Morgunblaðið - 16.07.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 ÞRIÐJUDAGUR 16. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
HANNA Kristín Ólafsdóttir er í
haust að hefja nám á þriðja ári í
læknisfræði í Debrecen í Ungverja-
landi. Hún segir að vinir og ætt-
ingjar hafi orðið dálítið undrandi
þegar hún tilkynnti þeim fyrir rúm-
um tveimur árum að hún og frænka
hennar, Kristín Lilja Eyglóardóttir,
hefðu ákveðið að hefja nám í lækn-
isfræði í Ungverjalandi. Hanna
starfaði þá á leikskóla í Reykjavík
og Kristín hafði nýlokið stúdents-
prófi og starfaði í Reykjavík. Hún
segir að sjálfsagt hafi sumir haft
efasemdir um að þessi áform ættu
eftir að skila miklum árangri, en
þær frænkur hefðu nú sannað það
fyrir sjálfum sér og öðrum að þær
ættu fullt erindi í þetta nám.
Læknaskólinn í Debrecen var
stofnaður af Kalvínistum á 16. öld,
en var í fyrra sameinaður háskól-
anum í borginni. Fyrir um 15 árum
var stofnuð sérstök deild innan
læknaskólans fyrir útlendinga sem
áhuga höfðu á því að nema lækn-
isfræði. Í upphafi var hún aðallega
sótt af bandarískum nemendum, en
Hanna sagði að Bandaríkjamönnum
hefði fækkað að undanförnu.
8.000 dollarar í skólagjöld
„Nú kemur stærstur hluti nem-
endanna frá Noregi og Ísrael en
þarna eru líka nemendur frá Sví-
þjóð, Íslandi, Ástralíu, Kanada, Ind-
landi, Máritaníu og fleiri löndum.
Um 70% nemenda í erlendu deild-
inni eru frá Noregi. Ástæðan fyrir
þessu er sú að norska ríkið hefur
stutt afar vel við bakið á nemend-
unum. Það lánar þeim fyrir öllum
skólagjöldum og þetta „lán“ þurfa
nemendurnir ekki að borga til baka
nema þeir hætti námi. Norska ríkið
borgar einnig tvær ferðir á ári fyrir
nemana heim til Noregs.“
Erlendir stúdentar sem stunda
læknanám í Debrecen þurfa að
greiða 8.000 dollara í skólagjöld á
ári, en það eru um 690 þúsund krón-
ur miðað við núverandi gengi. Lána-
sjóður íslenskra námsmanna lánar
ekki fyrir skólagjöldum námsmann-
anna í Debrecen fyrr en á fjórða ári
og lán til framfærslu eru aðeins
greidd ef nemendur ná prófum.
Hanna sagði að þetta setti talsverða
pressu á Íslendingana sem þarna
eru við nám. „Mér finnst ég sjá það
dálítið á námi norsku nemendanna
að þeir búa við aðrar fjárhagslegar
aðstæður en við. Þeir þurfa ekkert
að hafa áhyggjur af skólagjöldunum
og það skiptir þá ekki öllu máli
hvort þeir ná strax tilskildum ár-
angri því þeir geta alltaf reynt aft-
ur. Reyndar hafa norsk stjórnvöld
ákveðið að hætta að greiða skóla-
gjöldin, m.a. vegna þess að þau vilja
geta stjórnað því hve margir Norð-
menn stunda læknisnám.
Skólinn hefur þá reglu að ef nem-
endur ná vissri meðaleinkunn á önn
er gefinn 1.000 dollara afsláttur af
skólagjöldum. Þetta er auðvitað
mjög hvetjandi og ég hef tvívegis
náð þessu marki,“ sagði Hanna.
