Morgunblaðið - 28.07.2001, Blaðsíða 21

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 2001 21
UNDANFARNAR vikur hefur
nokkur umræða verið um málefni
miðborgar Reykjavíkur og ýmis
sjónarmið komið þar fram. Athygli
vakti sú afstaða lögreglu að hafna
undirritun skýrslu sem vinnuhópur
borgarstjóra hefur tekið saman, þar
sem embættið taldi áherslu vera
lagða á skammtímalausnir í stað
þess að skoða málefni miðborgar-
innar á heildstæðan hátt og setja
fram stefnu í málefnum svæðisins
til lengri tíma. Sérstaka athygli hef-
ur vakið sú skoðun lögreglu að
fjölgun lögreglumanna ein og sér sé
engin töfralausn enda þarf að líta til
fleiri þátta í þessu sambandi. Fjöl-
margir borgarbúar hafa haft sam-
band við embættið og lýst yfir mik-
illi ánægju með þessa ábyrgu
afstöðu lögreglu.
Ástæða þessara greinaskrifa
minna er sú að leiðrétta ýmislegt
sem fram hefur komið og tengist
störfum lögreglu meðal annars í
miðborginni.
Í síðustu viku var viðtal við borg-
arfulltrúann Steinunni Valdísi Ósk-
arsdóttur um sýn borgaryfirvalda á
málefni miðborgarinnar. Í viðtalinu
er meðal annars fjallað um fjölda
lögreglumanna á vakt í miðbænum.
Steinunn nefnir viðmiðunartölur
þeirra sem sérstaklega sinna mið-
borginni eftir núverandi skipulagi
sem, eins og hún bendir réttilega á,
hefur fækkað. Steinunn getur þess
hins vegar ekki að þessi fækkun er
meðal annars tilkomin vegna eftir-
litsmyndavéla sem starfræktar eru
af lögreglu og hafa breytt vinnulagi
hennar á svæðinu verulega mikið og
eru í raun ígildi margra lögreglu-
manna. Þá er alvarlegra að mínu
mati að skilja lesendur eftir með þá
hugmynd að löggæslu ljúki í mið-
bænum samhliða því sem þessi til-
tekni hópur lögreglumanna fer af
vaktinni. Hið rétta í
málinu er að löggæsl-
an í allri borginni er
styrkt verulega allar
helgarnætur þegar
fjöldi lögreglumanna
er meira en tvöfaldað-
ur. Þeirri fækkun sem
Steinunn tilgreinir er
að mestu mætt með
fjölgun manna í öðrum
hverfum borgarinnar
sem ekki mega gleym-
ast vegna meintra
vandamála í miðborg-
inni. Nefnd skulu
dæmi þessu til frekari
skýringar. Við skulum
til einföldunar skoða dæmigerða
næturvakt lögreglu fyrir tíma eft-
irlitsmyndavéla, laugardagskvöldið
31. maí 1997 og bera saman við
sambærilegt kvöld í ár. Laugar-
dagskvöldið í lok maí 1997 voru við
störf 51 lögreglumaður sem höfðu
til ráðstöfunar 13 ökutæki, þar af
voru 16 lögreglumenn í miðbænum
en það er sá fjöldi manna sem
lengst af var þar við störf. Lítum þá
á sambærilegt kvöld í lok maí í ár
sem væri þá laugardaginn 26. maí
sl. Þá starfaði 51 lögreglumaður á
15 ökutækjum, þar af 13 lögreglu-
menn við sérstaka löggæslu í mið-
borginni. Af þessu má sjá að lög-
reglumönnum á vakt hefur ekki
fækkað en þeir starfa á fleiri öku-
tækjum og því sýnilegri löggæsla en
áður var.
Í ljósi þessara upplýsinga ber
einnig að hafa það í huga að lög-
reglumenn sinna þeim verkefnum
sem berast á hverjum tíma. Sé
þungi verkefna á miðborgarsvæðinu
er það sjálfgefið að styrkur lögreglu
er á því svæði. Lögreglu er stýrt til
verka eftir þörfum og aðstæðum
hverju sinni, til þess eru daglegir
stjórnendur lögregluliðsins.
Það er fleira sem ég vildi nefna að
þessu sinni því meira þarf að leið-
rétta um málefni embættisins.
Borgarfulltrúinn segir að lögreglan
hafi haustið 1999 hætt hverfaverk-
efni sem hafið var þá um vorið. Hið
rétta í málinu er að umrætt verk-
efni, oft kennt við Bú-
staði, hófst haustið
1998 eftir tilmælum frá
dómsmálaráðuneytinu
og með þátttöku
Reykjavíkurborgar.
