Morgunblaðið - 01.12.2001, Blaðsíða 58

UMRÆÐAN
58 LAUGARDAGUR 1. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Söluaðilar:
Grallarar Selfossi • Óskar Reykjanesbæ • Sentrum
Egilsstöðum • Fríhöfnin Flugstöð Leifs Eiríkssonar
Fínt Fólk Borgarnesi • Bláskel Ísafirði • Rollingar Akureyri
Blómsturvellir Hellissandi • Príl Hvolsvelli • Ozone
Akranesi • Rollingar Reykjavík • Ólivía og Óliver Reykjavík
Barnaheimur Reykjavík • Verslunin Embla Hafnarfirði
Fallegur franskur barnafatnaður
E
IN
N
, T
V
E
IR
O
G
Þ
R
ÍR
2
67
.0
0
1
AÐ undanförnu hef-
ur það komið ítrekað
fram frá forstjóra
Hafrannsóknastofnun-
ar að stofnunin telji
líklegt að þorskurinn
við Ísland skiptist í
ættkvíslir eða að-
greinda stofna sem
eigi mismunandi
hrygningarstöðvar.
Vafalaust verður að
telja að þeir HAFRÓ-
menn láti ekki hug-
mynd af þessu tagi frá
sér nema að þeir telji
nokkuð víst að hún
hafi við rök að styðj-
ast.
Fyrir liggur nú að hrygning fer
fram á mörgum svæðum allt í
kring um landið. Þessi hrygning á
sér sínar forsendur í náttúrunni og
þróun hennar máske mjög langt
aftur í tímann.
Sókn í fiskistofna hlýtur að
verða að byggjast á því að hver
stofn þoli hana án þess að hætta
myndist á viðkomubresti vegna of-
nýtingar stofns eða röskunar af
öðru tagi vegna nýtingarinnar,
hvaða aðferð sem menn svo aðhyll-
ast til að ná þeim markmiðum.
Ofveiðikenningin
Þegar þær kenningar sem hafa
ráðið því hvernig fiskveiðum er
stjórnað hér eru skoðaðar í því
ljósi að hér séu jafnvel margir fisk-
stofnar hljóta menn að staðnæmast
við ofveiðikenninguna. Það er að
segja þá skoðun fiskifræðinga að
þorskstofninn sé og hafi verið í
áratug á mörkum þess að geta lent
í afkomubresti vegna þess að hann
gæti ekki tryggt örugga hrygn-
ingu.
Þessar kenningar hafa verið
settar fram undir þeim formerkj-
um að hér sé um einn stofn að
ræða.
Séu stofnarnir hins vegar fleiri
hljóta menn að spyrja. Úr því
gengið var að ystu mörkum með
veiði úr stofninum miðað við það
mat að hann væri einn hefur þá
ekki verið hætta á ofveiði og jafn-
vel afkomubresti í hinum einstöku
þorskstofnum í fjörðum og flóum?
Og úr því að það gerðist ekki er þá
ekki kenningin um ofveiði vafa-
söm?
Þetta er sagt með það í huga að
á þessu tímabili hafa upplýsingar
HAFRÓ um hrygn-
ingu breyst frá því að
sýna að mestur hluti,
máske 80%, hrygning-
arinnar fari fram fyrir
sunnan og suðvestan
land yfir í það að sýna
að þar hrygni máske
30 til 40% stofnsins. Í
stað þess séu 60%
þorskanna að hrygna
á hinum ýmsu stöðum
allt í kring um landið.
Séu upplýsingarnar
réttar hafa litlu stofn-
arnir allt í kring um
landið verið að auka
hlut sinn í hrygningu
en stóri stofninn fyrir sunnan og
suðvestan land að minnka hlutfall
sitt í hrygningu. Hefði samkvæmt
kenningunum ekki átt að vera
verulega meiri hætta á afkomu-
bresti í litlu stofnunum sem hafa
verið nýttir án sérstakrar sókn-
arstýringar heldur en úr þeim
stofni sem bar uppi langstærstan
hluta hrygningarinnar? Það þarf
trúverðug svör við spurningum af
þessu tagi.
