Morgunblaðið - 28.07.2001, Blaðsíða 30

Morgunblaðið - 28.07.2001, Blaðsíða 30
MINNINGAR 30 LAUGARDAGUR 28. JÚLÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ ÁSKIRKJA: Bent á guðsþjónustur í nágrannakirkjum vegna sumarleyfa starfsliðs Áskirkju. BÚSTAÐAKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11:00. Fermdir verða Kristjan Clarist frá Kanada, aðsetur Gyðu- fell 14 og Bryan Hugh Baker frá Bandaríkjunum, aðsetur Gyðufell 12. Organisti Guðmundur Sigurðs- son. Pálmi Matthíasson. DÓMKIRKJAN: Guðsþjónusta kl. 11:00. Sr. Hjálmar Jónsson prédik- ar. Félagar úr Dómkórnum syngja. Organisti Marteinn H. Friðriksson. GRENSÁSKIRKJA: Messa kl. 11:00. Altarisganga. Kirkjukór Grensáskirkju syngur. Organisti Árni Arinbjarnarson. Ólafur Jó- hannsson. GRUND dvalar- og hjúkrunarheim- ili: Guðsþjónusta kl. 10:15. Org- anisti Kjartan Ólafsson. Sr. Ólafur Jens Sigurðsson. HALLGRÍMSKIRKJA: Messa kl. 11:00. Organisti Ágúst I. Ágústs- son. Sr. Sigurður Pálsson. HÁTEIGSKIRKJA: Messa kl. 11:00. Organisti Douglas A. Brotchie. Sr. Helga Soffía Konráðsdóttir. LANGHOLTSKIRKJA: Kirkja Guð- brands biskups. Lesmessa-morg- unbænagjörð kl. 11:00 í litla sal í safnaðarheimili. Lena Rós Matth- íasdóttir guðfræðinemi leiðir stund- ina. Kaffisopi. Sóknarprestur verð- ur í sumarleyfi til 8. ágúst. Sr. Pálmi Matthíasson sóknarprestur Bústaðakirkju þjónar Langholts- prestakalli á meðan. LAUGARNESKIRKJA: Kvöldmessa kl. 20:30. Kór Laugarneskirkju syngur undir stjórn Gunnars Gunn- arssonar. Eygló Bjarnadóttir þjónar ásamt sr. Bjarna Karlssyni. Barna- gæsla í umsjá ungra stúlkna með- an á prédikun og altarisgöngu stendur. Messukaffi. NESKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11:00. Prestur sr. Frank M. Hall- dórsson. Kór Neskirkju syngur. Org- anisti Reynir Jónasson. SELTJARNARNESKIRKJA: Guðs- þjónusta kl. 11:00. Organisti Pavel Manasek. Sr. Sigurður Grétar Helgason. FRÍKIRKJAN í Reykjavík: Hlé verð- ur á helgihaldi kirkjunnar vegna sumarleyfa starfsmanna fram til 19. ágúst. Kirkjan er hins vegar op- in til allra kirkjulegra athafna í allt sumar. Hjörtur Magni Jóhannsson. ÁRBÆJARKIRKJA: Guðsþjónusta kl. 11:00. Organisti Pavel Smid. Kirkjukórinn leiðir safnaðarsöng. Sr. Sigrún Óskarsdóttir þjónar fyrir altari. Prestarnir. BREIÐHOLTSKIRKJA: Engin guðs- þjónusta í kirkjunni vegna viðhalds og sumarleyfa starfsfólks. Fyrsta guðsþjónusta eftir hlé verður 19. ágúst. Bent er á helgihald í öðrum kirkjum prófastsdæmisins. Sr. Gísli Jónasson. DIGRANESKIRKJA: Kvöldmessa kl. 20:30. Prestur sr. Magnús B. Björnsson. Organisti: Kjartan Sig- urjónsson. Kirkjan er lokuð í ágúst- mánuði vegna sumarleyfa og við- halds á kirkjuhúsi. Afleysinga- þjónustu veitir sr. Ægir Sigurgeirsson í Kópavogskirkju. Bent er auk þess á helgihald ann- arra kirkna í prófastsdæminu. GRAFARVOGSKIRKJA: Útvarps- guðsþjónusta kl. 11:00. Sr. Sig- urður Arnarson prédikar og þjónar fyrir altari. Kór Grafarvogskirkju syngur. Organisti: Hörður Braga- son. HJALLAKIRKJA: Nú standa yfir miklar framkvæmdir í Hjallakirkju. Verið er að skipta um