Morgunblaðið - 07.12.2001, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DAVÍÐ Oddsson forsætis-ráðherra segir að kjarn-orkuvopn hafi aldreiverið geymd hér á landi
og að kjarnorkuvopnageymslan á
Keflavíkurflugvelli sem fjallað var
um í Morgunblaðinu í gær hafi
aldrei verið notuð í „þeim tilgangi
sem hún kynni að hafa haft mögu-
leika til enda hefði þurft til þess
leyfi íslenskra stjórnvalda“.
Frétt Morgunblaðsins í gær vís-
ar í nýja bók dr. Vals Ingimund-
arsonar sagnfræðings, Uppgjör við
umheiminn, en þar segir m.a. að
hleðslustöð fyrir djúpsjávar-
sprengjur hafi verið byggð á Kefla-
víkurflugvelli á árunum 1958 til
1959. Var í henni ætlunin að setja
saman kjarnorkuvopn sem var ætl-
að að granda kafbátum.
Þegar Davíð Oddsson er inntur
eftir því hvort íslenskum stjórn-
völdum hafi frá upphafi verið kunn-
ugt um umrædda kjarnorkuvopna-
geymslu kveðst hann ekki þora að
segja til um það. „Það er þeirra
sem voru hér á þeim tíma að svara
fyrir það hvort þeim hafi verið
þetta kunnugt eða ekki. Ég get
ekki svarað því hvort þeir sem hér
voru fyrir þrjátíu árum eða svo hafi
vitað um þetta. Það þarf að gera
einhverja athugun á því í skjölum
til að kanna það.“
Þegar Davíð Oddsson er spurður
að því hvort hann viti þá ekki hvort
geymslan hafi verið byggð með
samþykki íslenskra stjórnvalda á
sínum tíma segir hann: „Ég þori
ekki að fullyrða um það en ég geri
hins vegar ráð fyrir því vegna þess
að Íslenskir aðalverktakar hafa
væntanlega séð um bygginguna
eða að minnsta kosti íslenskir iðn-
aðarmenn. Ég tel því víst að stjórn-
völd hafi vitað um að slík bygging
væri í gerð en það er bara ágiskun.“
Síðan segir forsætisráðherra:
„Þetta mál hefur ekki rekið upp á
mitt borð sérstaklega því þetta er
allt um garð gengið þegar ég kem
til minna starfa.“
Getgátur um byggingar
Hefur þér einhvern tíma borist
vitneskja um geymsluna?
„Ég heyrði um þetta fyrir ein-
hverjum árum, þá voru uppi ein-
hverjar getgátur um svona bygg-
ingar en í því sambandi heyrði ég
jafnframt að þær hefðu aldrei verið
notaðar í þeim tilgangi sem þær
gátu hafa verið notaðar til þannig
að menn hafa áttað sig á því að
samþykki íslenskra stjórnvalda
hefði þurft að koma til til að hægt
yrði að geyma kjarnorkuvopn.“
Síðan bætir hann við: „Við höfum
líka verið með flugvélar hér sem
gátu geymt eða borið kjarnorku-
vopn en það þýddi ekki að þær
bæru kjarnorkuvopn.“
Aðspurður kveðst Davíð Odds-
son ekki vita hvort umrædd
geymsla sé enn til. „Ég veit ekki
annað en að hún sé það en ég hef
ekki kannað það sérstaklega.“ Þá
kveðst hann aðspurður ekki vita til
hvers hún sé notuð í dag.
Kjarnorkuvopn
ekki á Íslandi
Halldór Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra segir að það sé ekki ný
frétt að sprengjugeymslur séu á
Keflavíkurflugvelli, bæði á gamla
Patterson-flugvellinum og inni á
sjálfum Keflavíkurflugvelli.