Fyrningarleiðin og leiga veiði-
heimilda gæti leyst vandann
Gangi menn útfrá því sem stað-
reynd að fleiri en einn og jafnvel
nokkrir þorskstofnar séu hér við
land þarf að svara mörgum spurn-
ingum um hverskonar fiskveiði-
stjórn sé möguleg.
Ætli menn að notast við svipaðar
forsendur og sérfræðingar hafa
haft að leiðarljósi að öðru leyti á
undanförnum árum þarf að svæða-
binda fiskveiðistjórnina. 25% afla-
regluna (að það sé óhætt að veiða
25% af veiðistofninum árlega)
þyrfti þá að hafa í heiðri gagnvart
einstökum stofnum. Hafi fiskifræð-
ingar rétt fyrir sér með því mati að
ekki sé óhætt að veiða meira úr
hverjum stofni en þessu nemur er
augljóst að við höfum á undanförn-
um árum verið að ofveiða hina ein-
stöku stofna á víxl á undanförnum
árum. Aflareglan er augljóslega
ónothæf ef stofnarnir eru fleiri en
einn nema hægt sé að stjórna álag-
inu í þá hvern fyrir sig. Ef það er
ekki gert þarf að gera ráð fyrir
feikilega háum öryggismörkum.
Því hljóta menn að skoða vandlega
möguleika á svæðabundinni stjórn
fiskveiða. Verði aflamarkskerfi not-
að við stjórn veiðanna er vandi á
höndum vegna þess að ef notast á
við aflakvóta þarf að svæðabinda
þá. Slík stjórnun yrði nánast
óhugsandi með, núgildandi kerfi
eignarkvóta. Einfalt væri hinsveg-
ar að bjóða út leigukvóta á einstök
svæði. Fyrningarleiðin með inn-
köllun veiðiheimilda og afmörkun
svæða þar sem einungis þeir sem
leigt hefðu til sín veiðiheimildir
fengju að veiða gæti leyst þann
vanda.
HAFRÓ skili skýrslu strax
Fram á þennan dag hefur við all-
ar ákvarðanir um fiskveiðistjórn
hér við land verið gengið útfrá því
sem staðreynd að einn þorskstofn
sé á miðunum við Ísland. Sé sú for-
senda fallin þurfa vísindamenn og
stjórnmálamenn að endurskoða all-
an grunninn undir ákvörðunum um
fiskveiðistjórnina. Þó auðvitað
þurfi að rannsaka þessi mál öll bet-
ur verður þó að taka afstöðu til
mála nú vegna þess hve mikið er í
húfi og þess vegna verður Haf-
rannsóknastofnun að setja fram
álit sitt á þessu máli á grundvelli
þeirrar vitneskju sem fyrir hendi
er. Stjórnvöld verða að geta metið
hvort ástæða sé til endurskoðunar
á stjórn fiskveiða í ljósi þess að
fleiri en einn þorskstofn eigi heim-
kynni við landið. Allur grunnur
undir ákvörðunum um stjórn fisk-
veiða á undanförnum árum hefur
byggst á því að hér sé einungis
einn þorskstofn. Hann er þar af
leiðandi alrangur séu þeir fleiri og
þess vegna verður að krefjast þess
að nú þegar verði kallað eftir
skýrslu HAFRÓ um þetta mál.
Eru margir þorsk-
stofnar við Ísland?
Jóhann Ársælsson
Fiskrannsóknir
Fram á þennan dag hef-
ur við allar ákvarðanir
um fiskveiðistjórn hér
við land, segir Jóhann
Ársælsson, verið gengið
útfrá því sem staðreynd
að einn þorskstofn sé á
miðunum við Ísland.
Höfundur er alþingismaður
Samfylkingarinnar á Vesturlandi.