gólfefni í kirkjuskipi og sinna ýmsu viðhaldi. Af þeim sökum fellur helgihald nið- ur í sumar en guðsþjónustur hefj- ast aftur um miðjan ágústmánuð. Bent er á helgihald í öðrum kirkjum Kópavogs eða prófastsdæmisins. Við minnum á bæna- og kyrrðar- stundir sem verða áframhaldandi á þriðjudögum kl. 18 á neðri hæð kirkjunnar. Prestarnir. KÓPAVOGSKIRKJA: Vegna sumar- leyfa verða ekki guðsþjónustur í kirkjunni í júlímánuði. Næsta guðs- Guðspjall dagsins: Jesús mettar fjórar þúsundir manna. (Mark. 8.) MESSUR ✝ Karl H. Björns-son fæddist á Gauksmýri í Lín- akradal í Vestur- Húnavatnssýslu 20. maí 1907. Hann lést á Sjúkrahúsinu á Hvammstanga 16. júlí síðastliðinn. For- eldrar hans voru Björn Jósafat Jós- afatsson Jónssonar, bóndi á Gauksmýri, f. 15. ágúst 1868 í Enn- iskoti í Víðidal, d. 8. júní 1957 á Blöndu- ósi, og kona hans, Ólöf Sigurðardóttir Halldórssonar, f. 16. janúar 1865 á Þorkelshóli í Víðidal, d. 2. júlí 1925 á Gauksmýri. Ólöf móðir Karls var af Berg- mannsætt, komin af Helgu, systur Sigfúsar Bergmanns á Þorkelshóli. Ólöf og fyrri maður hennar, Sig- urvaldi Þorsteinsson frá Litlu-Hlíð í Víðidal, sem fæddur var 1857, byrjuðu búskap í Stóru-Hlíð, eign- uðust svo Valdarás, þar sem þau bjuggu í tvö ár. Árið 1893 festu þau kaup á Gauksmýri en Sigurvaldi lést fyrir aldur fram árið 1895. Fyrsta barn Ólafar og Sigurvalda Þorsteinssonar var Sigurlaug sem dó í frumbernsku, næst var Ólöf María, f. 22. ágúst 1891, d. 30. júní 1987, þá Sigurlaug Jakobína, f. 17. desember 1893, d. 28. desember 1968, og yngst í þeim hópi Sigur- björg Sigríður, f. 29. nóvember Karl kvæntist 17. júní 1932 Mar- gréti Tryggvadóttur á Stóru-Borg, stofnanda kvenfélagsins Ársólar og fyrsta formanni þess, f. 24. septem- ber 1911. Foreldrar hennar voru (Björn) Tryggvi Guðmundsson, bóndi í Klömbrum í Vesturhópi og síðar á Stóru-Borg, f. 12. júlí 1878, d. 5. maí 1918, og kona hans, Guð- rún Magnúsdóttir, húsfreyja þar, f. 1. desember 1884, d. 2. nóvember 1968. Börn Karls og Margrétar eru: 1) (Björn) Tryggvi, kennari, síðast á Drangsnesi, f. 28. mars 1932, en kona hans, Hrefna Pétursdóttir, fyrrv. ráðskona á Sjúkrahúsi Hvammstanga, lést 1984; sonur þeirra er Guðmundur, viðskipta- fræðingur hjá Tryggingastofnun ríkisins, f. 9. janúar 1966; dóttir Hrefnu og fyrri manns hennar er Edda Margrét Jónsdóttir, kennari, sem búsett er í Noregi ásamt fjöl- skyldu sinni. 2) Ólöf Hulda, kennari við Seljaskóla í Reykjavík, f. 22. maí 1938; dóttir hennar og fyrrv. sambýlismanns hennar, Halldórs Hjartarsonar, flugvirkja, er Unnur Margrét, f. 4. október 1970, en dæt- ur hennar eru Ólöf Hulda Stein- þórsdóttir, f. 23. mars 1993, og Kol- brún Atladóttir, f. 30. mars 1996. 3) Guðrún, forstöðumaður skráning- ardeildar, Landsbókasafni Íslands – Háskólabókasafni, f. 14. febrúar 1942, maður hennar er Leo(nardus) J.W. Ingason, forstöðumaður Bæj- ar- og héraðsskjalasafns Kópavogs; börn þeirra eru Karlotta María, BA í frönsku, f. 17. janúar 1977, og Gunnar Leó, BA í málvísindum og tónlistarkennari, f. 5. júlí 1978. Útför Karls fer fram frá Breiða- bólstað í Vesturhópi í dag og hefst athöfnin klukkan 14. 