Morgunblaðið - 03.06.2001, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 3. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HANN er kominn á ní-ræðisaldur en beinn íbaki, grannur oghraustlegur, alvarleg-ur, öðru hverju brosir
hann snöggt og yngist þá um
marga áratugi. Heyrn á öðru eyra
er farin að bila og hann ber merki
stríðsins: Vinstri þumalfingur var
skotinn af honum í loftorrustu við
bandarískar P-47 vélar í um 8.000
metra hæð árið 1944 en honum
tókst með naumindum að steypa
vélinni niður og varpa sér loks út í
fallhlíf. Günther Rall var þýskur
flugmaður þegar stríðið skall á
haustið 1939 og tveim árum síðar
var hann orðinn flugsveitarforingi í
Luftwaffe, aðeins 23 ára gamall.
Hann særðist nokkrum sinnum og í
fyrsta skiptið svo illa að ferillinn
virtist á enda.
„Þetta var haustið 1941 á aust-
urvígstöðvunum, ég var skotinn
niður en þýskir hermenn björguðu
mér meðvitundarlausum út úr flak-
inu. Síðan var ég sendur heim á
spítala í Vín. Bakið brotnaði á
þrem stöðum, ég lamaðist um hríð
ogþurfti að liggja með allan búkinn
í gifsi í fimm mánuði sem var mikil
þolraun,“ segir Rall. „En ég var
staðráðinn í að fljúga aftur og það
tókst níu mánuðum síðar þó að
læknirinn væri á öðru máli þegar
hann skoðaði mig. Og eitt var líka
gott við dvölina, ég kynntist kon-
unni minni, Herthu á spítalanum
en hún var læknir þar og hjúkraði
mér. Hún dó fyrir 16 árum en við
eignuðumst tvær dætur og fjögur
barnabörn.“
Rall er frá Baden, fæddur í þorp-
inu Gaggenau í Svartaskógi 1918
en býr nú í gömlu húsi í bæverskri
sveit með útsýni yfir til Salzburg.
Hann tók þátt í uppbyggingu vest-
ur-þýska flughersins þegar Þjóð-
verjar gengu í Atlantshafsbanda-
lagið (NATO) 1955 og fór til
Bandaríkjanna að læra að fljúga
orrustuþotum. Hann ber Banda-
ríkjamönnum vel söguna og hýrnar
yfir honum þegar hann minnist ár-
anna við æfingar í Arizona. Hann
varð yfirmaður v-þýska flughersins
og síðustu árin fulltrúi landsins hjá
aðalstöðum NATO í Brussel. Rall
fór á eftirlaun 1976 en hefur síðan
verið ráðgjafi hjá ýmsum stórfyr-
irtækjum og ferðast um allan heim.
Hann kom hingað til lands í heim-
sókn í liðinni viku í boði Fyrsta
flugs félagsins, samtaka flugáhuga-
manna og hitti meðal annars að
máli gamlan andstæðing úr orrust-
unni um Bretland, Þorstein Jóns-
son flugstjóra. Á föstudeginum
flutti hann fyrirlestur í flugskýli á
Reykjavíkurflugvelli frammi fyrir
mörg hundruð flugáhugamönnum.
„Ég fór í liðsforingjaskóla og var
nýbúinn að ljúka tveggja ára námi
og flugþjálfun þegar stríðið byrj-
aði. Ég var tilbúinn.Við vorum á
réttum aldri til að nota í árásar-
stríð 1939,“ segir Rall, „ungir menn
eru ekki gagnrýnir á slíka hluti og
skilja ekki alltaf nógu vel hvað er
að gerast á bak við tjöldin. Við vor-
um kynslóðin sem var misnotuð og
svikin. Hver dagur reyndi mjög á
mann og við þoldum erfiðið. Við
vorum hraustir.“
Vildi ekki berjast gegn Japönum
Hann segir aðspurður að Hitler
hafi reynst vera „brjálaður glæpa-
maður“ og leitt ógæfu yfir alla
Þjóðverja, fortíðin sé þeim alltaf
erfið viðfangs vegna stríðsins og
kynþáttahatursstefnu nasista. „Við
förum alltaf öfganna á milli,“ segir
hann angurvær á svip og minnist
þess að eftir stríð hafi hann átt erf-
itt með að fá vinnu vegna þess að
fyrrrverandi liðsforingjar og ekki
síst stríðshetjur voru illa séðir.
