Morgunblaðið - 07.12.2001, Blaðsíða 43

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001 43
rki. Þetta
m það að
ga ástæðu
áður að
geymd á
si við yf-
a um að
án þeirra
rgítrekað
bærilegir
f ýmsum
gist ekki
nákvæm-
40 árum
t lengi að
r væru á
reyti hins
varðandi
formaður
segist
er inntur
Morgun-
hafi verið
kuvopn á
um 1958–
g stöðugt
egðu satt
ða að hér
naður og
Sverrir.
afsökunar
þessu. En
kjamanna
vona um-
lda sjálf-
formaður
um um-
ðsins um
á Kefla-
ekki alls
sem hafi
um. „Það
áður að á
geymslu-
stöð fyrir kjarnorkuvopn. Ég minn-
ist þess þegar ég var ritstjóri blaðs,
sem nú er ekki lengur til, og hét
Þjóðviljinn, að árið 1984 kom hing-
að danskur blaðamaður frá blaðinu
Information og vildi hafa samstarf
við okkur um að reyna að ná mynd-
um úr lofti af því sem hann sagði að
væri sérhannað geymslubyrgi fyrir
kjarnorkusprengjur. Við afþökkuð-
um það góða boð. En á þessum ár-
um töldu menn þetta. Það sem er
nýtt í þessu nú er fyrst og fremst
það, sýnist mér, að Valur hefur með
greftri sínum í skjalasöfnun í
Bandaríkjunum fengið óyggjandi
staðfestingu á þessu,“ segir hann.
Össur segir einnig að umræðan
um kjarnorkuvopn Bandaríkja-
manna á Íslandi hafi ítrekað komið
upp og að það hafi alltaf verið mjög
eindregin og einbeitt stefna ís-
lenskra sjórnvalda að hér væru
ekki kjarnorkuvopn. „Það skiptir
auðvitað langmestu máli að sú
stefna sé óbreytt og Bandaríkja-
menn virði það,“ segir hann.
Jarðfastar sannanir
í fyrsta sinn
Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, segir að umrædd-
ar upplýsingar sem Valur Ingi-
mundarson dragi fram í bók sinni
komi kunnuglega fyrir sjónir og
passi við það sem áður hafi heyrst,
að Ísland hafi verið hluti af kjarn-
orkuvígbúnaðaráætlanagerð
Bandaríkjanna.
Steingrímur segir að áður hafi
sést skjöl sem hafi sýnt að Ísland
væri inni á þessu skipulagi en upp-
lýsingar Vals bendi til þess að mál-
in hafi komist lengra og þarna hafi
beinlínis verið ráðist í framkvæmd-
ir sem hafi tekið mið af þessu áætl-
aða hlutverki Íslands sem hluta af
kjarnorkuvígbúnaðaráformum
Bandaríkjanna.
Steingrímur segir að hann hafi
ekki vitað að á Keflavíkurflugvelli
væru byggingar sem sérstaklega
hefðu verið byggðar vegna þessa
og segja megi að þetta sé í fyrsta
sinn sem fram komi jarðfastar
sannanir fyrir því að Ísland hafi
verið hluti af þessum kjarnorkuvíg-
búnaðaráformum en áður hafi legið
fyrir varðandi sjálfa áætlunargerð-
ina að hér hafi verið tæki sem gátu
borið slík vopn. Það hafi verið vitað
að kafbátarleitarvélarnar hér hafi
verið þannig útbúnar að þær gátu
borið kjarnorkudjúpsprengjur. Af
og til hafi komið kvittur um að mál-
in hafi ekki verið eins einföld og
hrein og bein og menn hefðu viljað
vera láta og Ísland verið flæktara í
þessi áform en ráðamenn hér vildu
viðurkenna eða vissu af.
