Morgunblaðið - 09.01.2001, Blaðsíða 30

LISTIR
30 ÞRIÐJUDAGUR 9. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
FJÖLMENNI fagnaði fyrstu tón-
leikum á nýrri öld í röðinni „Við slag-
hörpuna“ á sunnudagskvöldið var.
Umsjónarmaður hennar frá upphafi,
Jónas Ingimundarson, var framar í
sviðsljósi en oft áður, því auk þess
sem tónleikarnir hófust með fjórum
einleikslögum, lauk þeim með fimm
frumsömdum sönglögum píanistans –
að vísu utan prentaðrar dagskrár. En
vitanlega drógu ekki síður söngvar-
arnir ungu að sér margan forvitinn
hlustanda, enda á rífandi uppleið, eins
og sagt er. Né heldur ber að efast um
aðlöðunarafl innsærra lagakynninga
frá slaghörpustólnum, sem að þessu
sinni voru með alskemmtilegasta
móti.
Einleikspíanólögin fjögur í upphafi
voru dável leikin. Gavotta Lullys var
túlkuð sem sönglag eða fíngerður
ballett að smekk sólkonungs fremur
en sveitadans með rómantískum rú-
batóum, sem fóru laginu furðuvel þótt
varla hafi mátt kalla í anda upphafs-
hyggju. Canope úr „litakassa“
Debussys, Prelúdíum 1. heftis, var
leikið af hæfilegri yfirvegun og
Scherzo Humoristique eftir Copland
með kankvísri glettni sem líktist í
mörgu teiknimyndasprelli Tomma og
Jenna, eins og Jónas Ingimundarson
kynnti það. Loks var brugðið upp
svipmynd af dansæfingu ungverskra
sígauna í Rhapsódíu Liszts nr. 11 með
bifandi cimbalom-kjuðaslætti, er
vakti mikla hrifningu, þótt fykju
nokkar fínkur hjá þegar mest á gekk.
Garðar Thór Cortes flutti Auf
Flügeln des Gesanges Mendelssohns
af snotrum einfaldleika og
síðan þjóðlagaútsetningu Brittens,
The Ploughboy, þar sem fullsterkt pí-
anó skyggði heldur á talsöngskennda
frásagnarkerskni söngvarans, sem
enn virðist eiga eftir að sækja í sig
meiri kraft, enda ungur að árum.
Næst steig á stokk Sesselja Krist-
jánsdóttir með hinu meistaralega
Chanson Hébraïque Ravels og tveim
suðrænum míníatúrum eftir de Falla,
El pano moruno og vöggulaginu
Nana. Það er kannski stórt upp í sig
tekið, en stundum verður að hafa það,
og því er hér með blákalt slengt fram,
að ekki man undirritaður eftir hljóm-
meiri, fallegri og þéttari mezzorödd af
íslenzkum einsöngspalli síðari ára-
tuga en þessari. Hvað þá með jafn-
lýtalausri inntónun. Hér stökk óþekkt
söngkona nánast fullsköpuð úr höfði
Seifs, og þar sem túlkun hennar var
auk þess borin uppi af áþreifanlegu
músíkalíteti, þótti einsýnt, að með ör-
lítilli meiri sviðsreynslu og sannfær-
ingu ætti bein og breið framabraut að
blasa við. Svo er bara að vona að söng-
konan sýni næga aðgæzlu gagnvart
manndrápskröfum óperusviðanna,
sem allt of oft virðast farga fegurð
fyrir kraft.
Ekki stóð heldur skortur á hljóm-
fyllingu Ágústi Ólafssyni barýtoni
fyrir þrifum, er söng næst Serenötu
Don Juan Tsjækovskíjs af karl-
mennskuþrótti og hið viðkvæmara
Kuin hiipuva Oskars Merikantos,
„Kaldalóns þeirra Finna“ eins og Jón-
as kynnti, af aðdáunarverðri mýkt.
Munaði aðeins hársbreidd að pianiss-
imo falsettutónar niðurlagsins næðu
fullkomnun. Svipmikil textatúlkun
var aðal Huldu Bjarkar Garðarsdótt-
ur í Gyngevise
eftir hinn norska Eyvind Alnæs og
sérstaklega í blóðheitu sígaunalagi
Delibes, Les Filles de Cadix. Hún
sýndi einnig víða glæsilega drama-
tíska hæð, þótt hefði þar sem í stöku
seinna lagi sínu mátt vera aðeins bet-
ur á varðbergi gagnvart tónsigi, eink-
um á endatónum, sem raunar varð
einnig vart hjá Garðari endrum og
eins. Píanóundirleikurinn í Delibes
var glæsilegur og bætti upp fyrir
valskenndan handagang Serenötunn-
ar skömmu áður.