Halldór Ásgrímsson segir að
slíkar geymslur geti verið byggðar
samkvæmt ýtrustu stöðlum til að
gegna margnota hlutverki líkt og
flugvélar geti verið smíðaðar til að
gegna fleiri en einu hlutver
breyti hins vegar engu um
íslensk stjórnvöld hafi eng
til að ætla nú fremur en
kjarnorkuvopn hafi verið
Keflavíkurflugvelli í tráss
irlýstan vilja stjórnvalda
slíkt væri ekki heimilað á
leyfis. Þetta hafi verið mar
í gegnum árin þegar samb
hlutir hafi komið fram af
tilefnum.
Utanríkisráðherra seg
vita hvað stjórnvöld hafi n
lega vitað um málið fyrir
en sér hafi verið það ljóst
geymslur fyrir sprengjur
Keflavíkurflugvelli. Það br
vegar engu um stöðu mála
kjarnavopn.
Þrumu lostinn
Sverrir Hermannsson, f
Frjálslynda flokksins,
þrumu lostinn þegar hann
eftir viðbrögðum við frétt
blaðsins um að byggð h
hleðslustöð fyrir kjarnork
Keflavíkurflugvelli á árunu
1959.
„Maður trúði því statt og
að íslenskir ráðamenn se
þegar þeir voru að fullyrð
væri enginn slíkur viðbún
yrði ekki leyfður,“ segir
„Þeir hafa kannski sér til a
að þeir hafi ekki vitað af þ
þá er hegðun Bandarík
fyrir neðan allar hellur. Sv
gangast menn ekki fullval
stætt ríki.“
Ekki ný tíðindi
Össur Skarphéðinsson, f
Samfylkingarinnar; segir
rædda frétt Morgunblað
kjarnorkuvopnageymslu
víkurflugvelli að hún sé
kostar ný tíðindi fyrir þá
fylgst með þessum málu
var altalað hér á árum á
Keflavíkurflugvelli væri g
„Kjarnorku-
vopn hafa
aldrei verið
hér á landi“
Sprengiefnageymslurna
grafnar. Fyrir aftan þær
an kjarnorkudjúpsjávar
Reykjavík 1960, sagð
Í nýrri bók dr. Vals Ingimundarsonar
sagnfræðings kemur fram að hleðslustöð
fyrir kjarnorkuvopn var byggð á Kefla-
víkurflugvelli í lok sjötta áratugarins.
Utanríkisráðherra og forsætisráðherra
segja enga ástæðu til að ætla annað en að
kjarnorkuvopn hafi aldrei verið á Íslandi.
Upplýsingar um að kjarnorkuvopnageymsla
FRIÐÞÓR Eydal, upplýsinga-
fulltrúi varnarliðsins, segir að
kjarnorkuvopnageymslan, sem
greint er frá í nýrri bók Vals Ingi-
mundarsonar sagnfræðings, „Upp-
gjör við umheiminn“, og sagt var
frá í Morgunblaðinu í gær, sé ekki
lengur notuð fyrir vopn, heldur sé
þetta almenn geymsla.
Friðþór Eydal segir að umrædd
vopnageymsla hafi verið byggð
sem viðhaldsverkstæði fyrir þau
vopn sem skipa- og kafbátaeftirlits-
flugvélar bandaríska flotans báru
eða hafi verið ætlað að bera burt-
séð frá því hvort hingað hafi ein-
hvern tíma verið flutt öll þau vopn
sem hafi komið til greina.
Að sögn Friðþórs var húsið, sem
er rúmlega 300 fermetrar, tekið í
notkun 1960 og hafi það verið
vopnaverkstæði flotans þar til fyrr
á þessu ári, en sé nú venjuleg
geymsla. NATO hafi fjármagnað
nýja byggingu fyrir viðhaldið fjær
flugvöllunum því þegar lögð hafi
verið akstursbraut samhliða norð-
ur-suðurbrautinni hafi hún lent inn-
an hættusvæðis ef sprengin
svæðinu. Hann segir að aða
geymslusvæðið sé annars s
Friðþór Eydal, upplýsinga-
fulltrúi varnarliðsins
Var vopnaverk-
stæði þar til í ár
Að sögn Friðþór
RÉTT SKREF Í AFGANISTAN
Samkomulagið, sem undirritað varí Bonn á miðvikudag um bráða-birgðastjórn til sex mánaða í Afg-
anistan, gefur ástæðu til nokkurrar
bjartsýni, þótt hún sé ekki án fyrirvara.