„Ég var handtekinn í stríðslok
og yfirheyrður í bandarískum her-
búðum Bretlandi, þar var ég spurð-
ur hvort ég vildi taka þátt í að
byggja upp herþotudeild fyrir
Bandaríkjamenn og sá ekkert því
til fyrirstöðu. Við vorum búnir að
gefast upp, stríðið var búið en það
var samt ekki fyrr en 1956 að ég
fór til Bandaríkjanna ásamt nokkr-
um öðrum þekktum þýskum flug-
mönnum og það var á vegum hins
nýja flughers Vestur-Þýskalands.
Ég var líka spurður hvort ég
vildi berjast með þeim gegn Jap-
önum sem gáfust ekki upp fyrr en í
ágúst. Þá sagði ég nei. Japanar
höfðu verið bandamenn okkar
Þjóðverja og mér fannst eins og ég
væri að svíkja ef ég gerði þetta.
Ég sá fyrir tilviljun dagblað
Bandaríkjahers, Stars and Stripes,
í herbúðunum og á forsíðunni var
mynd af fólki í útrýmingarbúðum
nasista. Ég man enn að fyrsta
hugsunin var að þetta væri ekkert
annað en áróður gegn Þjóðverjum,
maður var svo vanur að tortryggja
allt sem stóð í blöðum.
Þeir vildu fá allar hugsanlegar
upplýsingar út úr okkur um þýska
flugherinn, allar flugvélategundirn-
ar og ég flaug mörgum þeirra.
Meðal annars flaug ég í lok stríðs-
ins fyrstu herþotunni sem fór í
fjöldaframleiðslu, Messerschmitt
Me-262, og hún var mjög vel
heppnuð þótt við værum í vanda
með ýmislegt. Það vildi kvikna í
hreyflunum og fleira var að en hún
var eins og ný vídd í flugi. En best
kunni ég við Messerschmitt Bf-
109F vélina, henni flaug ég lang-
mest frá 1941.“
Hann segir að stefna Hitlers hafi
verið byggð á svo mikilli útþenslu-
og árásarhyggju að deila megi um
hvort nægilega margir flugmenn
hafi verið til reiðu þegar haft er í
huga hver takmörkin voru. „Ljóst
er að þeir vanmátu að einhverju
leyti þörfina á orrustuflugmönnum
til að nota í varnarskyni. Við fund-
um mjög fyrir þessu frá 1943 og
allt til loka átakanna. Við vorum
ekki með nógu marga til að ráðast
á flota sprengjuflugvéla sem
bandamenn sendu til árása á
Þýskaland og þetta var mikill veik-
leiki.“
Rall skaut niður alls 275 vélar,
flestar á austurvígstöðvunum og
var þriðji sigursælasti flugmaður
Þjóðverja. Hann er spurður hvort
flugmennirnir hafi verið dáðir með-
al almennings en segir að þeir hafi
ekki verið það umfram aðra. En að
sjálfsögðu hafi þeim sem sköruðu
fram úr í bardögum verið mikið
hampað í áróðri.
„Maður varð þekktur en mér
finnst rangt að tala um dýrðar-
ljóma, alla þessa hluti verður að
setja í samhengi við ástandið, sjálf-
an raunveruleika stríðsins. Ég
vann stöðugt fleiri loftbardaga en
samtímis gekk stríðið verr fyrir
okkur.
Þegar lýst var yfir stríði 1939
var það áfall fyrir þjóðina, engu
skipti hvar fólk var í pólitík. Næst-
um því hver einasta fjölskylda
hafði misst einhvern í fyrri heims-
styrjöld og hún var enn í fersku
minni hjá svo mörgum, aðeins tveir
áratugir voru liðnir. Þegar fyrra
stríð hófst árið 1914 fögnuðu marg-
ir ákaft en ekki 1939. „Drottinn
minn, aftur!“ sögðu menn innra
með sér. Fólk vissi hvað stríð
merkti. En hermaður varð að hlýða
skipunum, það var grundvöllur
siðareglna hans. Bretar segja líka
að föðurlandið hafi alltaf rétt fyrir
sér og þetta er á sinn hátt sann-
leikur fyrir hermanninn.“
Harmleikur þjóðarinnar
Hafðirðu efasemdir um nasista-
stjórnina?
