Morgunblaðið - 11.04.2001, Blaðsíða 42

UMRÆÐAN
42 MIÐVIKUDAGUR 11. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í
kjölfar skynsamlegrar
ákvörðunar stjórnvalda í
málefnum Seðlabanka Ís-
lands á dögunum hefur
athygli manna beinst að
frekari aðgerðum sem eflt gætu
viðskiptalífið og komið hreyfingu
á markaðinn.
Sú gífurlega niðursveifla sem
einkennt hefur hlutabréfamark-
aðinn og úrvalsvísitöluna sýnist
að baki, miðað við spár markaðs-
aðila, en allsendis er hins vegar
óvíst hvort uppsveifla er í nokk-
urri nánd. Kunnugir segja að lík-
lega verði að bíða með einhvern
umtalsverðan bata til haustsins,
en fram að þeim tíma muni nokk-
ur ládeyða einkenna markaðinn
og forsvars-
menn fyr-
irtækja fara
sér hægt í
flestum efn-
um, s.s. ný-
ráðningum.
Þannig kemur fram í nýju riti
greiningardeildar Kaupþings um
þróun og horfur fyrir apríl það
mat að nú styttist í að botninum
sé náð á hlutabréfamörkuðum og
að verðþróun verði jákvæð á ný.
Eflaust vilja flestir að þessi spá
rætist, en þeir eru til sem telja að
stjórnvöld geti gert sitt til þess að
efla atvinnulífið með bein-
skeyttum aðferðum og virkja
þannig innlenda frumkvöðla til
frekari dáða og laða um leið að er-
lent fjármagn. Til dæmis með
lækkun skatta á fyrirtækin í land-
inu.
Nú þegar kjörtímabil núver-
andi ríkisstjórnar er nálega hálfn-
að og Davíð Oddsson fagnar bráð-
lega tíu ára afmæli sínu í stól
forsætisráðherra, gætu valdhafar
gert margt vitlausara en taka
stefnu sína í skattamálum til
gagngerrar endurskoðunar með
það fyrir augum að koma á fót
gegnsæju kerfi sem er aðlaðandi
fyrir innlenda og erlenda fjárfesta
og gerir ekki út á tíund-
argreiðslur fyrir afmarkaðar arð-
greiðslur, heldur sækir fjármagn
fremur til aukinnar atvinnu-
uppbyggingar, fjölgunar starfa og
frekari umsvifa í efnahagsmálum.
Á það er bent í nýlegu frétta-
bréfi Samtaka atvinnulífsins að þó
með sanni megi segja að ekki veiti
af að draga aðeins andann eftir
hið mikla hagvaxtarskeið sem
virðist að baki, sé tími ákvarðana
sem skjóta muni stoðum undir
aukna arðsemi í atvinnulífinu og
tiltrú á efnahagslífið runnin upp.
M.a. felist tækifærin í að skapa
fyrirtækjum hagstæðara rekstr-
arumhverfi, sérstaklega í skatta-
málum, í einkavæðingu ríkisfyr-
irtækja og með því að laða erlent
fjármagn til landsins.
Undir þetta skal tekið. Það er
algeng bábilja þeirra sem þekkja
lítið til lögmála markaðarins að
hvetja til skattalækkunar almenn-
ings og hækkunar skatta á at-
vinnulífið.
Vissulega skal hér því ekki
mótmælt að lækkun tekjuskatts
er aðkallandi, en víst er að lækk-
un skatta á atvinnulífið skilar sér
einnig í vasa launafólks, þar sem
þeir fjármunir sem ella rynnu í
ríkissjóð myndu fara til frekari
uppbyggingar og verða þannig til
hagsbóta fyrir þjóðarbúið í heild.
