Morgunblaðið - 07.07.2001, Qupperneq 22

NEYTENDUR
22 LAUGARDAGUR 7. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
HEIMSMARKAÐSVERÐ á kaffi
hefur lækkað um 53% síðan í ágúst
1997. Verð til neytenda hér á landi
hefur lækkað um 9% á sama tíma-
bili samkvæmt upplýsingum frá
Hagstofunni en þess ber að geta
að vísitala neysluverðs hækkaði
um 12,8%. Í Danmörku hefur verð
til neytenda lækkað um 23%, á
tímabilinu en á sama tíma hafa
tollar Evrópusambandsins á inn-
fluttu kaffi til aðildarlandanna
lækkað, segir í fréttabréfi dönsku
neytendasamtakanna.
Þar segir að lækkað heimsmark-
aðsverð sé tilkomið vegna mikillar
kaffiframleiðslu í heiminum en á
tímabilinu hafa ný lönd, eins og
t.d. Víetnam, bæst í hóp stórfram-
leiðenda.
Úlfar Hauksson, framkvæmda-
stjóri Nýju kaffibrennslunnar ehf.,
segir miklar sveiflur vera á verði
markaðarins, dæmi séu um að
heimsmarkaðsverð hafi þrefaldast
á nokkrum vikum. „Skráð með-
altalsverð á heimsmarkaði segir
ekki endilega til um innkaupsverð
til okkar. Áhrif breytinga eru mis-
mikil eftir því hvaða tegund af
kaffi er um að ræða og frá hvaða
landi það kemur.“ Hann segir að
hækkun á dollara undanfarið hafi
jafnað út lækkun á heimsmark-
aðsverði. „Öll viðskipti á hrákaffi
eru í dollurum. Í upphafi ársins
2000 var gengi hans rúmar 70
krónur en er nú komið í 104 krón-
ur. Ég tel að síðustu gengisbreyt-
ingar muni valda hækkun á kaffi-
verði hér á landi á næstunni.“
Spákaupmennska og geng-
isbreytingar hafa áhrif
Pálína Magnúsdóttir hjá Ís-
lensk-Ameríska segir að spákaup-
mennska erlendis hafi áhrif á
verðið sem innflytjendur og kaffi-
brennslur kaupa inn á. „Miklar
sveiflur eru á verði markaðarins
en það stjórnast að miklu leyti af
framboði og eftirspurn. Fjárfestar
kaupa jafnan mikið af kaffi þegar
verðið er lágt og geyma það síðan
þar til verðið hækkar. Þess vegna
skilar hækkun eða lækkun á
heimsmarkaðsverði sér oft ekki til
annarra milliliða og neytenda.“
Hún segir gengisbreytingar einnig
hafa áhrif á kaffiverð hérlendis.
„Verðið hefur lækkað að einhverju
leyti til innflytjenda síðustu mán-
uði en hækkun á dollaranum hefur
á móti jafnað hana út.“
Eygló Björk Ólafsdóttir, mark-
aðsstjóri hjá Karli K. Karlssyni
hf., segir markaðinn mjög flókinn
og að breytingar á heimsmarkaðs-
verði hafi mismikil áhrif eftir því
um hvaða tegundir á kaffi sé að
ræða. „Breytingar á heimsmark-
aðsverði hafa t.d. ekki haft áhrif á
verð frá framleiðendanum sem við
kaupum af, við höfum ekki verið
að sjá breytingar á innkaupsverði
til okkar.“
Aðalheiður Héðinsdóttir, fram-
kvæmdastjóri Kaffitárs, segir að
viðskipti fyrirtækisins séu með
svokallaða „specialty“-vöru sem
tengist mjög lítið hinum almennu
heimsmarkaðsviðskiptum með
kaffi, því hafi sveiflur í heims-
markaðsverði lítil áhrif á þær