Ugglaust hefur hvarflað að fleirum
en mér í kynningum Jónasar á ís-
lenzku sönglögunum sem eftir komu,
að ekki fyrr væri héðan horfinn meist-
aragrallarinn Victor Borge en að vísir
að staðgengli hans virtist ætla að rísa
á Íslandi. Því þó að umsagnir hans,
ásamt tóndæmum, legðu meiri
áherzlu á músíkhliðina en skemmti-
gildið, var yfir þeim óvenjuléttur blær
sem ósjaldan kitlaði hláturtaugarnar
á vitrænan hátt, og er varla annað
hægt en að vona að þessi gúrú ís-
lenzkra einsöngvara þrói þá línu
áfram, miðað við hversu vel til tókst.
Sesselja söng Nótt Árna Thor-
steinssonar afbragsvel með hljómfyll-
ingu allt niður á dýpstu nótu, og fáguð
þrá var yfir meðferð Garðars á Í fjar-
lægð. Hulda Björk söng tvisvar Þú
ert Þórarins Guðmundssonar, og
túlkun þeirra Jónasar stappaði nærri
opinberun í seinna skiptið, þar sem
lagt var upp frá hinni oft gleymdu
staðreynd, að söngtextinn beinist að
kornungu barni. Ágúst tók þvínæst Á
sprengisandi Kaldalóns á harða-
spretti, og öll fjögur spreyttu sig sam-
eiginlega og einraddað á mesta eft-
irlætinu, Draumalandi Sigfúsar
Einarssonar, sem tilgáta er um, sem
gaman væri að fá staðfesta eða af-
sannaða, að píanóparturinn sé saminn
með aðstoð danska tónskáldsins Aug-
ust Enna. Eftir hlé tók stóri heim-
urinn við, fyrst með perlukafaradúetti
Bizets, sem Garðar og Ágúst gerðu
ágæt skil þrátt fyrir að samsöngurinn
hefði mátt sýna aðeins breiðara flæði.
Sesselja var stórglæsileg Carmen í
Sequidillunni þar sem aðeins hái loka-
tónninn hefði getað verið ögn ákveðn-
ari. Aríurnar þrjár úr Fást Gounods
njóta sín áberandi betur í hljómsveit-
arútgáfu en í píanóútdrætti, sem
þyngist óþarflega af glamrandi trem-
ólórithætti, og tókst þar Ágústi hlut-
fallslega bezt upp í Avant de quitter,
þó að hendingar væru sumar ofurlítið
andstuttar. Hulda túlkaði glimrandi
vel inntak skartgripaaríunnar, en
smá tónhnig dró úr á móti, og Garðar
vantaði tilfinnanlega kraft og fyllingu
í Salut! demeure chaste et pure, þrátt
fyrir afbragðsundirtektir áheyrenda.
Hins vegar var ekkert að kostulegum
bréfadúett Windsorkvenna Nicolais í
meðförum Huldu og Sesselju, sem
var afburðavel samstilltur með lífleg-
um sjónleik. Kvartettinn Nun näher
blöde Mädchen úr Mörtu Flotows var
hins vegar sama merki brenndur og
Gounod; píanóparturinn var harður
og glymjandi, og þetta lengsta atriði
kvöldsins náði hvergi sama flugi og
Nicolai.
Óvænt rúsína í pylsuendanum fólst
í fimm litlum sönglögum Jónasar
Ingimundarsonar, sem ekki var getið
í tónleikaskrá, en sem ein söngkonan
kynnti á síðasta augnabliki, nánast
líkt og af tilviljun. Það var um leið hið
eina vandræðalega við þennan „auka-
lið“, því tónlistin sjálf gaf þegar til
kom ekki teljandi tilefni til lítillætis.
Þó að lögin væru sjaldan átakamikil,
báru þau öll með sér víðtæka þekk-
ingu höfundar á íslenzka sönglaginu,
kostum þess og klissjum, enda tókst
Jónasi yfirleitt að sameina íslenzk
sérkenni og tímaleysi ólíkra stíl-
blandna persónulegum rómi í oftast
einfaldri en ávallt skilvirkri og ferskri
tjáningu. Söngvararnir fluttu hver
fyrir sig lögin af mestu alúð, hið síð-
asta þeirra sameiginlega, og þó að
ekki sé rúm að sinni til að gera þessari
nærri laumulegu „prufukeyrslu“ við-
hlítandi skil, virtust lögin flest hafa
alla burði til að gera víðreist á hér-
lendum söngpalli á næstunni.
