Morgunblaðið - 14.07.2001, Qupperneq 27

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. JÚLÍ 2001 27
tta fellur
ýklavopn-
þorp, bæi
yðilegging
ún helgist
n og grip-
a borgara.
æpir gegn
rugla oft
ið glæpir
pir gegn
m teljast
sbundinni
borgurum
rum eigin
Þar má
auðungar-
pyntingar,
ögum og
dir þetta
nmálaleg-
ðernisleg-
pmorð. Á
genocide
g nefndur
g alþjóða-
ir ráð fyr-
að útrýma
tiltekinni
þætti eða
uk skipu-
klingum í
skilgrein-
erðir: Að
egum eða
a hópnum
stafi lífs-
ngunarað-
að koma í
ar innan
eð valdi úr
osevic er í
ákærður
og stríðs-
eglum og
. Hann er
rirskipað,
tt stuðlað
í stórum
morðum á
m af al-
óknum af
egum eða
n óbreytt-
í Kosovo.
pirnir hafi
ða kerfis-
t hafi ver-
lbönskum
i.
svörn
enn verið
Til þess
i ákærður
íðinu á ár-
meintra
r þá mjög
ns að hóp-
uatriðin.
Þegar Jónatan er spurður að því
hvaða vörnum sé líklegt að Milos-
evic beiti fyrir sig í málinu, nefnir
hann ýmsa mögulega kosti, eftir at-
vikum til sýknu eða málsbóta:
„Í fyrsta lagi hefur Milosevic
þegar haldið því fram að dómstóll-
inn sé ólöglegur og hafi því ekki
lögsögu í málinu. Í öðru lagi er
mjög sennilegt að hann telji dóm-
ara frá Nato-ríkjum vanhæfa til að
fjalla um málið. Í þriðja lagi getur
hann borið fyrir sig að framsal hans
hafi verið ólölegt. Í fjórða lagi er
líklegt að við efnismeðferð málsins
muni Milosevic neita því að hafa
komið nálægt grimmdarverkum
eða hafa fyrirskipað þau eða stuðl-
að að þeim með öðrum hætti, eða þá
að hann heldur því fram að lög-
reglusveitirnar hafi beinlínis brotið
gegn löglegum skipunum yfir-
manna sinna þegar þeir fram-
kvæmdu glæpaverkin, og hann hafi
ekki fengið við neitt ráðið. Í fimmta
lagi kann Milosevic að bera fyrir
sig að neyðarástand í Kosovo hafi
knúið her og lögreglu til harðra að-
gerða sem stundum hafi farið úr
böndum. Að lokum kann hann að
bera fyrir sig þá gömlu reglu
stríðsréttar, að ríki megi hefna fyr-
ir árásir annarra ríkja og því megi
líta á aðgerðir júgóslavneskrar lög-
reglu og hers sem hefndaraðgerðir
fyrir loftárásir Nato.“
Að því er fyrsta atriðið varðar,
þ.e. ólögmæti dómstólsins, segir
Jónatan að þessi fullyrðing sé
byggð á því að dómstóllinn var ekki
stofnaður af Allsherjarþingi Sam-
einuðu þjóðanna eða alþjóðlegri
ríkjaráðstefnu, eins og æskilegt
hefði verið, heldur af Öryggis-
ráðinu. Menn mátu það svo á sínum
tíma að ekki væri nægilegt ráðrúm
til að fara í gegnum það ferli sem
slík ákvörðun krefðist. Dómstóllinn
hefur hins vegar þegar tekið á
þessu álitamáli og fer nú ekki leng-
ur á milli mála að hann er lögmætur
og hefur lögsögu í málinu.
Jónatan efast um að framsal Mi-
losevic til Haag og deilurnar um
lögmæti þess muni hafa áhrif á nið-
urstöðu dómsins. „Það má vel vera
að framsalið hafi verið brot á júgó-
slavneskum lögum, en Milosevic
virðist hafa verið framseldur af þar
til bærum stjórnvöldum í Júgóslav-
íu og er framsalið því tæpast í and-
stöðu við reglur þjóðaréttar.“
Að því er varðar neyðarástand í
Kosovo sem varnarástæðu, er það
mat Jónatans að líklegt megi telja
að ástandið þar hafi fyrst og fremst
