Morgunblaðið - 22.07.2001, Blaðsíða 25

eigi marga rekkjunauta þótt þeir séu
kvæntir og því eru eiginkonur þeirra
oft berskjaldaðar gagnvart smiti.
Vegna hræðslu og skammar flýja þeir
oft undan allri ábyrgð þegar í ljós
kemur að eiginkonan og jafnvel börn-
in eru smituð. Vilja ekki horfast í
augu við hvað þeirra bíður. Þetta
gerðist í tilfelli Lumku og stóð hún
því eftir sem einstæð móðir með átta
ára dóttur sína og alnæmissmituð.
Þrátt fyrir að Lumka hafi unnið með
alnæmissjúklingum í mörg ár, og ein-
mitt kannski þess vegna, er hún ekki
tilbúin að opinbera stöðu sína eða
segja sínum nánustu frá því að hún sé
smituð. Fordómar í garð HIV- og al-
næmissmitaðra eru enn ótrúlega
miklir og er alls ekki óalgengt að fólki
sé útskúfað af fjölskyldunni og því
samfélagi sem það býr í. Fáfræði er
mikil og alls konar ranghugmyndir
eru uppi um eðli sjúkdómsins og
smitleiðir. Því er enn mikið starf
óunnið við að breyta viðhorfum fólks
til alnæmis. Það starf ætti þó að reyn-
ast auðveldara eftir því sem fleiri op-
inbera stöðu sína, en það reynist
flestum mjög erfitt. Lumka er þegar
farin að veikjast mikið sem gerir
henni erfiðara fyrir að halda sjúk-
dómnum leyndum fyrir sínum nán-
ustu. Hún efast um að geta nokkurn
tímann gert stöðu sína opinbera eftir
að hafa upplifað, í gegnum starf sitt,
hvernig viðmót samfélagið og oft nán-
asta fjölskylda sýnir HIV- og
alnæmissmituðum.
Samdi við alnæmisveiruna…
Themba er 28 ára sjálfboðaliði sem
hefur nýlega hafið störf hjá Rauða
krossinum við heimahjúkrun. Hann
hefur verið HIV-jákvæður síðan
hann var 19 ára gamall. Öfugt við
Lumku hefur hann frá upphafi verið
opinskár um stöðu sína. Mamma hans
er hjúkrunarkona og vann á sjúkra-
húsi þar sem fyrrverandi kærasta
hans var lögð inn alnæmismituð. Það
var móðir hans sem hvatti hann til að
fara í próf og var því þátttakandi frá
upphafi. Það var vitanlega mjög mik-
ið áfall fyrir Themba að komast að því
að hann væri HIV-jákvæður, „nítján
ára með enga framtíð“. Ofan á það
bættist svo að fósturfaðir hans vildi
ekki búa undir sama þaki og HIV-
smitaður einstaklingur og varð
Themba því að flytja að heiman.
Fyrstu tvö árin reyndust honum mik-
il kvöl, en eftir tveggja ára baráttu við
þunglyndi og sjálfsvígshugsanir gerði
Themba samning við HIV-veiruna.
Hann ákvað að þau myndu lifa í sátt
og samlyndi þar til yfir lyki, hann yrði
góður við veiruna og hún yrði góð við
hann. Síðan Themba tók þessa
ákvörðun, fyrir um sjö árum, hefur
hann aldrei orðið veikur og er virkur
þátttakandi í baráttunni gegn al-
næmi. Hann notar hvert tækifæri
sem honum gefst til að tala um sína
reynslu í von um að það geti hjálpað
öðrum í svipaðri stöðu, minnkað for-
dóma og vonandi komið í veg fyrir að
fleiri smitist.
Við hittum Lumku og Themba
vikulega ásamt hinum tólf sjálfboða-
liðunum þar sem að mörg aðkallandi
málefni voru tekin fyrir svo sem hvað
er að vera góður ráðgjafi, hvernig eigi
að bregðast við þegar skjólstæðingur
deyr, fjölskyldan, þagnarskylda o.fl.