Í þessu sambandi er vert að
benda á mjög jákvæða reynslu
granna okkar Íra af breyttri
skattastefnu á undanförnum ár-
um. Hin írska leið hefur vakið at-
hygli víða um heim, en í henni hef-
ur falist almenn áhersla á
samkeppnishæf starfsskilyrði fyr-
irtækja, m.a. með lágum sköttum
á atvinnulífið og hreint gríð-
arlegum hagvexti, ekki síst vegna
uppbyggingar svonefnd hátækni-
iðnaðar þar í landi á síðustu árum.
Erlend fyrirtæki hafa semsé
séð hag sinn í að flytja starfsemi
sína til Írlands, ellegar byggja
hana enn frekar upp í landinu í
skjóli ákjósanlegra skilyrða
stjórnvalda. Við slíkar aðstæður
hafa menn ekki endalausar
áhyggjur af viðskiptahalla. Hvað
þá að hann sé tifandi tíma-
sprengja!
Það er því ljóst að augu margra
munu beinast að stjórnvöldum á
næstu mánuðum og misserum.
Nú er lag til að koma með raun-
verulegar breytingar í þessum
efnum, enda þótt ekki verði dreg-
ið úr þeim margvíslegu aðgerðum
sem þegar hefur verið ráðist í af
hálfu stjórnvalda.
Í því sambandi, er hins vegar
forvitnilegt að kynna sér hugleið-
ingar Samtaka atvinnulífsins, sem
reifaðar voru í fyrrnefndu frétta-
bréfi. Þar er því nefnilega haldið
fram að ekki sé rétt, sem oftlega
sé fullyrt á opinberum vettvangi,
að skattar á fyrirtæki hafi verið
lækkaðir á undanförnum árum.
Rétt sé að afnám aðstöðugjaldsins
á fyrri hluta síðasta áratugar hafi
lækkað skatta á útflutningsfyr-
irtæki, en skatturinn hafi að lang-
mestu leyti verið borinn af neyt-
endum gegnum vöruverð. Hins
vegar sé misskilningur að skattar
á hagnað fyrirtækja hafi verið
lækkaðir, jafnvel þótt skatthlut-
fall hafi lækkað úr 50% í 30%.
Ástæðan sé m.a. sú að tekjuskatt-
ur fyrirtækja sé greiddur eftir á
og skatthlufallið hafi verið lagað
að minnkandi verðbólgu. Þá hafi
skattstofninn verið breikkaður
með lækkun og afnámi frádrátt-
arheimilda sem hækkuðu þannig
virkjan tekjuskatt á móti lækkun
hlutfallsins.
Allt að einu megi með ákveðn-
um útreikningum fá þá nið-
urstöðu að raunvirði tekjuskatts
lögaðila hafi heldur farið hækk-
andi á síðasta áratug, þvert ofan í
það sem haldið hafi verið fram.
Höfum einnig í huga að það eru
ekki stærstu fyrirtækin sem fara
verst út úr skattheimtu ríkissjóðs.
Þau hafa ótal leiðir til að lækka
skattgreiðslur sínar, t.d. með af-
skriftum, frekari fjárfestingum og
margskonar frádrætti. Það eru
hins vegar aðrir aðilar í viðskipta-
lífinu sem fara verr út úr núver-
andi skattkerfi. Þeir sem virki-
lega hafa fyrir því að láta enda ná
saman og koma rekstrinum yfir
núllið. Fyrir þá er þessi skattur
hamlandi og kemur í veg fyrir
nauðsynlega uppbyggingu lítilla
og meðalstórra fyrirtækja.
Var sá tilgangurinn?
Skattar á
fyrirtæki
Það eru hins vegar aðrir aðilar í við-
skiptalífinu sem fara verr út úr núver-
andi skattkerfi. Fyrir þá er þessi skattur
hamlandi og kemur í veg fyrir nauðsyn-
lega uppbyggingu lítilla og meðalstórra
fyrirtækja. Var sá tilgangurinn?