Þegar hann er spurður um hvort
þetta hafi einhver eftirmál segir
Steingrímur að menn hafi tilhneig-
ingu til að líta á þetta sem hluta af
sagnfræðinni en þannig eigi það
ekki að vera heldur eigi þetta að
vera áminning um það að svo lengi
sem við höfum „þennan erlenda her
í landinu þá geti svona mál komið
upp“. Það muni sannast hér eftir
sem hingað til að í tengslum við
svona hernaðarbrölt sé alltaf leyni-
makk á ferðinni og vart að treysta
svardögum ráðamanna. Ekki þurfi
að fara lengra en til Danmerkur til
að sjá dapurlegar sannanir þess
þar sem danskir forsætisráðherrar
hafi logið blygðunarlaust að þjóð
sinni, hver á fætur öðrum, um t.d.
kjarnorkuvopnin á Grænlandi og
fleira í þeim dúr. Með þessu sé
hann ekki að segja að slíkt sé uppi
hér en samt hljóti þetta að vera
nokkur álitshnekkir fyrir þá menn
sem lengst hafa gengið í svardög-
um um að nokkuð væri hæft í því
sem andstæðingar herstöðvarinnar
hafa sagt, að hún væri samofnari
vígbúnaðar- og kjarnorkuvígbún-
aðaráformum Bandaríkjanna en
menn hafa viljað vera láta og meiri
hlekkur í að verja Bandaríkin en
Ísland.
Morgunblaðið/Gestur Gunnarsson
ar, sem reistar voru á Keflavíkurflugvelli á árunum 1958 og 1959, eru hálfniður-
r er hleðslustöðin eða vopnaverkstæðið, sem var sérstaklega hannað til að setja sam-
rsprengjur. Í skjali, sem bandarísk stjórnvöld sendu bandaríska sendiherranum í
ði að verið væri að koma upp aðstöðu á Keflavíkurflugvelli fyrir kjarnorkuvopn.
hafi verið byggð á Keflavíkurflugvelli
ng yrði á
alvopna-
staðar en
síðan hafi verið farið með þau í um-
rætt húsnæði til að setja þau sam-
an, prófa þau og svo framvegis.
Sendiherra Bandaríkjanna á Ís-
landi vildi ekki tjá sig um málið
þegar eftir því var leitað.
Ljósmynd/Stephen Sheedy
rs Eydal er þetta byggingin sem hýsti vopnaverkstæðið á Keflavíkurflugvelli.
HLUTVERK heilsugæsl-unnar í Reykjavík og ná-grenni er að veita íbúumhöfuðborgarsvæðisins
samfellda, aðgengilega og alhliða
heilsugæsluþjónustu grundvallaða á
sérþekkingu á sviði heimilislækn-
inga, hjúkrunar og heilsuverndar
byggt á víðtæku þverfaglegu sam-
starfi.
Þetta kom meðal annars fram á
kynningarfundi á niðurstöðum
stefnumótunarvinnu Heilsugæsl-
unnar í Reykjavík og nágrenni í gær
undir heitinu „Heilsugæsla til fram-
tíðar“, en þar var einnig kynnt nýtt
merki Heilsugæslunnar. Liggur nú
fyrir sameiginleg heildarstefna, en
vinna að verkefninu hófst á síðasta
ári og var unnin í samvinnu við Del-
oitte & Touche og Ráðgjöf og sí-
mennt Háskólans í Reykjavík. Um
er að ræða samstarfsverkefni heilsu-
gæslunnar á Seltjarnarnesi, í
Reykjavík, í Mosfellsbæ, Kópavogi
og Garðabæ.
Í máli Guðmundar Einarssonar,
forstjóra Heilsugæslunnar, kom
fram að ráðist hefði verið í þessa
stefnumótunarvinnu vegna mikillar
þarfar á að samræma þjónustuna.
Þá væri nauðsynlegt að Heilsugæsl-
an kæmi fram sameiginlega og talaði
einum rómi um helstu mál sín, auk
þess sem mikilvægt væri að efla
hana sem fyrirtæki og með sam-
ræmdri stefnu næðist meiri árangur
í að afla fylgis við uppbyggingu
hennar.