Eftir að hafa unnið skipulega með
hópnum í nokkra mánuði fannst okk-
ur eins og samstarf okkar væri farið
að skila einhverjum árangri. Meiri
samstaða var komin í hópinn og vor-
um við öll sammála því að stuðnings-
hópur sem þessi væri nauðsynlegur
fyrir sjálfboðaliðana. Reyndist þessi
tími sem að hópurinn eyddi saman
góður vettvangur til að taka á þeim
vandamálum sem upp komu í daglegu
starfi. Við gátum veitt hvert öðru
stuðning og miðlað af reynslu okkar.
Í hvert skipti sem við hittumst var
hluti af tímanum einnig nýttur í
fræðslu um málefni tengd starfinu.
Við vorum því frekar vonsviknar
þegar við kvöddum að ekki skyldi hafa
tekist að fá einhvern í okkar stað til að
halda áfram þar sem við skildum við.
Það verður því spennandi að sjá hvort
stuðningshópurinn sé enn við lýði þeg-
ar við komum aftur til Cape Town eftir
nær þriggja mánaða fjarveru.
Það er nokkuð ljóst að þegar fólk til-
einkar líf sitt sjálfboðavinnu verður það
starf að vera metið bæði af samtökun-
um sem það starfar fyrir sem og af
samfélaginu því ekki er hægt að gleðj-
ast yfir háum launatékka mánaðarlega!
Með kveðju, Dögg og Hjördís.
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 22. JÚLÍ 2001 25
M
ENNT var stofnuð
í nóvember 1998
af samtökum at-
vinnurekenda,
launafólki, háskól-
um og flestum framhaldsskólum á
landinu, sérstaklega starfs-
menntaskólunum. Hvatinn var sá
að fyrrnefndir aðilar sáu sér hag í
að koma á fót vettvangi til að hitt-
ast, bera saman bækur sínar og
gera störf sín að menntamálum
öflugri og hnitmiðaðri. Að und-
anförnu hefur orðið mikil vakning
um gildi menntunar og atvinnu-
lífið kallar á síaukna starfsmennt-
un. Aðilar að Mennt eru t.a.m.
orðnir um 70 talsins og ýmis fyr-
irtæki, skólar og félög hafa bæst í
hópinn. Fyrir stofnun félagsins
voru menn oft einangraðir og úr
takti hver við annan en samstarf
og efling íslensks atvinnulífs er
auðvitað hagsmunamál okkar
allra. Ég tel að tilgangur sam-
starfsins sé einmitt sá að setja
fram og vinna að sameiginlegum
markmiðum, með því að afla upp-
lýsinga um starfsmenntun, og
miðla þeim milli aðila vinnumark-
aðarins og skólanna.“
Upplýsingaveita
um námsframboð
Stefanía segir starfsemi
MENNTAR hafa blómstrað á
undanförnum árum og verkefnin
vera fjölmörg:
,,Við tökum að okkur beina
verkefnavinnu fyrir fjölda aðila,
m.a. þróunarverkefni, ráðstefnur
og ýmis átaksverkefni. Við höfum
einnig á okkar könnu umsýslu
Evrópuverkefna á sviði starfs-
menntunar, s.s. með Europass
starfsmenntavegabréfi Evrópu-
sambandsins og þátttöku í
CEDEFOP, sem er miðstöð
sambandsins um þróun starfs-
menntunar. Auk þess sjáum við
um ákveðna hluta Leonardó da
Vinci, starfsmenntaáætlunarinn-
ar, í samstarfi við íslensku lands-
skrifstofuna, en í þeirri áætlun
felast m.a. styrkir til þróunar-
verkefna og mannaskipta. Sjálf
höfum við einnig frumkvæði að
ýmsum verkefnum, enda erum við
í mjög góðri aðstöðu til að meta
þörfina úti í atvinnulífinu. Sem
dæmi um slíkt má nefna að í kjöl-
far mikillar aukningar, sem orðið
hefur á námskeiðahaldi hér á
landi, erum við nú að vinna að
samræmdu vottunarkerfi fyrir
slík námskeið. Það er mikið fram-
boð og eftirspurn eftir ýmiss kon-
ar námskeiðum utan skólakerfis-
ins, að hálfu einkaaðila og
endurmenntunarstofnana, og
þetta er orðinn mikill frumskóg-
ur.“
En hvernig er hægt að leggja
mat á gæði þeirra námskeiða, sem
fólk hefur sótt eða ætlar sér að
sækja?