Verkefninu var tíma-
bundið hætt vorið 1999
vegna slæmrar
mannaflastöðu lög-
reglu, en þá var veru-
legur skortur á mennt-
uðum
lögreglumönnum hjá
embættinu. Verkefnið
var hins vegar endur-
vakið síðar, er nú
starfrækt, hefur geng-
ið vel og verið mjög vel tekið af
hagsmunaaðilum á svæðinu. Um
þetta hefði verið auðvelt að fá upp-
lýsingar. Steinunn heldur áfram og
segir lögregluyfirvöld hafa „við-
leitni til að taka menn úr hverfalög-
gæslu“ eins og hún orðar það. Ekki
get ég skilið hvernig þessi niður-
staða er fengin, þar sem borgar-
fulltrúanum eiga að vera ljósar hug-
myndir og uppbygging lögreglu á
þessu sviði. Staðreyndin í þessu
máli er sú að undanfarin ár hefur
embættið markvisst unnið að upp-
byggingu hverfastöðva sinna sem
nú eru fimm talsins. Verið er að
setja þeim ákveðna staðla varðandi
mannafla og opnunartíma en því
verkefni er ekki lokið. Málið er mér
vel kunnungt þar sem forræði
hverfastöðva og forvarnastarfs lög-
reglu, sem því tengist verulega, til-
heyrir þeim einingum lögreglu sem
ég veiti forstöðu. Ef við höfum sama
viðmið og áður í þessari grein og
horfum til vormánaða árið 1997
voru í forvarnadeild og hverfalög-
gæslu 32 starfsmenn. Árið 2001 eru
þeir hins vegar 37. Það er mér því
óskiljanlegt hvernig hægt er að lesa
út úr þessu „viðleitni“ til að draga
úr hverfalöggæslu. Nýjasta viðbót í
hverfalöggæslumálum okkar er
stöðugildi lögreglumanns við
hverfastöðina í Grafarvogi sem sér-
staklega sinnir málefnum barna og
ungmenna. Lögreglumaðurinn sem
því sinnir kom til starfa í upphafi
þessa árs og vinnur þar merkilegt
starf með borgaryfirvöldum í til-
raunaverkefni á þessu sviði.
Lögregluembætti eru í eðli sínu
nokkuð formfastar stofnanir sem
taka hægfara breytingum. Þó get
ég sagt, byggt á menntun minni og
reynslu bæði hérlendis og erlendis,
að embættið í Reykjavík verður að
teljast verulega sveigjanlegt miðað
við stærð og er tilbúið að gera
breytingar sé sýnt fram á að þær
skili árangri. Ekki má líta svo á að
samstarf lögreglu og borgaryfir-
valda sé ekki gott því almennt séð
gengur það mjög vel og hefur farið
vaxandi.
Okkar skoðanir hafa verið þær að
líta á miðborgina þannig að skoða
verði nokkur atriði sérstaklega önn-
ur en fjölda lögreglumanna, eins og
áður hefur komið fram. Við teljum
að þeir rekstraraðilar sem hag hafa
af þeirri starfsemi, sem er í mið-
bænum og skapa hluta þeirra
vandamála, þurfi að axla meiri
ábyrgð en nú er gert. Veitingamenn
eiga að tryggja að farið sé að
reglum, t.d. um útburð áfengis og
einnig að tryggja öryggi gesta sinna
meðan þeir dvelja í húsnæði þeirra.
Þessi atriði vega mjög þungt þegar
skoðaðar eru þær líkamsmeiðingar
sem nú verða í miðborginni.
Ég vona að með þessum punktum
hafi mér tekist að varpa ljósi á sjón-
armið lögreglu og þann málflutning
sem við höfum haft að leiðarljósi í
þessu máli. Við erum fúsir að taka á
okkur ýmsa gagnrýni sé hún fram-
sett af sanngirni.
Lögreglan og miðborgin
Karl Steinar Valsson
Löggæsla
Löggæslan í allri
borginni er styrkt veru-
lega allar helgarnætur,
segir Karl Steinar
Valsson, þegar fjöldi
lögreglumanna er
meira en tvöfaldaður.
Höfundur er aðstoðar-
yfirlögregluþjónn.
EKKI verður orða
bundist eftir að hafa
fylgst með framgöngu
Ögmundar Jónassonar,
þingmanns Vinstri
grænna, í Kastljósi á
fimmtudagskvöld þar
sem til umræðu var
hugsanleg fjárfesting
íslenskra lífeyrissjóða í
Reyðaráli. Þarna kom
þingmaðurinn og for-
maður BSRB fram í
nýjum búningi. Hann
mætti sem stjórnarfor-
maður Lífeyrissjóðs
starfsmanna ríkisins
þar sem hann ásamt
öðrum tekur ákvarðanir um hvernig
skuli ávaxta skyldusparnað þúsunda
lífeyriseigenda. Sem stjónarformað-
ur hefur hann þá meginskyldu að
tryggja að samhengi ávöxtunar og
áhættu sé með eðlilegum hætti. Aug-
ljóst var þeim sem á horfðu að stjórn-
arformaðurinn er ekki með hugann
við þessa skyldu auk þess sem hann
sýndi að faglegri þekkingu hans sem
fjárfestis er stórlega ábótavant.