vörur sem Kaffitár selur.
Í fréttabréfi dönsku neytenda-
samtakanna kemur fram að þeir
sem tapa hvað mest á lágu heims-
markaðsverði séu bændur sem
framleiða kaffi en þeir þurfa að
sætta sig við vikulaun sem eru
lægri en verð á einum kaffibolla á
kaffihúsi í Danmörku. Ástandið
mun vera svo alvarlegt að lands-
samtök kaffiframleiðenda í Guate-
mala hugleiða að selja kaffi sem
eldsneyti og í öðrum framleiðslu-
löndum er ráðgert að eyðileggja
5% af uppskeru haustsins, en
lækkunin hefur valdið stórfelldu
atvinnuleysi og óróa meðal borg-
ara í kaffiframleiðslulöndum.
Þar segir ennfremur að þeir
sem græði fyrst og fremst á lækk-
uninni séu spákaupmenn sem geri
framtíðarfjárfestingar í kaffiiðnað-
inum, lækkunin skili sér því aðeins
að litlu leyti til milliliða og neyt-
enda. Einnig kemur fram að há
opinber gjöld á kaffi í Danmörku
kunni að hafa áhrif, en 31% af
kaffiverði fer beint til ríkisins. Hér
á landi eru leggst 35 króna vöru-
gjald á hvert kíló af innfluttu kaffi
og er sú tala óháð heimsmark-
aðsverði hverju sinni. Auk þess er
14% virðisaukaskattur á kaffi.
Heimsmarkaðsverð á kaffi hefur lækkað um 53% frá 1997
Morgunblaðið/Arnaldur
Mikil kaffiframleiðsla veldur lágu heimsmarkaðsverði. Sums staðar er
ráðgert að eyðileggja 5% af uppskeru haustsins til að hafa áhrif á verð.
Lítil lækkun hér vegna
gengisbreytinga
ERLENT
NÚ FER aðaluppskerutími bláberja í
hönd í Bandaríkunum. Þar eru fram-
leidd um 90% af heimsframleiðslu
bláberja og því ættu neytendur
kannski að sjá verðlækkanir á blá-
berjum á næstunni. Verð á bláberjum
er mjög mismunandi á milli verslana
núna, þau reyndust í gær ódýrust á
730 kr/kg í Bónus en dýrust á 1330 kr/
kg í Nýkaup, og nemur verðmunurinn
82%.
Eggert Gíslason framkvæmda-
stjóri heildsölunnar Mata segir verðið
hafa farið lækkandi hjá þeim undan-
farið. „Þau hafa einnig verið á tilboði
undanfarið vegna þessarar nýju upp-
skeru sem við vorum að fá í hús.“
Kílóverð
helmingast undanfarið
Að sögn Einars Þórs Sverrisssonar
framkvæmdastjóra Ávaxtahússins
hafa bláber lækkað talsvert í verði
undanfarna mánuði. „Einingaverðið
hefur haldist svipað en öskjurnar sem
við kaupum eru helmingi stærri frá
þeim svæðum þar sem uppskeran er í
hámarki núna. Þannig hefur kílóverð-
ið nær helmingast.“ Aðspurður um
frekari lækkanir segir Einar: „Ég
geri ráð fyrir því að þau muni lækka
örlítið meira á næstunni, en ekki mik-
ið frá okkur.“
„Bláber hafa lækkað eitthvað frá
því þau komu fyrst eins og venjan er,“
segir Almar Örn Hilmarsson fram-
kvæmdastjóri Banana aðspurður um
verðlækkanir á bláberjum. „Ef upp-
skeran bregst ekki verður væntan-
lega verðlækkun, en ég get ekki sagt
fyrir hvað gerist í framtíðinni. Það er
háð veðri og eftirspurn.“
Nokkur ráð um geymslu
og neyslu bláberja.