„Það er eitt af því sem við erum
að vinna að um þessar mundir,
svo fólk geti nýtt sér alla þá þekk-
ingu sem það aflar sér.
Eitt af stærstu verkefnum okk-
ar nú er að setja á fót Upplýs-
ingaveitu um námsframboð,
gagnagrunn og leitarvél á Netinu,
þar sem hægt verður að nálgast
upplýsingar um allt námsframboð
eftir grunnskóla hér á landi. Ein-
staklingar eiga að geta fundið þar
allar slíkar upplýsingar á einum
vef í stað þess að þurfa að leita
inn á heimasíður allra mennt-
astofnana á landinu. Í kjölfar út-
boðs sem við héldum fyrir
skemmstu munum við semja við
einkaaðila um uppsetninguna og
er ætlunin sú að grunnurinn
standi algerlega undir sér fjár-
hagslega. Í því sambandi ber að
benda á að markmið MENNTAR
er ekki að standa í rekstri heldur
að koma góðum hugmyndum í
framkvæmd og hvetja til sam-
starfs.
Stór þáttur í starfseminni felst
síðan í verktakavinnu fyrir
menntamálaráðuneytið. Ímars-
mánuði sl. skipulagði MENNT
stóra ráðstefnu að beiðni ráðu-
neytisins undir yfirskriftinni
Upplýsingatækni í skólastarfi,
UT-2001 og í september munum
við sjá um viku símenntunar, sem
er afar viðamikill atburður á
landsvísu. Þó ber að benda á að
MENNT hlýtur enga opinbera
styrki og er eingöngu fjármögnuð
með félagsgjöldum og verktaka-
vinnu. Hér eru fjórir starfsmenn í
fullu starfi og tveir í hlutastarfi.
Við höldum úti öflugri vefsíðu á
slóðinni mennt.is og erum einnig
með fréttabréf í undirbúningi. Að
sjálfsögðu er rekstur sem þessi
kostnaðarsamur og mikil sam-
keppni ríkir um það takmarkaða
fjármagn sem ætlað er til
menntamála hér á landi. Við slík-
ar aðstæður þurfa hugmyndir
okkar og starfsaðferðir einfald-
lega að vera fyrsta flokks og þar
sem við öflum sjálf stærsta hluta
þess fjár sem nauðsynlegt er til
rekstursins viljum við fremur líta
á okkur sem fyrirtæki en stofn-
un.“
Ný tækifæri
Umsýsla Evrópuverkefna er
stór þáttur í starfsemi MENNT-
AR, að sögn Stefaníu, en töluvert
fjármagn berst hingað til lands í
gegnum menntaáætlanir Evrópu-
sambandsins:
,,Leonardó-áætlunin er starfs-
menntaáætlun Evrópusambands-
ins og á hennar grundvelli eru
ákveðnir fjármunir m.a.ætlaðir til
nemenda- og starfsmannaskipta,
endurmenntunar, starfsþjálfunar
og kynningar. Meðal þeirra sem
sótt geta um styrki eru kennarar,
leiðbeinendur, fræðslustjórar og
aðrir stefnumótandi aðilar í skóla-
starfi. Hlutverk MENNTAR í
Leonardó felst fyrst og fremst í
kynningum, aðstoð og ráðgjöf við
umsækjendur en mat umsókna og
umsýsla styrkjanna fer fram á
Landsskrifstofu Leonardó á Ís-
landi, sem Rannsóknaþjónusta
Háskóla Íslands rekur. MENNT
aðstoðar einnig við leit að sam-
starfsaðilum og dreifingu niður-
staðna.