Þingmanninum varð tíðrætt um
hversu gríðarleg áhætta fylgir fjár-
festingu í Reyðaráli. Þetta segir hann
óumdeilt. Hér talar maður sem hefur
tekið þátt í fjárfestingum lífeyris-
sjóða í hátæknigeiranum í Bandaríkj-
unum, geira sem hefur lækkað að
markaðsvirði um rúmlega 50% á einu
ári. Staðreyndin er sú að álfyrirtæki
tilheyra í dag hinu svokallaða gamla
hagkerfi. Einkenni fyrirtækja af
þessum toga er að
ávöxtun af þeim er
fremur lág í saman-
burði við hátæknifyrir-
tækin, eða hið nýja hag-
kerfi, en áhættan er að
sama skapi mun minni.
Þetta virðist þingmað-
urinn ekki vita.
Auðvitað gæti þing-
maðurinn reynt að fela
sig á bak við það að í ál-
verinu felist nokkur
verkefnisáhætta þar
sem enn á eftir að
byggja það. Staðreynd-
in er hins vegar sú að ál-
ver eru fremur einföld
smíð, sérstaklega þegar Reyðarál
hefur tæknilega hæfan bakhjarl í
Hydro Aluminium. Má í þessu sam-
bandi benda á velgengni álvers Norð-
uráls á Grundartanga sem þó hefur
ekki bakhjarl af þessu tagi.
Þingmaðurinn mun örugglega
benda á hversu sveiflukennt álverð
getur verið á heimsmarkaði eins og
reynslan sannar. Hann veit hins veg-
ar ekki að þessar stóru sveiflur hafa í
seinni tíð átt rætur að rekja til tíma-
bundinna og óvæntra áfalla á heims-
markaði, sbr. óvænt framboð á áli frá
Sovétríkjunum fyrrverandi í kjölfar
hruns þeirra í upphafi tíunda áratug-
arins. Þá má einnig gera ráð fyrir að
Reyðarál verði með álverðstengingu
á verulegum hluta aðfanga. Síðast en
ekki síst geta bæði Reyðarál og
Landsvirkjun tryggt tekjuflæði sitt
að hluta eða öllu leyti með afleiðu-
samningum til langs tíma. Í þessu
sambandi væri athyglisvert að at-
huga til samanburðar hversu stöðugt
verð er á sumum af mikilvægum út-
flutningsafurðum okkar, s.s. fiski-
mjöli eða síldarafurðum.
Þingmaðurinn hefur verulegar
áhyggjur af fjárhagslegri afkomu
Landsvirkjunar af samningum við
Reyðarál og er það vel. Hann er viss
um að einhver muni blæða og virðist
ekki þekkja til samninga þar sem
báðir aðilar hagnast. Landsvirkjun
gerir sér hins vegar far um að ná slík-
um samningum sem eru jafnan for-
senda frekari samninga. Þessar
áhyggjur þingmannsins mega þó ekki
hafa forgang umfram þá ábyrgð og
áhyggjur sem hann á að hafa af
ávöxtun þeirra sjóða sem honum er
treyst fyrir. Þingmaðurinn sagði í
umræddum Kastljósþætti að hann
væri ekki ánægður fyrr en tryggt
væri að Landsvirkjun hefði a.m.k
5–6% raunávöxtun af þessum samn-
ingi. Þessi skoðun hans er mjög í
anda samkomulags eigenda fyrirtæk-
isins frá árinu 1996 þar sem kveðið er
á um að stefnt skuli að 5–6% raun-
arðsemi eigin fjár Landsvirkjunar.
Þessi sjónarmið eiga ekki við þegar
virkjað er fyrir einn aðila eins og
Reyðarál. Þess vegna gerir Lands-
virkjun mun hærri kröfu um arðsemi
eigin fjár af þessum samningum.
Í þessu sambandi er vert að geta
þess að ef Landsvirkjun hætti að
sinna þeirri lagalegu skyldu sinni að
virkja fyrir stóriðju myndi það taka
fyrirtækið um 15 ár að greiða öll lán.
Eigendur ættu þá skuldlausar virkj-
anir sem væru að fullu hæfar til að
afla tekna í a.m.k. 60 ár til viðbótar.
Þetta bendir ekki til að stóriðjusamn-
ingar Landsvirkjunar séu komandi
kynslóðum óhagstæðir fjárhagslega.