1895, d. 23. desember 1987. Tvö börn tóku þau Sigurvaldi Þor- steinsson og Ólöf Sig- urðardóttir í fóstur, Kristvin og Ingi- björgu. Næst barna Ólafar var Guðríður Guðmundsdóttir, f. 8. maí 1897, d. 6. júlí 1992, faðir hennar var Guðmundur Sveins- son, bróðir rithöfund- arins góðkunna, Sig- urbjörns Sveinssonar. Guðmundur var ná- frændi Sigurvalda Þorsteinssonar og réð hann búi fyr- ir Ólöfu um hríð eftir fráfall hans. Þau Ólöf og síðari maður hennar, Björn Jósafat, eignuðust sex börn en misstu fyrsta barn sitt nýfætt, dótturina Kristjönu. Önnur börn þeirra voru Kristín Margrét Jósef- ína (skáldanafn: Ómar ungi), f. 16. apríl 1901, d. 9. október 1997, Þor- björg Soffía Sigurrós Lilja, f. 18. desember 1902, d. 19. september 1974, Sigurvaldi Sigurður, f. 12. september 1904, d. 30. maí 1999, þá Karl H(arlow), f. 20. maí 1907, d. 16. júlí 2001, en yngstur systkin- anna var Hallgrímur Thorberg, f. 16. september 1908, d. 5. maí 1979. Árna Hraundal, sem misst hafði móður sína, tóku þau hjón Ólöf og Björn Jósafat í fóstur en Ólafar naut því miður ekki lengi við eftir það. Faðir minn, Karl, ólst upp í þessum stóra systkinahópi á Gauksmýri. Börnin lærðu ung að vinna á heimili þar sem segja má að talað væri í ljóð- um og sögum. Ólöf, móðir hans, var sjálf vel skáldmælt og kunni reiðinnar ósköp af ljóðum og sögum sem hún fór með fyrir börnin sín og glæddi þannig áhuga þeirra á bókmenntum og ljóðagerð, auk þess sem þau erfðu skáldgáfu móður sinnar og áhuga á sögu og sagnalist. Faðir hans, Björn Jósafat, gat einnig kastað fram lag- legri stöku þótt minna iðkaði hann það en Ólöf. Eftir sum barna þeirra liggur töluvert útgefið efni, annað hefur varðveist í handraðanum en ef- laust eitthvað farið í glatkistuna. Mik- ið glaðlyndi ríkti á Gauksmýrarheim- ilinu og fólkið hafði yndi af söng og tónlist. Ólöf Sigurðardóttir kastaði fram vísum til barna sinna allra og sýna þær að glögg hefur hún verið á lyndiseinkunn hvers og eins þeirra. Eftir að Ólöf lést bjó Björn Jósafat áfram á Gauksmýri til dauðadags. Gauksmýrarsystkinin voru einkar fjölskyldurækið fólk og sú mikla ást- úð sem ávallt ríkti með þeim umvafði einnig þá sem næstir þeim stóðu. Þau sameinuðust líka í hlýjum tilfinning- um til Gauksmýrar og hélst jörðin áfram í fjölskyldunni til ársins 1992, þ.e. í hartnær heila öld. Eins og nærri má geta á stóru heimili þurftu börnin á Gauksmýri þegar á unglingsaldri að fara að leita eftir vinnu utan heimilis eftir því sem Gauksmýrarbúið mátti missa af starfskröftum þeirra. Fjórtán ára gamall fór faðir minn að vinna í vega- bótavinnu. Á sextánda ári fór hann suður yfir holt og heiðar og vann þá um veturinn við skepnuhirðingar í Engey og reri með mjólk til Reykja- víkur fram til vors. Hann var á þess- um árum á sumrum fyrir norðan, m.a. í Enniskoti í Víðidal, en sunnanlands á vetrum, þ.