Það gekk ekki þrautalaust að knýja full-
trúa fjögurra helstu þjóðarbrotanna í
Afganistan til samkomulags. Hin nýja
stjórn tekur við völdum 22. desember
og er gert ráð fyrir því að haldinn verði
þjóðfundur eða loya jirga að þeim tíma
liðnum til að skipa stjórn til tveggja ára.
Bráðabirgðastjórnin verður skipuð
30 mönnum og skiptast sæti í henni
þannig milli þjóðarbrota að 11 koma í
hlut Pastúna, átta í hlut Tadsjika, fimm
í hlut Hasara, þrjú í hlut Úsbeka og þrjú
í hlut fulltrúa annarra þjóðarbrota. Þau
þjóðarbrot, sem mynda Norðurbanda-
lagið, verða því með 17 sæti í stjórninni,
en Pastúnar, sem eru 40% íbúa Afgan-
istans, fá 11 sæti. Forsætisráðherra
stjórnarinnar verður hins vegar úr röð-
um Pastúna. Norðurbandalagið hafði
krafist 20 sæta, meðal annars í krafti
þess að það réði nú yfir um 90% af Afg-
anistan. Fulltrúum bandalagsins var
bent á að ekki væru nema nokkrar vikur
síðan það hefði aðeins ráðið yfir 10%
landsins og á endanum drógu þeir í
land.
Þegar átökin hófust í Afganistan
höfðu margir áhyggjur af því að þegar
talibanar, sem eru úr röðum Pastúna,
yrðu flæmdir frá völdum yrði Norður-
bandalagið einrátt og ekki gæfist ráð-
rúm til að mynda stjórn þar sem öll
þjóðarbrot landsins ættu sinn fulltrúa.
Allt kapp hefur hins vegar verið lagt á
að afstýra því, enda hefði yfirtaka
Norðurbandalagsins verið ávísun á
áframhaldandi eymd og glundroða í
Afganistan. Eftir þá illu meðferð og nið-
urlægingu, sem konur máttu þola undir
oki talibana, er sérstaklega ánægjulegt
að tvær konur verði í stjórninni, önnur
einn af fimm varaforsætisráðherrum,
en hin ráðherra málefna kvenna.
Leiðtogar víða um heim lýstu yfir
ánægju með samkomulagið og var Þjóð-
verjum einnig klappað lof í lófa fyrir
þeirra þátt í því. Ekki voru þó allir
ánægðir. Pakistanar kváðust opinber-
lega fagna tíðindunum, en hörmuðu bak
við tjöldin hversu mörg sæti Norður-
bandalagið hefði í stjórninni og í þokka-
bót réði það yfir varnar-, innanríkis- og
utanríkisráðuneytunum. Í Pakistan eru
að talið er um tvær milljónir afganskra
flóttamanna. Pakistanar líta svo á að
það sé nauðsynlegt öryggi sínu að hafa
góð samskipti við Afganistan, en þeir
eiga sennilega enga bandamenn í hinni
nýju stjórn.
Hvað sem samkomulaginu í Bonn líð-
ur eru mörg aðsteðjandi vandamál í
Afganistan, sem krefjast tafarlausra
aðgerða. Þar ber fyrst að nefna þörfina
um allt land á vistum og matvælum. Í
þessari viku kólnaði verulega í veðri og
mörg þúsund fjölskyldur eru í hættu
staddar. Þá hefur reynslan í Afganistan
sýnt að það er ekki alltaf nóg að gert
hafi verið samkomulag. Óeining og van-
traust ríkir milli hinna ýmsu þjóðar-
brota, sem búa í landinu. Valdataka tal-
ibana á sínum tíma hefði til dæmis
aldrei gengið upp ef hver höndin hefði
ekki verið upp á móti annarri meðal
þeirra þjóðarbrota, sem nú mynda
Norðurbandalagið. Blóðug átök undan-
farinna áratuga hafa gert það að verk-
um að bandalag, sem dugar einn dag-
inn, getur verið úrelt þann næsta ef
skiptir um vindátt. Eigi íbúar Afganist-
ans að eiga von um betri framtíð verður
samfélag þjóðanna að halda forystu-
mönnum þjóðarbrotanna við efnið. Í
þeirri viðleitni verður að gæta þess að
fórna ekki hagsmunum hrjáðra íbúa
landsins fyrir pólitíska eða efnahags-
lega hagsmuni grannríkjanna eða ann-
arra ríkja, sem líta svo á að þau eigi
hagsmuna að gæta í þessum heims-
hluta. Með samkomulaginu, sem varð til
í Bonn, var stigið rétt skref, en það er
langt frá því að afkvæmið sé farið að
ganga.