Miklar kröfur
Öll kennsla í erlendu deildinni í
skólanum fer fram á ensku en nem-
endur eru einnig skyldaðir til að
stunda nám í ungversku. Hanna
sagðist vera ánægð með skólann í
Debrecen. Námið væri gott og kenn-
ararnir gerðu miklar kröfur til nem-
endanna. „Við byrjuðum um 110 á
fyrsta ári og í fyrravetur voru um
80–90 enn við nám. Annað námsárið
er mjög erfitt og ég á ekki von á að
það verði nema 40–50 nemendur
sem hefji nám á þriðja ári í haust.“
Níu Íslendingar voru við nám í
Debrecen í fyrravetur. Einn Íslend-
ingur hefur lokið námi við skólann
og er núna við læknisstörf hér á
landi. Annar nemandi lýkur námi
við skólann á þessu ári. Hanna sagði
að þeir hefðu ekki átt í neinum erf-
iðleikum með að fá námið í Debre-
cen viðurkennt.
Miklar framfarir í Debrecen
Debrecen er önnur stærsta borgin
í Ungverjalandi en þar búa tæplega
300 þúsund manns. Hanna sagði að
miklar breytingar hefðu orðið þar á
síðastliðnum árum. „Norsk vinkona
mín, sem hóf nám við skólann fyrir
sex árum, sagði mér að hún hefði
orðið fyrir hálfgerðu sjokki þegar
hún kom fyrst til Debrecen. Borgin
hefði verið afar skammt á veg kom-
in efnahagslega. Í borginni var
ekkert bíó, ekkert kaffihús og mest-
öll verslun var í höndum „kaup-
mannsins á horninu“. Þetta hefur
breyst mikið. Á síðustu tveimur ár-
um hafa verið byggðir tveir risa-
stórir stórmarkaðir og ein versl-
unarmiðstöð þar sem eru m.a.
kaffihús, bíó og McDonald’s ham-
borgarastaður. Miklar framfarir
eru að verða á öllum sviðum. Mið-
bærinn hefur verið endurbættur og
fegraður. Verið er að byggja nýjan
yfirbyggðan íþróttaleikvang o.s.frv.
Þessar miklu breytingar hafa hins
vegar leitt til þess að það er mikið
kynslóðabil í Ungverjalandi. Unga
fólkið er í tískufatnaði og gengur
um í Nike-skóm, notar farsíma og
hlustar á sömu tónlist og horfir á
sömu bíómyndir og unglingar í
Vestur-Evrópu gera. Miðaldra fólk
og gamalt fólk ólst hins vegar upp
við allt aðrar aðstæður og það held-
ur auðvitað áfram að lifa að nokkru
leyti svipuðu lífi og það hefur gert.
Eldra fólkið heldur t.d. áfram að
kaupa grænmeti á markaðnum, kjöt
í kjötbúðinni, mjólk í mjólkurbúð-
inni og brauð í bakaríinu þó að stór-
markaðirnir bjóði þetta allt á einum
stað.
Fer að kaupa í matinn með
500 krónur í vasanum
Það er líka mikil misskipting inn-
an landsins og vestari hluti þess er
mun ríkari en austari hlutinn. Verð-
lag í Búdapest er t.d. hærra en í
Debrecen og húsnæðisverð er miklu
hærra. Vegakerfið í vesturhluta
Ungverjalands er líka miklu betra
en í eystri hlutanum. Það er t.d. ekki
malbikaður vegur alla leið milli
Debrecen og Búdapest þó að þetta
séu tvær stærstu borgir landsins.“
Verðlag í Ungverjalandi er allt
annað en á Íslandi. „Það nægir al-
veg fyrir mig að fara með 500 krón-
ur á markaðinn til að kaupa í mat-
inn,“ sagði Hanna. „Þegar
uppskerutíminn er í hámarki kostar
kílóið af vínberjum 15 krónur og
kílóið af jarðarberjum 30 krónur.
Rauðvínsflaska kostar 80 krónur.
Miði í bíó kostar um 200 krónur sem
er frekar mikið í ljósi þess að það
kostar aðeins 60 krónur fyrir há-
skólanema að fara í óperuna. Ham-
borgari er líka frekar dýr, kostar
um 200 krónur.
Ég geri mikið af því að fara á
markaðinn, enda eru matvörur þar
almennt ódýrari en í stórmörk-
uðunum. Þar eru bændurnir sjálfir
með vörur sínar. Fyrir utan græn-
meti og ávexti er líka hægt að kaupa
þar lifandi hænu og lifandi kálf í
matinn.