mátt rekja til aðgerða lögreglu-
sveita og hers Júgóslavíu fremur
en skæruliða Albana, enda sé óhjá-
kvæmilegt að líta til síversnandi
ástands næstu árin á undan þegar
Albanir voru sviptir fyrra pólitísku
sjálfræði og æ meira að þeim
þrengt.
Jónatan segir hefndarregluna
svokölluðu líklega gilda enn í þjóða-
rétti, þótt hart sé að búa undir, en
hún eigi ekki við í þessu máli. Of-
sóknir á hendur albönskum borg-
urum í Kosovo höfðu staðið í nokk-
urn tíma áður en til loftárása Nato
kom. Ofsóknirnar og voðaverkin
voru einmitt ástæða þess að Nato
greip til þess ráðs að beita vopna-
valdi gegn Júgóslavíu. Hann segir
það jafnframt ljóst að gagnaðgerðir
eða hefndaraðgerðir verði að bein-
ast gegn árásaraðilanum, þ.e.a.s.
Nato, en ekki albönskum borgur-
um sem áttu engan þátt í loftárás-
unum.
Málaferlin munu væntanlega að
mestu snúast um sönnunaratriði
um það hvort Milosevic hafi borið
ábyrgð á glæpaverkunum í Kosovo,
annaðhvort með beinum athöfnum
(skipulagningu, fyrirskipunum
o.fl.) eða með refsiverðu athafna-
leysi gagnvart glæpsamlegum at-
höfnum undirmanna sinna, án þess
að aðhafast nokkuð til að koma í
veg fyrir þær.
Sönnunarfærslan
Það er hlutverk saksóknara að
sýna nægilega fram á sekt sak-
bornings, svo hafið sé yfir allan
skynsamlegan vafa. Hann þarf að
sanna að Milosevic hafi, beint eða
óbeint, borið ábyrgð á þeim voða-
verkum sem hann er ákærður fyrir.
„Það er væntanlega ljóst að hann
var ekki á þeim stöðum þar sem
verkin voru framin, en það skiptir
þó ekki máli þegar metið er hvort
hann ber ábyrgð á þeim sem yf-
irmaður. Auk þess segir í 7. grein
samþykktanna fyrir dómstólinn, að
hafi yfirmaður vitað eða mátt vita,
að undirmaður hans væri í þann
veginn að fremja stríðsglæp eða
hefði þegar gert það, beri yfirmað-
urinn refsiábyrgð á háttseminni
hafi hann látið undir höfuð leggjast
að koma í veg fyrir hana eða að
refsa undirmanninum. Þetta þýðir
með öðrum orðum að takist sak-
sóknara að sýna fram á að Milos-
evic hafi a.m.k. vitað af glæpum
þeim sem framdir voru af serb-
neskum lögreglusveitum í Kosovo
og ekkert aðhafst til að afstýra
þeim, þótt hann hefði getað það, þá
geti dómstóllinn sakfellt hann fyrir
athafnaleysisbrot.“
Jónatan bendir hins vegar á að
völd Milosevic í Júgóslavíu hafi ver-
ið svo algjör á þessum tíma að nán-
ast sé óhugsandi að hann hafi ekki
staðið að fyrirmælum um að óhæfu-
verkin eða stuðlað að þeim á annan
hátt. „Flestir glæpirnir voru
framdir af sérsveitum lögreglu sem
Milosevic hafði bæði formlegt og
raunverulegt vald yfir og telja má
afar ólíklegt að hinar skipulögðu
aðgerðir sveitanna hafi verið fram-
kvæmdar án vitundar og vilja
hans.“
Líkleg málalok
Jónatan segir vissulega líklegt
að Milosevic verði sýknaður af ein-
hverjum ákæruatriðum, en harla
ósennilegt að hann verði sýknaður
af þeim öllum. „Þau gögn sem ég
hef kynnt mér benda eindregið til
þess að glæpirnir hafi verið framdir
að undirlagi Milosevic eða að
minnsta kosti með vitund hans og
vitneskju. Það virðist einnig ljóst
að ofsóknirnar á hendur albönskum