á m. við ýmiss konar út- keyrslu á hestum í Reykjavík. Þegar hann var átján ára lést móðir hans, en á þeim tíma var hann aftur kominn í vinnu í Engey. Hann gerðist svo vetr- armaður í Kothvammi og annan vetur í Finnmörk, sem eru bæir skammt frá Gauksmýri, en síðan fór hann að leggja drög að eigin bústofni og hafði af eigin rammleik eignast fjörutíu kindur tuttugu og eins árs gamall. Það sama ár kynntist hann heimasæt- unni, Margréti Tryggvadóttur á Stóru-Borg, sem síðar varð eiginkona hans, móðir mín. Hún var þá 17 ára gömul og fór um haustið til Reykja- víkur til náms og lærði hún m.a. á org- el þennan vetur. Um þetta leyti fór faðir minn um tíma til dvalar til hálf- systur sinnar, Guðríðar, sem þá var búsett í Vestmannaeyjum hjá föður- bróður sínum, Sigurbirni Sveinssyni. Svo skemmtilega vill til að leikbróð- irinn, Tryggvi litli, sem Sigurbjörn segir frá í Bernskunni, var einmitt móðurbróðir minn, (Björn) Tryggi Guðmundsson. Á þessu árabili var faðir minn einnig við nám við Reykja- skóla, Hrútafirði. Sagnfræði var ávallt hans uppáhaldsgrein en einnig íslenskrar bókmenntir og ættfræði. Ungu hjónin hófu svo búskap á Stóru-Borg 1932, en þar hefur verið þríbýli síðan. Um skeið áttu þau einn- ig hálfa Gauksmýri og nytjuðu hana. Þegar þau hófu uppbyggingu á Stóru- Borg seldu þau Sigurvalda Gauks- mýri og síðar keypti Kristín, systir þeirra bræðra, jörðina alla. Á búskap- arárum foreldra minna var það al- gengt að kaupstaðarkrakkar væru í sveit á sumrin. Í Vestmannaeyjum forðum kynntist faðir minn ungum dreng, Birni Th. Björnssyni, síðar listfræðingi og rithöfundi. Fór Björn til sumardvalar með honum að Stóru- Borg og hélst með þeim vinátta alla tíð síðan. Skemmtilega stílfærða frá- sögn af fyrstu kynnum þeirra er að finna undir lok bókarinnar Sandgreif- arnir (sjá kaflann Ferð undir Löngu). Á Stóru-Borg bjó stórfjölskyldan framan af í skemmtilegu timburhúsi frá 19. öld, upphaflega veiðihúsi fyrir útlendinga. Þetta var húsið hennar ömmu, Guðrúnar Magnúsdóttur, síðar húsið hans Tryggva frænda, hálfbróð- ur móður minnar, og þarna hófst saga mín. Skammt frá því var fram yfir miðja öldina annað hús og þar bjó önn- ur stórfjölskylda. Börnin þar voru á aldur við mig, yngsta barn þeirra Karls og Margrétar. Það var notalegt að alast upp í þriggja kynslóða fjöl- skyldu og eins var gott að þurfa ekki að fara af bæ til að leita uppi leikfélaga. Amma mín Guðrún og tengdasonurinn Karl voru bæði afar létt í lund og gam- ansemi þeirra, starfsorka og sagna- gleði hafði góð áhrif á ungdóminn. Árið 1944 keypti faðir minn tvo bragga á Reykjum í Hrútafirði, en þar var herstöð á stríðsárunum. Hann endurnýjaði síðan smátt og smátt húsakost sinn á Stóru-Borg. Fyrst byggði hann ný fjárhús sem þörfin var þá mest fyrir, síðan hesthús, þá íbúðarhús og loks nýtt fjós í félagi við móðurbróður minn, (Björn) Tryggva Jóhannsson. Þeir voru ávallt sam- hentir mágarnir og samvinnu höfðu þeir um ýmislegt þótt bú þeirra væru að öðru leyti aðskilin. Auk hefðbund- ins búskapar var næg veiði í vötnun- um og Víðidalsá. Sú saga gekk ein- hvern tíma, að hundarnir á Stóru-Borg legðu niður rófuna og hlypu burt þegar þeir fyndu lykt af laxi. En svo var farið að leigja út ána og þá varð