fiðlukonsertinum. Og
meistari fiðluleikaranna, sjálfur David
Oistrach, leikur einleikshlutverkið. Þetta er
í stuttu máli rafmagnaður flutningur. Sjald-
gæft er að skynja svo náið samband og sam-
hljóm milli stjórnanda og einleikara og frá-
bærrar hljómsveitar. Þetta verk eitt væri
peninganna virði.
Claudio Abbado og LSO er í banastuði í
Metamorfósunum um stef eftir Weber frá
1969. Útgáfan er gamall kunningi úr plötu-
safninu og varla eru það ýkjur að segja að
sjaldan hafi þetta verið gert betur en hjá
hinum unga Abbado. Hlustið t.d. á ómót-
stæðilega sveifluna og sýnkópurnar í
skersókaflanum. Eða hvernig meistaralegur
ritháttur Hindemiths nýtur sín ótrúlega vel
í niðurlagi verksins. Hefur nokkurt tónskáld^
skrifað svona vel fyrir málmblásara? Þetta
er rosalegt.
Þótt málmblásarar svissnesku hljómsveit-
arinnar séu ef til vill ekki fullkomlega jafn-
okar kollega þeirra í Lundúnasinfóníunni þá
er flutningur Suisse Romande-hljómsveit-
arinnar á Sinfóníunni Matthíasi málara
glæsilegur. Kletzki velur frískleg tempó og
er flutningurinn spennuþrunginn í meira
lagi.
Vonandi á eloquence-útgáfuröðin eftir að
vaxa að mun og úrvalið að breikka.
vr
Valdemar Pálsson
DJASS
Geisladiskar
PETERSON,BRUBECK OG RAY
BROWN, OSCAR PETERSON
Trail of Dreams. Kvartett Oscars Petersons
ásamt strengjasveit Michel Legrands. Hljóð-
ritað og gefið út af Telarc árið 2000. Dreifing
álslandi: 12tónar.
HLJÓÐRITANIR með Oscari Peterson eru
óteljandi - samt vekur hver nýr diskur hans at-
hygli. Ekki síst hin seinni ár, en eftir að hann
fékk heilablóðfall og lamaðist um skeið vinstra
megin hefur hljóm-
leikum hans og
hljóðritunum fækk-
að til muna. Eftir-
spurnin er þó alltaf
jafnmikil og nú er
hann hæst launaði
djassleikari heims-
byggðarinnar.
Peterson er Kan-
adamaður af lífi og
sál og muna margir
hve hann móðgaðist
er hann lék hér á
listahátíð 1978 og
bandaríski ambassadorinn hélt hann Banda-
ríkjamann. Nýjasti diskur Petersons inniheld-
ur svítu hans, Trail of Dreams - A Canadian
Suite. Hver þáttur er óður til föðurlandsins frá
nyrstu byggðum til þeirra syðstu. Peterson
Oscar Peterson
Leiðrétting
í þýddu ljóði eftir Thomas Hood sem
birtist í Lesbók 16. desember sl. varð
ofaukið einum bókstaf í næstsíðustu ljóð-
línu og birtist hún þannig: „sendið henni
hljóða bæn“. Niðurlag Ijóðsins á hinsveg-
ar að hljóða þannig:
t<Leggið saman hendur hennar,
sendi henni hljóða bæn
hjarta, sem þjáist enn.“
Þýðandinn og lesendur eru beðnir vel-
virðingar á þessum mistökum.
FJORMIKLIR
DJASSÖLD-
UNGAR
Starir og boppar Our Delight dægilega. Ástr-
alinn upphefur ópus Ray Browns: When You
Go í hægagangi en gefur svo í. Hann blæs I
Thought About You frábærlega og minnir
tónninn á Beiderbeck-skólann, Ruby Braff og
þá kalla. Clark Terry skiptir á milli flygilhorns
og trompets í Clarks Tune og blæs svo einn
blús í viðbót sem Ray Brown er skrifaður fyrir:
Itty Bitty Blues. En á fullu, nýorðinn áttræð-
ur.
Tríó Browns stendur íyrir sínu sem fyrr og
eru þeir félagar jafn pottþéttir í undirleiknum
sem sólóum. Stórskemmtilegur diskur.
Dave Brubeck: One Alone. Dave Brubeck ^
píanó. Hljóðritað og gefið út af Telarc árið
2000. Dreifing á fslandi: 12tónar.
leikur með kvartetti sínum. Þar leika góðvinir
okkar, Niels-Henning á bassa og Ulf Wakenius
á gítar. Martin Drew hinn breski trommar.
Frakkinn Michel Legrand útsetur tónlistina
fyrir strengjasveit er hann stjómar, en í djassi
er hann þekktastur fyrir útsetningar sínar á
klassískum djassverkum á borð við Wild Man
Blues og ’Round Midnight, þarsem Miles Dav-
is var helstur einleikari með hljómsveit hans.