Reyndar hefur verðlag í Debre-
cen hækkað talsvert síðustu ár.“
Eins og nærri má geta eru laun í
Ungverjalandi mun lægri en á
Vesturlöndum. Hanna nefndi sem
dæmi að ungur kennari við Lækna-
skólann væri með um 25 þúsund
krónur í mánaðarlaun. Kona sem
ynni á kassa í stórmarkaði væri með
um 10 þúsund krónur á mánuði í
laun. „Fólk þarf auðvitað að vera út-
sjónarsamt til að komast af. Flestir
rækta grænmeti í garðinum sínum
og margir eru þar líka með hænur.
Það er samt líka til ríkt fólk í
Debrecen. Sá sem leigði mér hús-
næði síðustu tvo vetur átti nokkrar
íbúðir sem hann leigði fyrir u.þ.b. 30
þúsund krónur á mánuði. Hann gat
leyft sér að fara til útlanda og átti
dýran bíl.
Fyrir Íslendinga hljóma 30 þús-
und krónur í húsaleigu ekki sem há
upphæð, en þetta er í mjög mörgum
tilvikum meira en það sem margir í
Ungverjalandi verða að sætta sig
við að fá í mánaðarlaun. Að sjálf-
sögðu eru Ungverjar ekki rukkaðir
um svona háa húsaleigu. Þeir greiða
nálægt fjögur þúsund krónum í
leigu á mánuði, en í mörgum til-
vikum er það fyrir mun verra hús-
næði en erlendu námsmennirnir
leigja. Þarna eru t.d. risastórar
blokkir, sem kallaðar eru „Rússa-
blokkir“, sem Ungverjar leigja en
ég gæti ekki hugsað mér að búa í
þeim.“
Fyrir utan húsaleigu þurfa nem-
endur að greiða fyrir rafmagn og
gas, en gasreikningurinn getur orð-
ið nokkuð hár yfir köldustu vetrar-
mánuðina. Þá fer frostið í 15 stig, en
yfir sumarið er yfir 30 stiga hiti.
Hanna sagði að sér líkaði vel við
Ungverja og hún sagðist hafa reynt
að leggja sig fram um að kynnast
þeim og landinu. „Fyrst þegar ég
kom til Debrecen tók ég eftir að allir
voru að kaupa blóm til þess að fara
með í kirkjugarðinn. Ég hélt fyrst
að það væri einhvers konar hátíð-
isdagur, en svo komst ég að því að
það er einfaldlega siður í landinu að
fara með blóm í kirkjugarðinn
a.m.k. einu sinni í viku.
Ungverjar eru líka mjög duglegir.
Markaðurinn er opnaður klukkan
sex á morgnana og þá strax eru kon-
urnar mættar til þess að kaupa í
matinn áður en þær fara í vinnuna.
Það er líka mjög fallegt í Ung-
verjalandi og Búdapest er fallegasta
borg sem ég hef séð. Dóná rennur í
gegnum borgina og þar eru afar fal-
legar gamlar byggingar,“ sagði
Hanna að lokum.
Níu Íslendingar stunda læknis-
nám í Debrecen í Ungverjalandi
Morgunblaðið/Arnaldur
Hanna Kristín Ólafsdóttir starfar á Skjóli í sumar en í haust heldur hún
áfram námi í læknisfræði í Ungverjalandi. Það er þriðja námsár hennar.
Miklar kröf-
ur gerðar til
nemendanna
Hanna segir að kennslan í Læknaskólanum í Debrecen sé góð og miklar
kröfur séu gerðar til nemenda. Níu Íslendingar stunda þar nám.
Níu Íslendingar stund-
uðu í fyrra nám í lækn-
isfræði í Læknaskól-
anum í Debrecen í
Ungverjalandi og búist
er við að þeim fjölgi í ár.
Hanna Kristín Ólafs-
dóttir er ánægð með
skólann og segir að nám-
ið sé gott og miklar kröf-
ur gerðar til nemenda.
 HINN 15. júní sl. varði Ómar H.
Kristmundsson doktorsritgerð á
sviði opinberrar stjórnsýslu og
stefnugreiningar við University of
Connecticut í
Bandaríkjunum.