VIÐHORF
Eftir Björn Inga
Hrafnsson
bingi@mbl.is
Í SÍÐUSTU alþing-
iskosningum boðuðu
stjórnarflokkarnir og
þá sérstaklega Fram-
sóknarflokkurinn að
nú yrði tekið mynd-
arlega á, til að styrkja
atvinnulífið í dreifbýl-
inu. Hver er staða
Framsóknar í dag og
hver er staða dreif-
býlisins eftir sex ára
stjórnarsetu Fram-
sóknar með Sjálfstæð-
isflokknum? Fram-
sókn og dreifbýlið
eiga eitt sameiginlegt:
hvort tveggja er að
hruni komið. Framsóknarflokkur-
inn er að mála sig út í horn í ís-
lenskri pólitík, með svokallaðri
byggðastefnu, sem er að taka lífs-
björgina frá sjávarbyggðunum.
Sjávarútvegsstefna flokksins hefur
valdið meiri röskun og tjóni fyrir
íbúa sjávarbyggðanna en náttúru-
hamfarir hafa valdið frá því land
byggðist. Búferlaflutningar hafa
slegið öll fyrri met og fólk er í
orðsins fyllstu merkingu á flótta
undan byggðastefnu Framsóknar.
Til að hafa ofan í sig og á verður
fólk að skilja eftir fasteignir sem
eru óseljanlegar og halda á suð-
vesturhornið og byrja baslið upp á
nýtt. Það eitt að kaupa eða byggja
á suðvesturhorninu (svipað hús-
næði og fólk yfirgaf) kostar tólf til
átján ára basl hjá meðalfjölskyldu
(vísitölufjölskyldunni), miðað við
að launin hækki um 100% frá því
sem áður var í gamla plássinu.
Einn stjórnarsinni sagði að það
þyrfti að aðstoða þetta fólk úti á
landi til þess að það geti flutt á
suðvesturhornið svo því færi að
líða vel. Sá hinn sami var í sama
viðtali að dásama hvað það væri
yndislegt að fá að búa í sinni
heimasveit, sem gæti líka átt við
um þetta ágæta fólk, sem flýr
heimabyggð vegna forræðishyggju
stjórnarflokkanna. Þessi forræðis-
hyggja er mesti kommúnismi sem
rekinn hefur verið í Evrópu nú síð-
ari ár og allt tal um frelsi ein-
staklingsins til athafna byggir á
því, að það séu bara örfáir ein-
staklingar sem átt er við. Hin svo-
nefnda einkavæðing ríkisstjórnar-
innar er sama marki brennd og er
ekkert annað en einkavinavæðing.
Ríkisstjórnir Davíðs Oddssonar
eru allar því marki brenndar að
höfuðið hefur aldrei
stjórnað ganglimun-
um í aðgerðum til sjós
og lands. Viðskipta-
halli í mesta góðæri
þjóðarinnar hefur
slegið öll met, og allar
framkvæmdir hins op-
inbera fara langt fram
úr áætlun. Í stjórn-
sýslunni hafa stjórn-
völd hnoðað saman
sveitarfélögum, með
vafasömum tálbeitum
um betri tíð. Í stað
betri tíðar fá íbúarnir
dýrari rekstur í þjón-
ustugeiranum og
ósætti milli dreifbýlis og þéttbýlis.
Hreppamörkum átti aldrei að
breyta, en sameiginlegum rekstri,
svo lengi sem hann skilar hagræð-
ingu, átti að stuðla að. Sameining
sveitarfélaga á að þróast innan frá,
en ekki eftir pöntun félagsmála-
ráðuneytis, til þess að það losni við
afskipti af erfiðum rekstri margra
sveitarfélaganna. Stækkun kjör-
dæma er enn ein aðgerð þar sem
þjóðin er ekki spurð; fyrst er
framkvæmt, svo á að sjá til.