Fyrsti þátturinn, Víðáttan mikla, upphefst á
tandurhreinum bassaleik Niels-Hennings, síð-
an bætast þeir félagar í hópinn og loks
strengjasveitin með stórsveitarbrag og minnir
útsetning Legrands þar á rithátt Ellingtons
fyrir strengi. Djasskvarettinn fær þarna ágætt
rými, en í mörgum þáttanna eru grípandi lag-
línur í samspili kvartetts og strengja á mörk-
um djass og lyftutónlistar. Þó bjarga djass-
snillingarnir oftast í horn einsog Ulfurinn í
ljúfsárum einleik í Morgni á Nýfundnalandi.
Afturá móti eiga þeir erfiðara um vik í póst-
kortalýsingunni á fegurð Banff. Sveiflan sem
Peterson-aðdáendur dá hvað mest, ríkir þó oft
eftir stuttan hljómsveitarinngang einsog í
Dancetron, sem tileinkaður er kanadísku
keltunum Cook’ on the Trail, dansinum um
franska fiðlarann í Montreal, tileinkaður íbú-
um Qebeck og Manitoba-menúettinum.
Tónskáldskapur Petersons í þessari svítu er
á svipuðum nótum og i Kanadasvítunni frægu
frá 1964, þó enginn kaflanna verði trúlega eins
ástsæll og Hveitilandið.
Þrátt fyrir að strengirnir reyni stundum á
djasstaugarnar er Peterson kvartettinn í fínu
formi á þessum diski.
Ray Brown: Some of My Best Friends Are the
Truinpet Players. Tríó Ray Browns ásamt
gestum. Hljóðritað og gcfið út af Telarc árið
2000. Dreifing á Islandi: 12tónar.
RAY Brown var lengst allra bassaleikari
Oscars Petersons og einsog Peterson heim-
sótti hann ísland. Það var á Jazzhátíð Reykja-
víkur 1999. Með honum voru pianistinn Geoff
Keezer, sem margt
hefur lært af Oscari
og trommarinn frá-
bæri Karriem Rigg-
ins. Þeir leika einnig á
þessum diski ásamt
fímm trompetleikur-
um. Þeim aldna Clark
Terry, Jon Faddis
hinum miðaldra, ung-
stjörnunum Roy
Hardgrove, Terence
Ray Brown Blanchard og Nichol-
as Payton svoog Ástralanum James Morrison.
John Faddis blæs blús Milt Jacksons, Bags
Groove, feikivel með dempara og drafar í takt-
inum, afturá móti er hann í tæknistuðinu í Org-
inal Jones eftir Brown - og þá verður tón-
snillingurinn undir. Ungu strákarnir blása
fallega ballöður. Blanchard Goodbye af næm-
leik, afturá móti blæs hann ím gettin Senti-
mental over You of hratt til að fegurð lagsins
njóti sín; Pyton Violets for Your Fun, er svo í
boppstuði í The Kicker eftir Joe Henderson.
Hardgrove er yndislegur í Stairway to the
ÞAÐ ERU eðlilega hvergi nein nýmæli á
hinni nýju sólóskífu Dave Brubecks, One
Alone, en þó merkilegt hversu vel hinn áttræði
píanisti les marga vinsælustu sígræningja er
djassmenn leika stöðugt. Eftir að hafa rennt
léttilega gegnum
That Old Feeling og
I’ll Newer Smile
Again leikur hann lag
Rombergs, sem
sjaldnar heyrist, One
Álone og ktyddar það
Milt Buckner, Monk
og List. Hann veku$» '
minningar um skálm-
ið í lagi Ishams Jones
Yoúve got Me Crying
Again einsog í
Mercher Ellington-blúsnum Things Ain’t
What They Used To Be og Garner bregður
fyrir. í Ellington-ópusnum Just Squeese Me.
Ánnars er það hinn alþekkti kantaði stíll
Brubecks sem ræður ríkjum. Það þarf ekki að
heyra mai-ga takta til að þekkja hann. Brubeck
hefur verið umdeildur í djassheiminum gegn-
um árin, en ég held að fáum blandist hugur um
að kvartett hans með Paul Desmond sé ein
helsta kammersveit djasssögunnar og skífur á
borð við Jazz at Oberlin og Time Out eru löng??-
orðnar sígildar - það eru einnig ýmsir ópusar
hans einsog The Duke, In Your Own Silent
Way og svo Summer Song sem Armstrong
söng svo yndislega og Brubeck leikur undur-
fallega á þessum diski.
Dave Brubeck
Vernharður Linnet
m
LESBÓKMORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 23. DESEMBER 2000 3f