Bláber geymast best í kæli

Ekki þvo bláberin fyrr en
rétt áður en þau eru notuð.

Þó bláber geymist ágætlega
ætti að neyta þeirra fljótlega
eftir að þau eru keypt.

Ef ekki á að neyta blá-
berjanna strax er hægt að
frysta þau með því að setja
þau á eldhúspappírsblað og
setja í frysti, án þess að þvo
þau fyrst.
Mikill
verðmun-
ur á blá-
berjum
YORIKO Kawaguchi, umhverfisráð-
herra Japans, segir að samkomulag
um Kyoto-bókunina um takmörkun
á losun gróðurhúsalofttegunda verði
að nást í síðasta lagi á hausti kom-
anda ef bókunin eigi að koma til
framkvæmda á næsta
ári, eins og áætlað er.
Kawaguchi telur að end-
anlegt samkomulag um
ákvæðin þurfi að nást í
síðasta lagi á umhverf-
isráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) í Mar-
okkó í október.
Hefur Kawaguchi lát-
ið í ljósi vilja sinn til að
fullgilda bókunina án
mikilla breytinga og
stangast það á við fréttir
undanfarið þess efnis að
Japanir kunni að leggja
til að breytingar verði
gerðar á bókuninni til
þess að fá Bandaríkja-
menn til að sættast á hana. George
W. Bush Bandaríkjaforseti hefur
neitað að fullgilda bókunina á þeim
forsendum að hún sé „alvarlega göll-
uð“ og ekki sanngjörn í garð banda-
rískra fyrirtækja.
Forsætisráðherra Japans, Junich-
iro Koizumi, ræddi Kyoto-bókunina
við Bush, Tony Blair, forsætisráð-
herra Bretlands, og Jacques Chirac,
forseta Frakklands, í vikunni og í
kjölfarið hafa fréttaskýrendur lent í
nokkrum vandræðum með að átta
sig á því hver afstaða japanska for-
sætisráðherrans til málsins eigin-
lega sé.
Þannig segir fréttaskýrandi The
New York Times nýverið að það
myndi ekki bera nokkurn árangur að
leita að skýrri afstöðu Koizumis til
málsins í þeim orðum sem hann hefði
látið falla í Washington, London og
París. Stundum hafi helst virst sem
afstaða forsætisráðherrans hafi
breyst eftir því í hvaða landi hann
hafi verið og eftir því við hverja hann
hafi verið að tala.
Ekki sé ljóst hvort það hafi verið
viljandi sem Koizumi hafi talað
svona óljóst en líklega eigi afstöðu-
leysi hans sér ákveðnar forsendur. Í
fyrsta lagi megi ef til vill rekja þetta
til lítillar reynslu hans á alþjóðavett-
vangi. Hann er tiltölulega nýtekinn
við embætti og þetta var í fyrsta sinn
sem hann fór út fyrir landsteinana í
krafti þess.
Þar að auki sé Kyoto-bókunin Jap-
önum ákaflega mikilvæg. Hún sé jú
kennd við hina fornu höfuðborg
landsins þar sem hún var sett saman
fyrir fjórum árum eftir samningaþóf
sem staðið hafði í áratug. Bókunin
veiti því Japönum einstakt tækifæri
til að hasla sér völl á alþjóðavett-
vangi í gríðarlega mikilvægum mála-
flokki.
En þar eð Japanir
hafi mjög litla reynslu
af því að hafa svona
mikil áhrif reyni þeir að
sigla milli skers og
báru. Annars vegar sé
einörð afstaða Banda-
ríkjamanna og hins veg-
ar rétt eins einörð af-
staða Evrópusam-
bandsins sem er
eindregið fylgjandi bók-
uninni.
Þarf að fara bil
beggja
Þingkosningar fara
fram í Japan síðar í
mánuðinum og hafa margir stjórn-
arandstöðuflokkar, og jafnvel líka
nokkrir þingmenn í stjórnarflokkn-
um, lýst sig fylgjandi bókuninni. Þá
hafa mörg dagblöð lýst því yfir í leið-
urum að Japanir ættu að staðfesta
hana.
En fréttaskýrandi The New York
Times bendir á að tengsl Japana við
Bandaríkin, efnahagsleg, diplómat-
ísk og í öryggismálum, séu ef til vill
meiri en tengsl nokkurs annars ríkis
við Bandaríkin. Það sé því stórmál
fyrir japönsk stjórnvöld að andæfa
bandamönnum sínum í Washington í
svo mikilvægu máli sem losun gróð-
urhúsalofttegunda.
Koizumi þurfi því að fara bil
beggja. Hann verði að tryggja stuðn-
ing Bandaríkjastjórnar við víðtækar
en um leið áhættusamar endurbætur
sínar í efnahagskerfinu. Bush lýsti
eindregnum stuðningi við áætlanir
Koizumis og það getur komið sér vel
við að svara gagnrýnisröddum
heima fyrir. En Koizumi þarf líka að
taka tillit til fylgismanna Kyoto í
Japan.
Embættismaður hjá SÞ, Michael
Zammit Cutajar, sagði í fyrradag að
enn hefði þar á bæ ekkert heyrst um
að Japanir hefðu uppi áætlanir um
að fá í gegn breytingar á bókuninni.
En það væri augljóslega möguleiki á
að Japanir myndu reyna að gera það.
„Það er fullkomlega rökrétt að láta
sér detta í hug að breyta bókuninni,
annaðhvort tímaáætluninni eða
markmiðunum, til þess að koma til
móts við Bandaríkin,“ sagði Cutajar.
Afstaða Japana til Kyoto-bókunar-
innar virðist orðin harla óljós
Koizumi
siglir milli
skers og báru
Junichiro Koizumi
Tókýó, Genf. AFP, AP.
DÓMSTÓLL í Berlín hefur sett lög-
bann á birtingu leyniskýrslu Stasi,
öryggislögreglu A-Þýskalands, um
Helmut Kohl, fyrrverandi kanslara
Þýskalands. Kohl varð fyrsti Þjóð-
verjinn sem gegndi opinberu emb-
ætti til að fá dómstóla til að skera úr
um hvort heimilt væri að birta Stasi-
gögnin sem hann varða, en vitað er að
í Stasi-skýrslunni má finna uppskrift
af hleruðum símtölum sem Kohl átti
árin 1982–1989. Hélt Kohl því fram
að birting skýrslunnar væri gróft
brot á borgaralegum réttindum sín-
um. Dómarinn, Volker Markworth,
breytti með dóminum tíu ára gamalli
reglu um birtingu Stasi-skýrslna um
opinbera embættismenn. „Það skipt-
ir ekki máli hvernig lagaframkvæmd-
in hefur verið heldur hvernig hún á
að vera“ sagði Markworth.
Marianne Birthler, yfirmaður
stofnunarinnar sem gætir skjala-
safns Stasi, sagðist mundu áfrýja
dómnum. Ef dómurinn verður stað-
festur af áfrýjunardómstólnum er
ljóst að ekki gilda sömu reglur um
a-þýska og v-þýska embættismenn
hvað varðar birtingu leyniskýrslna
um þá. Margir A-Þjóðverjar eru á
þeirri skoðun að óeðlilegt sé að Kohl
sleppi við þá meðferð sem fjöldi
a-þýskra embættis- og stjórnmála-
manna þurfti að þola þegar Stasi-
skýrslurnar voru fyrst birtar upp úr
1990.
Lögbann á Stasi-
skýrslur um Kohl
Berlín. AP, AFP.