Við gegnum einnig tvíþættu
hlutverki fyrir CEDEFOP, mið-
stöð Evrópusambandsins um þró-
un starfsmenntunar, sem er í
Grikklandi. Við söfnum upplýs-
ingum um allt það sem viðkemur
námi eftir grunnskóla hér á landi
og fer það í gagnabanka stofn-
unarinnar, sem inniheldur sam-
bærilegar upplýsingar frá öðrum
Evrópuríkjum. Í tengslum við
CEDEFOP sjáum við einnig um
heimsóknir stefnumótandi aðila,
sem vilja kynna sér hvað er að
gerast í starfsmenntun í álfunni.
Þriðji þátturinn í Evrópusam-
starfinu nefnist síðan Europass
og felur í sér útgáfu starfsvega-
bréfs, sem auðveldar nemendum
að fá starfsþjálfun sem þeir hafa
stundað erlendis metna sem hluta
af námi í heimalandinu.
Það er ekki spurning að Evr-
ópusamstarfið hefur haft í för
með sér mikil tækifæri í starfs-
menntamálum hér á landi. Með
tilkomu sameiginlegs markaðar í
Evrópu hafa upplýsingar flætt
óhindrað milli landa, vakið fólk til
umhugsunar og dregið fram nýjar
og ferskar hugmyndir. Aukin
samkeppni á Evrópumarkaðnum
hefur einnig undirstrikað mikil-
vægi menntunar en það er mín til-
finning að við Íslendingar stönd-
um okkur nokkuð vel, sérstaklega
í símenntunarmálum. Það er ljóst
að framboð námskeiða á einka-
markaðnum þenst út vegna mik-
illar eftirspurnar en þó þarf að
gera mikið áták hjá stórum hópi
fólks, sem lítið virðist sækja slík
námskeið. Við þurfum þá sérstak-
lega að horfa í auknum mæli til
þess fólks, sem einungis hefur
lokið grunnskólaprófi en það er
staðreynd að þeir sem hafa lengri
skólagöngu að baki eru mun opn-
ari fyrir því að sækja sér endur-
menntun en aðrir.“
Uppbygging
starfsmanna
En af hverju hefur þessi mikla
aukning í námskeiðahaldi orðið og
hvers eðlis eru þau námskeið sem
boðið er upp á?
,,Flestum er ljóst að nútíma-
samfélagið, upplýsingatæknin og
tölvunotkun kallar á aukna end-
urmenntun og því hafa tölvu- og
margmiðlunarskólar víða sprottið
upp. Hefðbundnu skólarnir eru
einnig í auknum mæli farnir að
bjóða upp á fjölda endurmennt-
unarnámskeiða og ýmis fyrirtæki
skipuleggja jafnvel námskeið fyr-
ir starfsmenn sína. Flest þessara
námskeiða eru fremur stutt og
vara í einhverjar klukkustundir
eða vikur, enda er ljóst að fæstir
eiga þess kost að hefja tímafrekt
nám á miðjum aldri. Fyrirtækin
eru þó að verða meðvitaðri um
gildi endurmenntunar og komið
hefur verið á fót öflugum starfs-
og endurmenntunarsjóðum í
tengslum við kjarasamninga að
undanförnu. Ýmis fyrirtæki reyna
jafnframt að koma til móts við
starfsmenn sína með mótframlög-
um eða launuðum námsleyfum en
þó verða margir að greiða tals-
verðan hluta af kostnaðinum
sjálfir. Tölvunámskeið kosta
t.a.m. hundruð þúsunda króna í
mörgum tilfellum og Lánasjóður
íslenskra námsmanna veitir ekki
lán til slíkrar menntunar.