laxinn aftur eftirsóttur. Árið 1970 hófu foreldrar mínir rekst- ur á sumarhóteli fyrir útlendinga á Stóru-Borg í samvinnu við Flugfélag Íslands. Þessi rekstur stóð samfleytt í níu ár á Stóru-Borg og var búrekstur jafnframt í fullum gangi. Slíkur rekst- ur varð síðar þekktur sem ferðaþjón- usta bænda. Við marga af gestunum sem dvöldust á Stóru-Borg tókust langvarandi tengsl. Margvísleg vinna fylgdi gestahaldinu, m.a. hestastúss vegna reiðtúra, en margir vildu líka grípa í verk með fólkinu. Þá bar einn- ig við að erlendir námsmenn væru á Stóru-Borg um vetrarsakir til að læra íslensku, meðal þeirra var prófessor Jesse Byock, sem skrifað hefur um ís- lenskt samfélag fyrr á öldum og er mörgum Íslendingum kunnur. Með tímanum og hækkandi aldri bústólpanna var dregið úr búrekstr- inum og þar kom að foreldrar mínir festu sér íbúð í Bólstaðarhlíð 45 í Reykjavík. Þar dvöldust þau fyrst í stað yfir hávetrartímann og lengdu svo dvölina syðra smátt og smátt eftir því sem árin liðu. Hér hefur verið striklað á stóru einu, en frá mörgu af því sem gerðist fyrir mína daga sagði faðir minn mér. Auðvelt er að hafa það eftir. Hinu er erfiðara að lýsa, ástríki hans og vel- vild frá fyrstu stund til hinnar síðustu, en það er þó eitthvað sem mun alltaf búa með mér. Þótt árin hans væru orðin svo mörg sem raun ber vitni var ekki að sjá að sálin eltist til muna, hún virtist haldast síung og vakandi. Af nógu er að taka úr fjársjóði minning- anna en efst er mér í huga þakklæti fyrir þær mörgu og góðu stundir sem við áttum saman. Ég minnist allra þeirra sagna sem hann sagði mér lít- illi, allra þeirra verka sem hann veitti mér leiðsögn við og ráða sem komið hafa mér að haldi í lífinu við marg- víslegar kringumstæður. Hann kenndi mér ungri að lesa og sitja hest og hélt hvoru tveggja að mér svo þvingunarlaust að aldrei hefði getað orðið um óljúfa skyldu eða erfiði að ræða. Þannig var afstaða hans og at- ferli einnig í svo mörgum hlutum öðr- um. Fyrirhyggja og æðruleysi voru aðalsmerki hans, áhyggjum vísaði hann á bug. Viðhorf hans voru holl og lífsspekin einföld og djúp. Bóndabýlið er fyrirtæki sem mikið hefur breyst í áranna rás en þar falla ávallt til mörg störf og fjölbreytt. Oft þar sem við faðir minn gengum til verka brá frjór andi hans leikmynd- um á svið meðan líkaminn stritaði. Tíminn fékk að minnsta kosti tvöfalt verðgildi. Rólegur, glaður og yfirveg- aður notaði hann hverja stund til að skemmta og fræða og við færðumst í aukana við vinnuna og vissum oft ekki fyrri til en verkinu var lokið, löngu áð- ur en ætlað var. Saman gengum við að heyskap, byggingarvinnu og fór- um í fjallgöngur. Sjaldan var upprof frá daglegum verkum. En leiði var ekki til. Lífið sjálft var afþreying. Fyrir það að hafa eignast föður eins og hann er ég ávallt rík. Ég er þakklát fyrir það hversu langa samleið börnin mín áttu með honum og hvað hann var þeim mikill leikbróðir og lærifaðir í sveitinni þar sem þau dvöldust mörg sumur. Líka fyrir samvistir okkar allra í frístundum hér syðra eftir að foreldrar mínir fóru að hafa