„Það er of mikil einföldun að
spyrja þannig. Þýskaland þjáðist af
völdum skilmála Versalafriðarins
1919, þetta var eins og meitlað í
huga okkar og gerði Hitler kleift
að ná völdum. Atvinnuleysi hafði
herjað, við þurftum að borga
stríðsskaðabætur, efnahagurinn
var í rúst, stjórnkerfið virkaði ekki.
Lýðræðið var ungt, flokkaflóran
allt of stór. Fólki fannst að einhver
þyrfti að kippa öllu í lag og þá birt-
ist Hitler.
Fyrst í styrjöldinni náði hann
hernaðarlegum árangri, Pólverjar
og Frakkar voru sigraðir og þá
fylltist fólk eldmóði og margir
studdu nú hugmyndir Hitlers en
þetta breyttist fljótt. Undir lokin
jókst gagnrýnin en flestir þurftu að
hugsa um það eitt að komast af.
Baráttuviljinn var horfinn, fólk
vildi bara lifa þetta af en enginn
vissi hvernig.
Þegar fólk missir foreldra sína í
stríði slokknar hugsjónaeldurinn,
líka þegar mönnum verður ljóst að
markið hefur verið sett hærra en
svo að því verði náð. Það sem gerði
út af við okkur var Rússland. Úti-
lokað var að ná undir sig öllu þessu
stóra landi, álagið á okkur var of
mikið, það var rugl að reyna það.
Þetta voru nú einu sinni örlög
okkar. En fólk fylgir leiðtoganum
og við þessar hörmulegu aðstæður
getur einstaklingur ekki breytt rás
viðburðanna. Menn eru með, nauð-
ugir eða viljugir. Sumir fylgdu hon-
um af því að þeir trúðu því sem
hann sagði, létu sannfærast, aðrir
vissu að þjóðin var á villigötum en
hlýddu. Þetta var harmleikur
þýsku þjóðarinnar.
Sjálfur var ég félagi í kristileg-
um skátasamtökum þegar ég var
unglingur en nasistar innlimuðu
þau einfaldlega með því að leggja
undir sig allt þýska æskulýðssam-
bandið, Hitlersæskan yfirtók allt.
En ég var aldrei flokksbundinn,
það mátti enginn liðsforingi í fasta-
hernum í Þýskalandi vera í stjórn-
málaflokki. Það var bannað með
ákvæðum í stjórnarskránni og átti
ákvæðið sér rætur í Weimarlýð-
veldinu, fyrir valdaskeið Hitlers.
Síðar voru auðvitað margir
flokksmenn kallaðir til herþjónustu
en við sem vorum liðsforingjar í
stríðsbyrjun vorum ekki flokks-
menn. Sumir æðstu hershöfðingj-
arnir voru þó gerðir að heiðurs-
félögum í nasistaflokknum. Ekki
var spurt um flokksaðild og innst
inni hötuðum við flokkinn sem lagði
til borgaralegu embættismennina
Að skjóta
eða vera
skotinn
Morgunblaðið/Þorkell
Günther Rall, fyrrverandi flugmaður í Luftwaffe: „Við ræddum lítið stjórnmál og þá eingöngu undir fjögur augu. En það
var togstreita milli flokksins og heraflans, við fundum það vel þótt það væri ekki rætt en það kom fram í svo mörgu.“
Günther Rall er 83 ára gamall, fyrrverandi hers-
höfðingi og um skeið yfirmaður vestur-þýska flug-
hersins. Hann var einn af sigursælustu orrustu-
flugmönnum Þjóðverja í seinni heimsstyrjöld. Í
samtali við Kristján Jónsson segir Rall frá reynslu
sinni í stríðinu, frá Hitler og Göring.
Ég man enn að fyrsta
hugsunin var að þetta
væri ekkert annað en
áróður gegn Þjóð-
verjum, maður var svo
vanur að tortryggja
allt sem stóð í blöðum.
Günther Rall í einkennisbúningi sín-
um á stríðsárunum.