borgurum hafi verið vel skipulagð-
ar með það í huga að flæma þá frá
Kosovo og rýma þar fyrir Serbum í
staðinn. Fyrst var fjöldamörgum
Albönum sagt upp störfum, einkum
í opinbera geiranum og allt gert til
að þrengja kosti þeirra, að því er
virðist í því skyni að fá þá til að
flytjast brott. Þegar þetta bar ekki
tilætlaðan árangur var gripið til æ
alvarlegri og ofbeldisfyllri að-
gerða.“
Jónatan telur að langur tími
muni líða þar til niðurstaða fáist í
málinu. „Milosevic á sér marga
stuðningsmenn sem eru tilbúnir til
að ljá honum liðsinni sitt af mis-
munandi hvötum og ástæðum. Að-
stæður við framsal hans urðu tví-
mælalaust til þess að stuðningur
við hann jókst, a.m.k. í bili. Mála-
reksturinn tekur að líkindum nokk-
ur ár þar til endanlegur dómur
gengur í áfrýjunardeild réttarins.“
losevic
amót
bjarni@mbl.is
Reuters
r Slobodan Milosevic inn í réttarsal Stríðs-
n 3. júlí sl. Milosevic svaraði ekki ákærunum
r og var því litið svo á að hann neitaði þeim.
SAMKVÆMT drögum að mats-
áætlunum fyrir Núps- og Urr-
iðafossvirkjanir í Þjórsá munu
þær hafa áhrif á um 40 jarðir.
Morgunblaðið ræddi við ábú-
endur á þeim fjórum jörðum sem
missa hvað mest land vegna virkj-
ananna.
Samkvæmt drögunum fara um
sjö ferkílómetrar lands undir
vatn vegna Urriðafossvirkjunar.
Þá er miðað við að inntakslónið
verði 51 m.y.s. en samkvæmt upp-
lýsingum frá verkfræðistofunni
Hniti hf. er líklegt að yfirborð
lónsins verði nokkuð lægra.
Á bæjunum Herríðarhóli og
Þjórsártúni í Ásahreppi líst bænd-
um illa á áætlanir um Urriðafoss-
virkjun.
„Við missum mikið land,“ sagði
Renate Hanneman bóndi á Her-
ríðarhóli. Verði hæð lónsins 51
m.y.s. eins og nú er gert ráð fyr-
ir, telur hún að tæplega fjórð-
ungur jarðarinnar, 88 hektarar,
fari undir vatn. Þar af eru 18
hektarar tún. „Ef þeir bæta ekki
land hér í nágrenninu þá er bú-
skapur hér búinn að vera, það er
mjög einfalt.“
Ferðamenn koma ekki
til að horfa á mannvirki
Á Herríðarhóli er rekin ferða-
þjónusta sem stendur undir um
þriðjungi af tekjum búsins. Re-
nate telur að uppistöðulónið hljóti
að hafa áhrif á þennan þátt bú-
skaparins. „Túristar vilja hafa
ósnortna náttúru hér á Íslandi.
Þeir koma ekki til landsins til að
horfa á einhver mannvirki,“ sagði
hún. Talsvert væri farið með
ferðamenn í reiðtúra meðfram
Þjórsánni sem væri mjög falleg
þar sem nú er gert ráð fyrir uppi-
stöðulóni. Yrði af virkjun yrði það
að sjálfsögðu ekki lengur hægt.
Í landi Herríðarhóls er náttúru-
leg, heit laug sem mundi fara í
kaf. „Það er spurning hvernig á
að bæta það. Að minnsta kosti
ekki með því að setja heitan pott
á sólpallinn,“ sagði Renate. Að-
spurð um viðbrögð við áætlunum
Landsvirkjunar sagði hún að ráða
yrði leitað hjá lögfræðingi.
Fyrirhugað stöðvarhús Urr-
iðafossvirkjunar verður í landi
Þjórsártúns. Karl Ölvisson bóndi
segir að sökum þess hve jörðin
liggi hátt muni lítið land fara
undir vatn en því meira undir
vegi og mannvirki. Við bætist að
nýtt vegarstæði Suðurlandsvegar
liggur um jörðina. „Mér líst illa á
þetta sem bújörð á eftir,“ sagði
Karl.