Eitt af þeim verkefnum sem við
hjá MENNT höfum verið að
vinna að í samstarfi við símennt-
unarstöðvar um land allt gengur
undir nafninu Markviss uppbygg-
ing starfsmanna og er þar um að
ræða eins konar greiningarferli,
þar sem reynt er að meta þörfina
fyrir endurmenntun og -þjálfun í
atvinnulífinu. Símenntunarstöðv-
arnar, sem eru aðalsamstarfsaðil-
ar MENNTAR á landsbyggðinni,
sjá um framkvæmd kerfisins, sem
byggt er á danskri fyrirmynd.
Þær eru sjálfstæðar einingar,
sem reknar eru í hverjum lands-
hluta, og eru byggðar upp á svip-
aðan hátt og MENNT, þ.e. rekn-
ar með félagsgjöldum sveitar-
félaga, fyrirtækja og skóla á
svæðinu, svo og með framlagi frá
menntamálaráðuneytinu.“
Skemmtilegur
starfsvettvangur
Sjálf er Stefanía utan af landi
og jafnframt ein þeirra sem farið
hafa í framhaldsnám eftir að hafa
starfað úti í atvinnulífinu um
nokkurt skeið:
,,Ég starfaði upphaflega í
frystihúsi austur á fjörðum, var
þar verkstjóri eftir að hafa klárað
Fiskvinnsluskólann í Hafnarfirði.
Ég hóf nokkru síðar nám í út-
gerðartækni við Tækniskólann og
eftir að hafa útskrifast þaðan fór
ég í Háskóla Íslands og kláraði
matvælafræði og síðar uppeldis-
og kennslufræði frá Kennarahá-
skóla Íslands. Um þessar mundir
legg ég stund á MBA-nám við Há-
skóla Íslands samhliða störfum
mínum fyrir MENNT en starfið
fékk ég eftir að hafa sótt um sam-
kvæmt auglýsingu. Þetta er afar
skemmtilegur starfsvettvangur,
ekki síst þar sem mikil samstaða
virðist ríkja um gildi menntunar
nú á dögum.
Margir erlendir aðilar undrast
hvernig hinir ólíku aðilar sem að
MENNT standa geti unnið saman
á landsvísu með þessum hætti og
ég veit ekki til þess að samskonar
samstarfsvettvangur finnist í ná-
grannalöndum okkar. Sennilega
grundvallast hin góða samstaða á
þeirri staðreynd að hraðinn í sam-
félaginu verður sífellt meiri,
þekking úreldist hraðar en nokk-
urn tímann fyrr og flestum er
ljóst að hana verður sífellt að
uppfæra. Ég tel MENNT gegna
afar mikilvægu hlutverki í þeirri
viðleitni og vil því sérstaklega
hvetja stjórnendur fyrirtækja til
að koma skýrum skilaboðum á
framfæri um það hvernig efla
megi þekkingu og kunnáttu í ís-
lensku atvinnulífi enn frekar,
okkur öllum til hagsbóta.“
Samstaða ríkir um gildi
menntunar nú á dögum
Morgunblaðið/Sigurður Jökull
Stefanía K. Karlsdóttir.
Stefanía K. Karlsdóttir er framkvæmda-
stjóri MENNTAR – samstarfsvettvangs
atvinnulífs og skóla – og hefur gegnt því
starfi frá því í október á síðasta ári, skrifar
Þorsteinn Brynjar Björnsson. Vegna sí-
aukinnar umræðu um mikilvægi starfs- og
símenntunar var hún beðin um að skýra
frá starfsemi félagsins og auknu samstarfi
milli aðila vinnumarkaðarins og fjölda
fræðslustofnana um land allt.