vetursetu í Reykjavík. Síðustu árin vorum við farin að búa okkur undir það að verða ekki alltaf saman í þessum heimi. Í stað þess að ræða dægurmál vorum við iðulega horfin áratugi aftur í tímann og stund- um greip ég þá nærliggjandi stílvopn til þess að ná einhverju af þessu niður, en svo hratt var sagt frá, að ég hafði varla við að skrifa. Minni hans var óbil- andi en ekki þorði ég að treysta á mitt. Flest af þessu hefur því smátt og smátt ratað inn í tölvuna mína. Vís- unum sem móðir hans kvað til barna sinna ungra náði ég niður með þessu móti og honum þótti ánægjulegt að sjá þær fjölritaðar í níræðisafmælinu sínu fyrir rétt rúmum fjórum árum. Sjálfur sat hann með föður sínum á nýjársdag 1941 og tók niður eftir honum í stíla- bók það helsta úr fjölskyldusögunni fyrir sjálfan sig og niðjana. Margt af því sem faðir minn miðlaði mér á síð- ustu árum veitti mér innsýn í heim sem ég hugsaði ekki um meðan ég var yngri. Breytingarnar urðu svo miklar á öllum sviðum á nær aldar löngu ævi- skeiði hans. Skálin í Vatnsnesfjalli fyrir ofan Gauksmýri er staður sem faðir minn minntist oft og blómaskrúðsins í henni. Móðir hans hafði kennt börn- um sínum ungum að þekkja jurtir og tína heilnæm grös til að gera af þeim te. Úr bæjarlæknum var hann ungur vanur að drekka úr lófa. Snemma sumars 1999 komum við þarna heim á bæjarhlaðið eftir nýafstaðna jarðar- för bróður hans í Reykjavík, ræddum við húsráðendur og hann fékk sér þá vatn í lófann til að vita hvort það sval- aði eins vel og fyrr. Enn var það besta vatn sem hann hafði fengið. Í sömu ferð áttum við viðdvöl í kirkjugarð- inum á Melstað og þar signdi hann yf- ir leiði foreldra sinna í hinsta sinn. Hann var þá einn orðinn eftir af þess- um stóra systkinahópi og farinn að hugsa til þess að kveðja. Í þessari ferð rifjaðist upp fyrir okkur önnur ferð sem við fórum einhverjum árum fyrr upp að Káraborg í Vatnsnesfjalli, uppi yfir Hvammstanga. Langleiðina þangað er bílvegur og þegar upp er komið er víðsýnt yfir Húnaþing og Strandir. Skyggnið var gott og glampandi sól og hlýja. Þessir ferða- dagar eru meðal þeirra sem aldrei gleymast. Nú þegar förunauturinn góði er horfinn okkur streyma minn- ingarnar fram og hugurinn verður bljúgur frammi fyrir öllum þeim kær- leik, áhuga og uppörvun sem frá hon- um streymdi alla tíð. Um móðurætt föður míns má fræð- ast betur í bókinni Himneskt er að lifa eftir frænda hans Sigurbjörn sem kenndur var við Vísi, en þau Ólöf Sig- urðardóttir og Sigurbjörn Þorkelsson voru bræðrabörn – börn hálfbræðr- anna Sigurðar og Þorkels Halldórs- sona. Um föðurættina er það að segja, að móðir Björns Jósafats og amma föður míns var Kristjana Ebenesar- dóttir Friðrikssonar, prests á Borg á Mýrum, en föðursystur hans, þær Kristín D. Johnson, skáldkona, og Margrjet J. Benedictson, ritstjóri tímaritsins Freyju, urðu þekktar í Vesturheimi. Guðrún Karlsdóttir frá Stóru-Borg. KARL H. BJÖRNSSON  Fleiri minningargreinar um Karl H. Björnsson bíða birtingar og munu birtast í blaðinu næstu daga.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.