Framtíðarsýn Heilsugæslunnar
er lýst með svofelldum hætti:
„Heilsugæslan stuðli að bættu heil-
brigði íbúa á höfuðborgarsvæðinu
með markvissri, samfelldri og að-
gengilegri þjónustu við almenning
og aðra hagsmunaðila. Heilsugæsl-
an vinni að auknum lífsgæðum
landsmanna með því að vernda og
efla heilsu þeirra, stunda fræðslu og
með þróun þjónustunnar. Heilsu-
gæslan sé í fararbroddi í almennri
heilbrigðisþjónustu og hafi ávallt á
að skipa starfsfólki sem leggur
metnað sinn í að þjóna skjólstæðing-
um og öðrum hagsmunaaðilum af
fagmennsku og virðingu.“
Fram kom að stefna heilsugæsl-
unnar er að vera fyrsta val þeirra
sem þurfa á almennri heilbrigðis-
þjónustu að halda, að vera framsæk-
inn og ábyrgur aðili í íslenskri heil-
brigðisþjónustu, að hafa jákvæð
áhrif á líf almennings og að vera tal-
in eftirsóknarverður vinnustaður.
Biðtími eftir viðtali við lækni
sé innan við tveir sólarhringar
Það er brotið niður í nokkra
stefnumarkandi lykilþætti, en meðal
þeirra má nefna að veita þeim sem
leita til heilsugæslunnar áhrifaríka
og góða heilbrigðisþjónustu og bjóða
samfellda, aðgengilega og heildræna
þjónustu. Einnig að stunda árang-
ursríkan og hagkvæman rekstur, að
heildarskipulag og verkaskipting
innan og milli heilsugæslustöðva
styðji við framtíðarsýn, að nægileg
aðföng verði veitt til rekstursins og
að þjónustustefna verði virk og virt
og gæðaþróun stöðug. Þá er talað
um öfluga stjórnun starfsmanna-
mála, viðeigandi og skilvirka upplýs-
ingatækni, afgerandi markaðsstefnu
og skýra ímynd og stöðugt og metn-
aðarfullt rannsóknar- og fræðastarf.
Þá kom fram að grunnþættir
þjónustu heilsugæslunnar eru hverf-
isábyrgð, þ.e. að heilsugæslustöðin í
viðkomandi hverfi þjóni fyrst og
fremst því hverfi, bætt aðgengi, en
fagleg afstaða er tekin til allra er-
inda sem komið er með á heilsu-
gæslustöð eða borin eru upp í síma
og bráðatilvikum sé sinnt án tafar af
lækni og/eða hjúkrunarfræðingi. Þá
sé þjónustan samræmd og hver
heilsugæslustöð starfi samkvæmt
samþykktri þjónustustefnu, þar sem
meðal annars sé stefnt að því að bið-
tími eftir viðtali við lækni sé innan
við tveir sólarhringar og læknar
stöðvarinnar veiti símaþjónustu
samkvæmt ákveðnu skipulagi. Einn-
ig skal á hverri stöð vera hjúkrunar-
fræðingur í móttöku sem veiti ráð-
gjöf og svari fyrirspurnum hvort
heldur er í síma eða við komu á stöð
og loks skulu þjónustuþegar geta
gengið að ákveðinni þjónustu vísri á
hverri stöð.
18 af 34 atriðum komin
í framkvæmd
Varðandi heilsuvernd og forvarnir
kom fram að allar heilsugæslustöðv-
ar sinna ung- og smábarnavernd,
mæðravernd og heilsugæslu í skól-
um og að sérstök áhersla er á að
byggja upp unglingavernd, heilsu-
gæslu aldraðra og geðvernd, auk
þess sem heilsugæslan leggi áherslu
á að vera mótandi og gerandi í öllum
viðurkenndum forvörnum.
Þá kom fram hjá Guðmundi að af
34 atriðum sem sett voru í forgangs-
röð í ár er búið að framkvæma 18 að
fullu eða að hluta, níu atriði eru í
vinnslu og sjö atriði eru enn á und-
irbúningsstigi. Meðal þeirra atriða
sem þegar hafa verið framkvæmd
má nefna aukna símaþjónustu,
markvissara kostnaðareftirlit, allar
stöður eru auglýstar, stöðluð um-
sóknareyðublöð, tölvuveri hefur ver-
ið komið upp, heilbrigðisstarfsmað-
ur ráðinn vegna upplýsingatækni og
aukin áhersla er lögð á kennslu
nema.
Guðmundur sagði að þeir vildu
sameina kosti miðstýringar og dreif-
istýringar í stjórnkerfi Heilsuvernd-
arinnar. Með miðstýringunni væri
hægt að samræma þjónustuna,
koma sterkt fram út á við og nýta
kraftana sem best, en með dreif-
istýringunni væri hægt að efla nýj-
ungar í starfi, efla kostnaðarvitund í
hverri einingu fyrir sig og auka ná-
lægðina við viðskiptavini.