Óvæntir glaðningar
Morgunblaðið/ Kristinn
Hulda Björk Garðarsdóttir, Sesselja Kristjánsdóttir, Ágúst Ólafsson og
Garðar Thór Cortes ásamt Jónasi Ingimundarsyni.
TÓNLIST
S a l u r i n n
Inn- og erlend píanó-, einsöngs-
og hópsöngslög. Hulda Björk
Garðarsdóttir sópran, Sesselja
Kristjánsdóttir mezzosópran,
Garðar Thór Cortes tenór, Ágúst
Ólafsson barýton; Jónas
Ingimundarson, píanó.
Sunnudaginn 7. janúar kl. 20.
VIÐ SLAGHÖRPUNA
Ríkarður Ö. Pálsson
Á FYRSTU tónleikunum á nýju ári
í Hafnarborg voru á efnisskránni
kvintettar fyrir gítar og strengja-
kvartett. Gítarkvintettar þessir hafa
trúlega ekki verið fluttir fyrr á Ís-
landi, svo hér bar fyrir eyru eitthvað
nýtt, þótt tvö verkanna væru trúlega
nærri 200 ára gömul, verkin eftir
Luigi Boccherini (1743–1805) og
Mauro Giuliani (1781–1829), en síð-
asta verkið var frá tuttugustu öldinni,
eftir Mario Castelnuovo-Tedesco
(1895–1968). Gítarinn var í höndum
Arnaldar Arnarsonar en strengjaleik-
ararnir voru Sif Tulinius, Júlíana Elín
Kjartansdóttir, Margrét Theodóra
Hjaltested og Ásdís Arnardóttir.
Tónleikarnir hófust á Kvintett í e-
moll, G,451, eftir ítalska sellósnilling-
inn Boccherini en hann var eitt af af-
kastamestu tónskáldum tónlistarsög-
unnar en stóð mjög í skugga Haydns
og Mozarts, því klassískur tónstíll
hans, sem er sérlega hreinn og lag-
rænn, þótti einum of líkjast tónstíl
fyrrnefndra meistara. Boccherini var
einn mesti sellóleikari samtíðar sinn-
ar og reyndi hann fyrst fyrir sér í Par-
ís. Tuttugu og sex ára sest hann að í
Madríd en sextán árum síðar er hann
kominn til Berlínar og starfar í tólf ár
hjá Friðriki Vilhjálmi II. Prússakon-
ungi. Við lát hans er hann aftur kom-
inn til Madrídar og deyr þar átta ár-
um síðar í mikilli fátækt og öllum
gleymdur. Kvintettinn í e-moll er ein-
staklega tær og falleg tónlist, er var
að mörgu leyti mjög vel flutt, sérstak-
lega jaðarkaflarnir, þar sem tónstutt
hljóman gítarsins naut sín best í
hröðu samspili við strengina. Stór
kvintett, op. 65, eftir ítalska gítarsnill-
inginn Mauro Giuliani, er ekki eins
samstæð tónlist og hjá Boccherini og
þrátt fyrir nafnið er verkið ekki sér-
lega stórt í gerð, nema lokakaflinn,
sem ber nafnið Polonese. Þótt lítið
fari fyrir hinum pólska danshætti er
kafli þessi einstaklega skemmtileg
tónsmíð og var einnig mjög vel flutt-
ur. Giuilani lagði stund á kontrapunkt
og sellóleik en varð seinna frægur
sem gítarleikari. Vegna fjölda gítar-
leikara á Ítalíu fluttist hann til Vínar.
Hann samdi yfir 200 verk, þrjá gít-
arkonserta og kammertónverk, öll
með þátttöku gítars, og einnig ein-
leiksverk fyrir gítar og sönglög með
gítarundirleik.1819 flúði hann heim til
Ítalíu, vegna mikilla skulda.
Síðasti kvintettinnin er eftir Cast-
elnuovo-Tedesco, ítalskan tónsmið er
settist að í Bandaríkjunum 1939.
Hann tónsetti öll kvæðin í leikritum
Shakespeares, en misskildi oft text-
ann og lagði stundum til ráðleggingar
um sviðsetningu söngvanna, sem
þykja vægast sagt ópassandi fyrir
Shakespeare. Tedesco er hins vegar
sérstaklega minnst fyrir frábær gít-
arverk. Kvintettinn, op. 143, er
skemmtilega samið verk, og ritháttur
þess einstaklega músíkantískur, ekki
sérlega nýstárlegur en leikandi
skemmtilegur. Fyrsti kaflinn var
besti hluti verksins og sá þriðji sér-
kennilegastur. Flutningurinn var
ekki alls kostar í jafnvægi og skorti
nokkuð á samtaka hrynskerpu, þótt
einstaka tónhendingar væru mjög vel
leiknar. Í heild voru þetta góðir tón-
leikar, og töluvert nýnæmi í að heyra
þessi verk, sérstaklega eftir Boccher-
ini og Polonesuna eftir Giuliani. Sam-
hljóman strengjanna við gítarinn var í
mjög góðu jafnvægi en eins og fyrr
segir nýtur gítarinn sín best í hröðu
samspili við strengina eins og t.d. í
lokakafla kvintettsins eftir Boccherini
og Polonesunni, en þar var leikurinn
einstaklega glæsilegur.