Algjört stjórnleysi blasir við í
sjávarútvegsmálunum, þar sem
arðsemin af fiskveiðum stóru út-
gerðanna er besta lýsingin á nú-
verandi stjórnarfari. Þessar út-
gerðir eru að greiða í útsvar frá
0,2% til 0,4% af brúttóveltu, ásamt
botnlausri skuldasöfnun; svo
hamrar ríkisstjórnin á að engu
megi breyta, vegna arðsemi og
hagræðingar. Þessu ástandi má
líkja við að verkamaður í víngarði
Drottins, sem skilar einni af hverj-
um fimmhundruð flöskum í vín-
kjallara himnaríkis, væri örugg-
lega færður í trúboðsstörf vegna
hæfileika sinna, að gefa frá sér.
Eins er komið fyrir ríkisstjórninni,
hún verður að fá nýtt hlutverk og
þá liggur leið hennar helst út til
öryrkja og aldraðra, til að veita
þeim af hjartahlýju sinni. Þá yrði
starfsheitið postuli aflagt og upp
tekið starfsheitið Blöndal á þessari
nýju kynslóð miskunnsama Sam-
herjans. Engan hef ég hitt, sem
veit hver stjórnar sjávarútvegs-
ráðuneytinu, Fiskistofu eða Haf-
rannsóknastofnun. Oftast finnst
greinarhöfundi þessar stofnanir
vera innan LÍÚ. Það er líka spurn-
ing hver stjórnar Framsóknar-
flokknum eftir að Davíð tók yfir
heilbrigðisráðuneytið eftir hæsta-
réttardóminn í öryrkjadeilunni og
hóf stríð við öryrkja. Halldóri og
Ingibjörgu Pálma og öðrum fram-
sóknarmönnum á þingi líkaði þessi
yfirtaka bara vel, enda mæddi bar-
áttan fyrst og fremst á Pétri Blön-
dal, sem greinarhöfundi finnst líkj-
ast meir og meir hluta af því
gamla fólki, sem hann hefur lýst
svo gjörla í ræðu og riti að und-
anförnu, miðað við þann málflutn-
ing sem hann hafði í frammi.
Fyrir skömmu fóru forystumenn
launþega á fund forsætisráðherra
og tjáðu honum að sjávarbyggð-
irnar væru að hruni komnar, ef
engin breyting yrði á sjávarút-
vegsstefnu ríkisstjórnarinnar. Að
sjálfsögðu var þessi fundur tímasó-
un, eins og allt annað gott sem lagt
hefur verið fram til að bæta stöðu
byggðanna við ströndina. Stjórn-
arþingmenn þessara byggðarlaga
hafa þagað þunnu hljóði og eru
eins og barðir hundar undir járn-
aga valds, sem þjónar örfáum fyr-
irtækjum í sjávarútvegi. Það er al-
veg ljóst að þessum þingmönnum
eru hugleiknari þeir fjármunir sem
greiddir eru í sjóði flokkanna en
kjósendurnir sem kusu þá á þing,
þegar um hagsmunaárekstra þess-
ara aðila er að ræða. Þegar svo er
komið, eiga þingmenn að segja af
sér, í stað þess að standa yfir
heimabyggðum sínum í dauða-
teygjunum. Flestar greinar um
sjávarútveg sem birst hafa í dag-
blöðunum undanfarin misseri gætu
rúmast í eftirfarandi málsgrein:
Fyrst kom Halldór Ásgrímsson,
svo kvótinn, síðan Davíð Oddsson
– og þá hrundu sjávarbyggðirnar.
Framsókn og dreifbýlið
Pálmi Sighvatsson
Sveitarstjórnarmál
Framsóknarflokkurinn
er að mála sig út í horn í
íslenskri pólitík, segir
Pálmi Sighvatsson, með
byggðastefnu sem er að
taka lífsbjörgina frá
sjávarbyggðunum.
Höfundur er félagi í Frjálslynda
flokknum og býr á Sauðárkróki.