Guðmundur sagði að langflestir
starfsmenn Heilsugæslunnar hefðu
komið að þessari stefnumótunar-
vinnu með einhverjum hætti, en þeir
eru alls um 500 talsins. Síðan hefðu
ráðgjafar og stjórnendur komið að
því að samræma og skapa þessa
heildrænu stefnu.
Í ávarpi Jóns Kristjánssonar, heil-
brigðisráðherra, á kynningarfundin-
um sem aðstoðarmaður hans flutti
vegna forfalla hans, kom fram að
heilsugæslan sé grundvöllur góðrar
heilbrigðisþjónustu. Heilsugæslan
eigi að tryggja almennan, jafnan,
fyrirhafnarlausan aðgang að þjón-
ustunni. og hún eigi líka að fræða og
upplýsa almenning og þá sem til
hennar leiti og kenna einstaklingun-
um að þeir beri nokkra ábyrgð á
heilsu sinni. Heilsugæslan eigi að
vera sá staður sem menn leiti fyrst
til þegar upp komi sjúkdómar og
veikindi. Í öllum aðalatriðum standi
íslensk heilsugæsla sig vel í þessum
efnum. Á þessum sviðum eins og
öðrum eigum við hins vegar alltaf að
vera tilbúin til þess að gera betur og
sú mikla vinna sem liggi í þeirri
stefnumótunarvinnu sem kynnt hafi
verið á fundinum sé til marks um
það að menn vilji gera betur.
Í ávarpinu sagðist Jón alls ekki
loka augunum fyrir því að það væru
tilteknir hnökrar á heilsugæslunni
hér á höfuðborgarsvæðinu. Aðgang-
urinn væri ekki tafarlaus og nokkuð
væri um það að menn hefðu ekki
fastan heilsugæslulækni, en það
mætti ekki gleymast að mikil upp-
bygging og gróska hefði verið í þess-
um efnum þótt fjölgun íbúa á svæð-
inu hefði valdið tímabundnum
erfiðleikum og eigi að hluta til þátt í
útgjaldaaukningunni sem orðið hafi.
Hann benti á að frá árinu 1997 til
ársins 2002 hefðu framlög til heilsu-
gæslu á höfuðborgarsvæðinu vaxið
úr 820 milljónum kr. í 2,2 milljarða
og að teknu tilliti til yfirfærslu verk-
efna frá Tryggingastofnun til heilsu-
gæslunnar á árinu 1998 mætti segja
framlögin hefðu meira en tvöfaldast
á tímabilinu. Þetta segði þó ekki alla
söguna því allur byggingarkostnað-
ur væri utan við þessar tölur, en
glæsilegar nýjar heilsugæslustöðvar
hefðu verið byggðar í Efstaleiti og í
Smáranum. Þá væru um 1.800
manns um hvern heimilis- og heilsu-
gæslulækni á höfuðborgarsvæðinu,
en dæmi hefðu verið um allt að 3.000
skráða, auk þess sem úrskurður
kjaranefndar geri ráð fyrir að þessi
fjöldi geti farið í allt að 2.400 manns.
Hann sagði ennfremur að heilsu-
gæsluþjónustan hefði haft forgang
hjá heilbrigðisráðherra og þessari
ríkisstjórn og fullyrti að þjónusta
heilsugæslunnar á höfuðborgar-
svæðinu stæði í öllum aðalatriðum
þá vigt sem henni hefði verið gefin í
ljósi þessara staðreynda.
Sameiginleg heildarstefna Heilsugæslunnar
Heilsugæslan á að
vera fyrsti valkostur
Heilsugæslan á að vera
fyrsta val þeirra sem
þurfa á almennri heil-
brigðisþjónustu að
halda, að því er fram
kemur í stefnumörkun
Heilsugæslunnar í
Reykjavík og nágrenni.
Morgunblaðið/Þorkell
Nýtt merki Heilsugæslunnar í Reykjavík og nágrenni var kynnt á
fundinum með þessum frumlega hætti.