Það nýjasta úr búðum andstæð-
inga Reyðaráls er vísun í ummæli for-
stjóra Landsvirkjunar um mögu-
legan flutning á raforku um sæstreng
til meginlands Evrópu í framtíðinni.
Nú er virkilega farið að grípa í
hálmstrá. Landsvirkjun hefur sæ-
strengsmálin stöðugt til skoðunar.
Þessi möguleiki er ekki hagkvæmur í
dag en gæti hugsanlega orðið það á
næstu áratugum án þess þó að það sé
tryggt. Í Kastljósþættinum lét þing-
maðurinn orð falla um að Landsvirkj-
un myndi hætta að selja Reyðaráli
orku um leið og sæstrengur væri orð-
inn raunhæfur möguleiki og því væri
álverið í stórhættu. Hér er þingmað-
urinn að snúa hlutunum við. Lands-
virkjun veit að í framtíðinni mun
verða fyrir hendi eftirspurn eftir
orku frá Kárahnjúkum ef Reyðarál
dregur úr eða hættir orkukaupum,
s.s. ný stóriðja, annar iðnaður, stækk-
aður almennur markaður eða jafnvel
sæstrengur. Ekki er hins vegar um
að ræða að Landsvirkjun muni ganga
frá þessum samningum frekar en
öðrum við fyrsta tækifæri.
Þingmaðurinn fór mörgum orðum
um það að ekki væri neitt að skoða á
þessu stigi málsins þar sem ekki væri
lokið umhverfismati fyrir álver.
Hvernig taka menn viðskiptaákvarð-
anir? Hver eru rökin fyrir því að bíða
þurfi eftir öllum leyfum áður en mál
eru skoðuð og metin? Hætt er við að
lítið yrði um framþróun í þjóðfélaginu
ef skoðanabræður þingmannsins í
þessum efnum væru við völd. Er ekki
raunveruleg ástæða andstöðu þing-
mannsins sú að hann óttast að skoðun
leiði í ljós að um arðbæra fjárfestingu
sé að ræða, nokkuð sem ekki sam-
rýmist hans pólitísku trú?
Sem fyrr segir er þingmaðurinn
jafnframt verkalýðsleiðtogi og í hlut-
verki fjárfestis í næststærsta lífeyr-
issjóði landins. Stjórnarformanni Líf-
eyrissjóðs starfsmanna ríkisins er
treyst fyrir skyldusparnaði félags-
manna sem eiga kröfu um að með fé
þeirra sé farið á faglegan hátt. Á
þetta sérstaklega við á meðan félags-
menn geta ekki valið um lífeyrissjóð.
Framganga þingmannsins til þessa
bendir því miður ekki til þess að hon-
um sé fært að skilja á milli ofan-
greindra hlutverka og því hljóta
menn að spyrja hvort hann valdi
þessu starfi.
Stjórnarformaður LSR,
Reyðarál og Landsvirkjun
Stefán Pétursson
Höfundur er fjármálastjóri
Landsvirkjunar.
Fjárfestingar
Ögmundur er bæði
verkalýðsleiðtogi og í
hlutverki fjárfestis í
næststærsta lífeyr-
issjóði landsins, segir
Stefán Pétursson sem
telur að þingmaðurinn
geti ekki skilið á milli
hlutverkanna.
ÉG var að hlusta á útvarps-
viðtal við formann félags til
stuðnings langveikum börnum.
Ég ætla ekki að rekja efni þess
hér að öðru leyti en því, að for-
maðurinn var spurður um fjar-
vistir foreldra úr vinnu. Hún
svaraði því til, að foreldrar fengju
greidda 7–10 daga frá vinnu ár-
lega vegna þeirra veikra barna
sinna, sem yngri eru en 13 ára.
Fjarvistir úr vinnu umfram það,
bera foreldrar sjálfir.
Mér var hugsað til þess, að al-
þingismenn hafa í nafni kynja-
jafnréttis nýverið sett lög, sem
skikka feður heilbrigðra barna til
að taka sér margra mánaða frí á
kostnað ríkissjóðs. Nemur sá
kostnaður milljörðum króna. Svo
hefi ég heyrt, að verkalýðsfélög
telji nauðsynlegt að bæta ofan á
herlegheitin einhverjum krónum
úr sjúkra- og lífeyrissjóðum sín-
um.
Sannar nokkuð betur, hversu
víðsfjarri mannkynsfrelsarar nú-
tímans eru raunveruleikanum,
þegar það er talið höfuðmálefni
að gefa karlmönnum ókeypis frí
til að fara um og monta sig með
nýfædd börn sín, en í engu er
sinnt þeim börnum, sem sann-
arlega þurfa á að halda allri hlýju
og nálægð foreldra sinna.
Heilbrigð og
langveik börn
Höfundur er hæstaréttar-
lögmaður.
Haraldur Blöndal