HEILSUGÆZLAN Á
HÖFUÐBORGARSVÆÐINU
Einn mikilvægasti þáttur almanna-þjónustu í landinu er heilsugæzl-
an og í henni gegna heilsugæzlustöðvar
lykilhlutverki. Flestir þeir, sem þurfa á
þjónustu heilsugæzlustöðva að halda á
höfuðborgarsvæðinu, vita að það getur
verið erfitt að komast í samband við
lækni og símaþjónusta þessa kerfis hef-
ur ekki verið upp á marga fiska, þegar
miðað er við þær kröfur, sem nú eru
gerðar. Það er liðin tíð, að fólk sitji og
standi eins og læknunum þóknast og
kröfurnar til þeirra og annars hjúkr-
unarfólks verða stöðugt meiri.
Af þessum sökum er ánægjulegt, að
Heilsugæzlan í Reykjavík hefur á
þessu ári unnið að viðamikilli stefnu-
mörkun í samvinnu við Háskólann í
Reykjavík og ráðgjafafyrirtæki en
þessi vinna hefur jafnframt verið sam-
starfsverkefni heilsugæzlunnar í
Reykjavík, á Seltjarnarnesi, í Mos-
fellsbæ, Kópavogi og Garðabæ. Niður-
stöður þessarar vinnu voru kynntar á
fundi mörg hundruð starfsmanna
heilsugæzlunnar í gær.
Það sem hinn almenni borgari tekur
eftir í þessari vinnu er ekki sízt fyr-
irheit um að auðveldara verði að kom-
ast til læknis. Þannig er gert ráð fyrir
því, að biðtími eftir viðtali við lækni
verði innan við tveir sólarhringar og
læknar heilsugæzlustöðva svari í síma
eftir ákveðnu skipulagi. Takist þetta er
það bylting í þjónustu heilsugæzlu-
stöðvanna við almenning. Í þessu sam-
bandi er ástæða til að íhuga hvort ekki
er hægt að nýta nútímatækni í sam-
skiptum á borð við tölvupóst í ríkara
mæli en nú er gert. Það gæti sparað
læknum býsna mörg símtöl.
Í ávarpi, sem flutt var á fundinum á
vegum Jóns Kristjánssonar, heilbrigð-
isráðherra, kom skýrt fram, að ráð-
herrann hefur skilning á þeim vankönt-
um, sem verið hafa á þeim þætti
heilbrigðisþjónustunnar, sem snýr að
hinum almennu borgurum.
Guðmundur Einarsson, fram-
kvæmdastjóri Heilsugæzlunnar í
Reykjavík, sagði á fundinum, að nú
þegar væri búið að framkvæma að hluta
eða öllu leyti 18 af 34 forgangsverkefn-
um og sýnir það, að framkvæmd þessa
verkefnis er komin vel á veg.
Það hefur mikla þýðingu, að takast
megi að skipuleggja heilsugæzluna á
höfuðborgarsvæðinu á þann veg, að al-
menningur verði sáttur við hana. Ef
marka má þær upplýsingar, sem fram
komu á fundinum í gær má ætla, að með
þeirri stefnumörkunarvinnu, sem hér
er um að ræða, hafi verulegt skref verið
stigið í þá átt.