Þá telur hann að virkjanirnar
muni bitna á laxveiði í Þjórsá. Á
sínum tíma hafi því verið haldið
fram að virkjanir ofar í Þjórsá
myndu bæta veiðina. „En það er
miklu meiri skítur í ánni sem átti
að vera miklu hreinni. Og meira
segja man ég að það var talað um
að þetta yrði stangveiðiá en það
er nú langt frá því,“ sagði Karl.
Netin hafi í sumar og fyrrasumar
fyllst af allskyns gróðri og því
ljóst að eitthvað væri að skolast
fram landinu.
Betra en Norðlingaöldulón
Inntakslón Núpsvirkjunar mun
ná yfir um 4 ferkílómetra svæði.
Fossnes og Hagi I tapa mestu
landi vegna virkjunarinnar. Hjalti
Gunnarsson, bóndi í Fossnesi,
sagði að léti Landsvirkjun af
virkjunaráformum við Norð-
lingaöldu væri hann tiltölulega
sáttur við Núpsvirkjun. „Það er
auðveldara að bæta hlutina í
byggð en uppi á hálendi Íslands,“
sagði Hjalti.
Aðspurður um hvernig sveit-
ungum hans lítist á Núpsvirkjun
sagði hann það misjafnt. Gnúp-
verjar væru þó yfir höfuð frekar
virkjanasinnaðir þó þeir væru
flestir á móti Norðlingaöldulóni.
„Maður missir þarna dálítið
land og töluverðar malarnámur.
Þetta breytir verulega útsýninu
frá bænum. Það er svo eftir að sjá
hvort það verði ljótara eða fal-
legra.“ Hjalti taldi að um 10–15
hektarar færu undir vatn auk
þess sem nýr vegur yrði lagður
um landið. Alls færu um 2–3 hekt-
arar af túnum á kaf.
Hjalti minnti á að virkjun við
Núp gæti leitt af sér gífurlega
samgöngubót bæru menn gæfu til
þess að nota stífluna sem brú yfir
Þjórsá. Slíkt kæmi sveitunum
beggja vegna Þjórsár til bóta.
Kristmundur Sigurðsson bóndi
á Haga I sagðist í gær ekki hafa
kannað málið til hlítar enda á
fullu í heyskap þessa dagana.
„Okkur hefur ekki verið kynnt
þetta að neinu marki,“ sagði
Kristmundur. „Okkur líst ekkert
alltof vel á þetta miðað við það
sem við höfum séð af upp-
dráttum. Hluti af okkar túnum
fer auðsjánlega undir vatn og það
rýrir afskaplega mikið okkar bú-
setu hér.“ Ræktað land og hagar
færu undir vatn auk þess sem
nýtt vegarstæði tekur sinn toll.
Þá yrði væntanlega talsverð rösk-
un á meðan á framkvæmdum
stendur.
Á þriðjudag milli kl. 16 og 22
verða virkjunaráformin kynnt í
Árnesi og hyggst Kristmundur
leita frekari upplýsinga þá. „Ég
vil mikið frekar virkja meira upp
á hálendinu,“ sagði Kristmundur.
Þar ætti að nýta aðstæður mikið
meira en sleppa því að fara með
virkjanir í byggð.
Kynningarfundur verður hald-
inn í Laugalandi í Holta- og Land-
sveit kl. 16–22 á miðvikudag.
Bændur við Þjórsjá um Núps- og Urriðafossvirkjanir
Tún og beitilönd glat-
ast og náttúra spillist
Ljósmynd/Almenna verkfræðistofan hf.
Vegurinn í Þjórsárdal fer að hluta undir inntakslón Núpsvirkjunar. Lónið verður um 4 ferkílómetrar að flat-
armáli ef miðað er við að hæð þess verði 116 m.y.s.
Kort/Hnit hf.
Inntakslón Urriðafossvirkjunar verður um sjö ferkílómetrar að flat-
armáli. Miðað er við að vatnsyfirborð verði 51 m.y.s. Líklegt er talið
að yfirborðið verði nokkuð lægra.

! "

#
!



  
   ./

!"#

$  
$% &&





  

 





  

 #

#

%#"
&# 

'(
 #

'0
)
)
*&" #

+ %" 
, 

 " 
 '
 (
))*
 
+,