Doktorsritgerð
Ómars nefnist
„Reinventing Go-
vernment in Ice-
land: A Case
Study of Public
Management Re-
form“. Ritgerðin
fjallar um stefnu
fjármálaráðu-
neytisins, „Ný-
skipan í ríkisrekstri“, sem mótuð var
í upphafi síðasta áratugar. Stefna
þessi var í anda breytinga sem höfðu
átt sér stað hjá stjórnvöldum víða
um heim og kenndar hafa verið við
hina nýju opinberu stjórnun. Þessar
breytingar eiga rætur að rekja til
kenninga sem áberandi hafa verið sl.
áratugi innan stjórnmálahagfræð-
innar (sérstaklega kenninga um al-
mannaval og umboðsvanda) og
stjórnunarfræða (sérstaklega
stjórnunarhyggju). Nýskipunar-
stefnan fólst m.a. í breytingum á
fjármálastjórnun og fjárlagagerð,
nýju lagaumhverfi í starfsmanna-
málum ríkisins, nýju launakerfi, ár-
angursstjórnun, samningsstjórnun
og verkefnavísum. Alþjóðlegt sam-
starf OECD ríkjanna á sviði op-
inberrar stjórnunar hafði umtals-
verð áhrif á mótun stefnunnar auk
þess sem fjármálaráðuneytið leitaði
að fyrirmyndum hjá Dönum, Bret-
um og Bandaríkjamönnum.
Markmið rannsóknarinnar var að
meta áhrif aðstæðubundinna þátta á
framkvæmd stefnunnar, þar á meðal
áhrif stjórnsýslulegra sérkenna.
Rannsóknin, sem náði til tímabilsins
1991-1998, fólst í ferilathugun og
greiningu á einstökum þáttum stefn-
unnar. Notaðar voru megindlegar og
eigindlegar rannsóknaraðferðir.
Niðurstöður benda til að árangur
umbótaverkefna fari að verulegu
leyti eftir því hve vel þau eru sam-
hæfð sérkennum og hefðum í stjórn-
un og stjórnsýslu, pólitískri stað-
festu og viðleitni til að endurmeta og
þróa verkefnin.
Aðalleiðbeinandi Ómars var próf.
David B. Walker við University of
Connecticut. Ómar er fæddur 1958.
Foreldrar hans eru þau Krist-
mundur J. Sigurðsson og Svava
Þórðardóttir. Eiginkona Ómars er
Steingerður Sigurbjörnsdóttir
barnalæknir og eiga þau tvær dæt-
ur, Hrafnhildi og Helgu. Hann lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólanum
við Hamrahlíð 1978, BA-prófi í upp-
eldis- og félagsfræði 1983, kennslu-
réttindanámi 1984 og MPA-námi frá
University of Connecticut 1992. Óm-
ar hefur starfað sem sérfræðingur
hjá fjármálaráðuneytinu og stunda-
kennari við Háskóla Íslands. Ómar
vinnur nú ásamt nokkrum öðrum
höfundum að ritun sögu Stjórnar-
ráðs Íslands.
Doktor í
stjórnsýslu
Ómar H.
Kristmundsson
♦ ♦ ♦
UNNIÐ er að því að nettengja alla
grunnskóla í Reykjavík saman og fá
allir grunnskólanemendur í 5. til 10.
bekk eigið netfang, en stefnt er að
því að framkvæmdin verði orðin að
veruleika um áramót.
Jón Ingvar Valdimarsson, deildar-
stjóri tölvudeildar Fræðslumið-
stöðvar Reykjavíkur, segir að skóla-
netið sé komið í alla grunnskóla
borgarinnar og eigi öll þjónusta við
það að vera hjá Fræðslumiðstöðinni.
Um 10.000 krakkar séu í 5. til 10.
bekk og fái hver sitt aðgangsorð og
eigin heimasíðu. Haustið verði notað
til að þjálfa börnin og aðlaga þau
breyttu umhverfi en gert sé ráð fyrir
að þau verði komin með eigið net-
fang um áramót.
Grunnskóla-
nemar fá eig-
ið netfang