Í FALLEGA orð-
aðri þingsályktun sem
lögð er fram af ríkis-
stjórninni þessa dag-
ana stendur: „Tryggt
verði að þeir sem
vegna æsku, fötlunar
eða öldrunar eiga erf-
itt með að gæta réttar
síns njóti jafnræðis
við aðra.“ Án efa verð-
ur þessi þingsályktun
samþykkt og í kjölfar-
ið fylgir sjálfsagt hug-
arfarsbreyting! Já,
hugarfarsbreyting því
að öryrkjar skrifuðu
bænarbréf um úrbæt-
ur á kjörum sínum til yfirvalda í
mörg ár án bænheyrnar. Að lokum
þurfti hæstaréttardóm til þess að
hagur þeirra batnaði. Stjórnvöld
tóku ekki dómi þessum fagnandi.
Kröfum eldri borgara hefur ekki
verið vel mætt. Eldri borgarar
undirbúa nú innheimtubréf sem
fylgt verður eftir með lögsókn, ef
kröfur verða ekki virtar. Ef svo fer
verða tvær lögsóknir í gangi til
þess að eldri borgarar nái rétti sín-
um.
Á nýlegri ráðstefnu ASÍ um vel-
ferðarmálin staðfestu þrír virtir
fræðimenn í lífskjaramálum eftir-
farandi niðurstöður eldri borgara
um stöðuna í kjaramálum: 1) Lífs-
kjaravandi á Íslandi er umtalsverð-
ur meðal vissra hópa, þ.e. margra
einstæðra og eldri
borgara. 2) Þessi
vandi er meiri og út-
breiddari á Íslandi en
hjá grannþjóðunum.
Hin Norðurlöndin
hafa náð betri árangri
en Íslendingar í bar-
áttunni við fátækt og
ójöfnuð.
3) Aðalorsakir þessa
vanda á Íslandi eru
lágur lífeyrir og víð-
tækar tekjutengingar.
Þetta gerist þrátt fyr-
ir að við fyllum hóp
tekjuhæstu þjóða í
heimi. Reiknimeistar-
ar sem hafa fyllt skýrslu ríkis-
stjórnarinnar með gagnstæðum
upplýsingum hafa enn og aftur fall-
ið á prófinu – kolfallið. Jafnframt
kom fram, að þótt lífeyrissjóðs-
tekjur hefðu smám saman orðið
stærri hluti tekna lífeyrisþega
væru þær enn of lágar til þess að
vera meginstoð framfærslu þeirra.
Í ofanálag fer hlutur atvinnutekna
minnkandi sem og hlutur almanna-
tryggingalífeyris. Þar af leiðandi er
ellilífeyrir lágur og kaupmáttur
rýr. Samkvæmt dómi Hæstaréttar
frá því í desember er núverandi
lágmarksframfærsla of lág. Eldri
borgarar sitja því eftir með minnst-
an kaupmátt og skertan hlut í góð-
ærinu. Titillinn á grein þessari er
úr „Andvökum“ eftir Stefán G.
Stefánsson og speglar líðan margra
eldri borgara nú. Á ráðstefnunni
voru einnig lagðar fram niðurstöð-
ur umfangsmikillar rannsóknar á
velferðarmálum í V-Evrópu (dr. J.
Palme). Þar kom fram að í þeim
ríkjum þar sem bætur eru lág-
tekjumiðaðar (einungis þeim fá-
tækustu veitt aðstoð) næst minnst-
ur árangur í því að draga úr
ójöfnuði. Einskonar vetrarhjálpar-
andi svífur þar yfir vötnum.
Þau ríki sem styðja einnig við þá
sem standa nokkuð betur en þeir
fátækustu búa við minni ójöfnuð,
meiri velferð og betri hag. Vonandi
hefur 15. apríl-nefndin þessar nið-
urstöður í huga.
Sífellt sneiðist af oss
Ólafur Ólafsson
Kröfur
Reiknimeistarar sem
hafa fyllt skýrslu rík-
isstjórnarinnar, segir
Ólafur Ólafsson, með
gagnstæðum upplýs-
ingum hafa enn og aftur
fallið á prófinu –
kolfallið.
Höfundur er formaður FEB.