Töluvert nýnæmi
TÓNLIST
H a f n a r b o r g
Fluttir voru kvintettar fyrir gítar
og strengjakvartett, eftir Boccher-
ini, Giuliani og Tedesco. Sunnudag-
urinn 7. janúar, 2001.
KAMMERTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
GILDI samsýningar þeirra
Guðbjargar Lindar, Guðrúnar og
Kristínar felst í samræminu milli
verka þeirra og sameiginlegri
áætlun að bregða upp mynd af
vetrinum. Hversu oft fara ekki
samsýningar út um þúfur af
þeirri einföldu ástæðu að engin
ástæða finnst fyrir samsýning-
unni önnur en hagsmunaleg? Að
vísu má segja að oss skáni því
smám saman virðist renna upp
ljós fyrir æ fleiri listamönnum að
salarkynni gera sig illa þegar
þau eru full af marklausum tæt-
ingi, sínum úr hverri áttinni,
nema því aðeins að ætlunin með
sýningunni sé að lýsa markleysu
og tætingi. Og þó svo að sýningin
í MAN búi ekki yfir lúðrablæstri
í véfréttastíl, heldur sé á afar
hógværum nótum – jafnvel full-
hógværum – virðast þær stöll-
urnar hafa tekið fullt tillit til
þess markmiðs sem þær einsetja
sér; nefnilega að draga fram
kyrrð og látleysi vetrarins.
Annað sem vekur athygli er
augljós nálgun sýnenda við heim
listiðna og handverks. Það má
svo sem segja að Kristín sé
sprottin úr þeim farvegi meðan
Guðbjörg Lind og Guðrún hafa
gefið sig út fyrir að vera óháðar
þeirri hlið myndlistar. Sýningin
gefur hins vegar nægilegt tilefni
til að ætla að munurinn milli svo-
kallaðrar frjálsrar myndlistar og
handverkslistar þverri óðum. All-
ar eiga þær til að mynda verk
sem sett eru saman úr margfeldi
eða meira eða minna stöðluðum
einingum en þess háttar sam-
setning – sem rekja má aftur til
hinna kröftugu raðverka Evu
heitinnar Hesse á sjöunda ára-
tugnum – gengur á sveig við
hinn einstæða hlut
og ber með sér sterk
einkenni listiðna.
Oftar en ekki hef-
ur handverkið orðið
ómaklega fyrir
barðinu á gagnrýni
þeirra sem leggja
stund á það sem þeir
kalla frjálsa listtján-
ingu. Þegar grannt
er skoðað verður þó
ekki betur séð en
frjáls – réttara væri
að tala um óháða list
– myndlist sæki eins
mikið, ef ekki meira,
til listiðna en þær til
hennar. Hvað má til
dæmis segja um
Svisslendinginn
John Armleder,
Þjóðverjann unga
Tobias Rehberger,
eða Lygiu heitna
Clark, hina undur-
samlegu, brasilísku
listakonu sem bjó til
undraveröld úr dul-
arfullum fatnaði?
Eru þau ekki öll
undir sterkum áhrif-
um listiðna og hand-
verks? Ef til vill er
tilraun Guðbjargar
Lindar, Guðrúnar og
Kristínar til marks
um ákveðna sátt
milli áður ósættan-
legra sjónarmiða. Ef
til vill tekst þetta hjá þeim vegna
þess að vetrarþemað er nægilega
dempað til að leyfa slíkt stefnu-
mót milli handverks og óháðrar
myndlistar.
Alltént er þetta óvitlaus til-
raun og til marks um vilja
kvennanna þriggja til að þreifa
fyrir sér um nýjar sýningarleiðir.
Vetrarstemma
Frá sýningu þriggja kvenna í Galleríi MAN
við Skólavörðustíg.
MYNDLIST
G a l l e r í M A N ,
S k ó l a v ö r ð u s t í g
Guðbjörg Lind Jónsdóttir,
Guðrún Kristjánsdóttir og
Kristín Jónsdóttir
frá Munkaþverá.
Til 15. janúar.
Opið á verslunartíma.
MÁLVERK &
BLÖNDUÐ TÆKNI
Morgunblaðið/Halldór B. Runólfsson
Halldór Björn Runólfsson