Morgunblaðið - 19.07.2002, Qupperneq 25

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. JÚLÍ 2002 25
Sérð þú kex
á borði?
Glæsilegir vinningar
Komdu við í næstu verslun
og taktu þátt í skemmtilegum leik
MIÐHRAUN 11
535 6600
FAXAFEN 12
588 6600
LÆKJARGATA 4
561 6800
GLERÁRGATA 32
461 3017
Níðsterkir regngallar á alla krakka
sem fá hæstu einkunn!
Litir: Blár, bleikur, rauður.
Verð frá: 4.900 - 7.400 kr. settið.
„A“
Útileiktæki
H
ön
nu
n:
G
un
na
r
S
te
in
þ
ór
ss
on
/
M
yn
d
sk
re
yt
in
g:
K
ár
iG
un
na
rs
so
n
/
06
.2
00
1
Frábæ
rt
verð!
Rólur -margar gerðir
Rennibrautir
Buslulaugar
Í ÁGÆTUM fylgitexta í bæklingi
segir Árni Heimir Ingólfsson frá
hugmyndafræði Jóns Leifs og tilurð
eins viðamesta verks hans, Baldrs
op. 34, sem nú hefur verið hljóðritað í
annað sinn. Árni Heimir telur verkið
ef til vill vera þungamiðjuna í tón-
sköpun Jóns Leifs og að tónskáldið
hafi ekki lagt eins mikla vinnu í gerð
nokkurs tónverks síns enda hafi
hann áformað gerð tónverks um
Baldur hinn góða allt frá árinu 1926.
Verkinu var hins vegar ekki lokið
fyrr en árið 1947. Upphaflega hafi
Jón ætlað að fjalla um ástarsamband
Baldurs og Nönnu en í endanlegri
gerð var hlutur Loka orðinn miklu
meiri og verkið megi þá hæglega
túlka sem hina klassísku baráttu
góðs og ills þar sem réttlætið og hið
góða sigrar að lokum. Tónskáldið lét
þau orð falla að Baldr væri samið í
þeim tilgangi að mótmæla „misnotk-
un hinnar norrænu hefðar á undan-
förnum árum“. Vísbendingar Jóns í
raddskrá benda einnig til þess að
hann hafi litið á Loka (hið illa) sem
persónugerving hervæðingar Þýska-
lands nazismans.
Baldr er ballettverk og prógram-
tónlist í þess orðs fyllstu merkingu
og eru ábendingar tónskáldsins í
raddskrá svo nákvæmar að sérhvert
smáatriði á sér hliðstæðu í því sem
gerist á sviðinu. Því hefði verið fróð-
legt fyrir hlustandann ef tímasetn-
ingar (mínútur/sekúndur) hefðu ver-
ið settar inn í ítarlegt efniságripið
sem birtist í textahefti. Þannig fara
menn að á fylgidiskum
tónlistartímaritsins
BBC Music Magazine
og er það afar fróðlegt
fyrir hlustandann sem
þá getur fylgst betur
með því sem er að ger-
ast í tónlistinni.
Sem endranær er
tónlist Jóns Leifs sér-
kapítuli. Ósveigjanleg
og tyrfin, hranaleg og
gróf, en þó svo ágeng
að hún lætur varla
nokkurn mann ósnort-
inn. Þótt Baldr eigi sín
ljóðrænu og fíngerðu
augnablik, eins og t.d. í
kaflanum um Nönnu (nr. 3), verður
hins vegar að segjast eins og er, að á
stundum er tónlistin svo hávær að
illþolanlegt er. Ef hljómtækin eru
stillt þannig að hljóðlátir upphafs-
tónar verksins heyrast bærilega
(lægstu strengir – held ég – og
kontrafagott!) þá er maður varla
húsum hæfur hlustandi á Baldr þeg-
ar mest gengur. Djöfulgangurinn er
hreint yfirgengilegur. Jón Leifs neit-
ar sér ekki um neitt þegar hann ætl-
ar sér að ná þeim stórdramatísku
áhrifum sem efni Baldrs reyndar
gefur tilefni til. En fyrr má nú vera.
Mörgum tónskáldum sögunnar hef-
ur tekist að laða fram drama í tón-
listinni á hljóðlátari og einfaldari
hátt. Enda er að mínu mati mun
meira spunnið í kaflana Dauða
Baldrs og Bálför Baldrs, sem eru
hiklaust áhrifaríkustu kaflar verks-
ins og mun einfaldari og hljóðlátari
en t. d. Fárviðrið og Eiðtakan þar
sem allt ætlar um koll að keyra í
djöfullegum hamagangi sem engu
eirir.
Hljóðritun tæknimanna BIS er í
einu orði sagt stórkostleg. Hljómur-
inn er mikill og skýr og tíðnisviðið
breitt. En til þess að þessir kostir út-
gáfunnar njóti sín þarf bestu hljóm-
tæki. Ég sæi t.d. ekki fyrir mér að
hægt væri að hlusta á Baldr í hljóm-
tækjum í bílnum mínum enda held
ég að umferðaröryggi
væri þá stefnt í voða.
Ætli það væri ekki álíka
hættulegt og að tala í
GSM-síma undir stýri.
Frammistaða allra
flytjenda hlýtur að telj-
ast með miklum ágæt-
um. Mest mæðir á Sin-
fóníuhljómsveit Íslands
sem leikur eins og
henni þyki í sannleika
vænt um þessa tónlist.
Ekki síður hvílir mikil
ábyrgð á herðum hins
unga finnska stjórn-
anda, Kari Kropsu, sem
virðist hafa náð veru-
lega góðum tökum á hinu ofur-
dramatíska tónmáli Jóns Leifs.
Gunnar Guðbjörnsson tenórsöngvari
á nokkrar stuttar en mikilvægar ein-
söngsstrófur í hlutverki Óðins. Rödd
hans er kraftmikil og hetjuleg og allt
framlag hans einkennist af miklu ör-
yggi. Hlutverk kórsins, Schola Cant-
orum, er samofnara þéttum tónvefn-
um og þjónar frekar því hlutverki að
skapa „effekta“ í hljóðmyndinni – en
gerir það vel eins og við er að búast
úr þeim herbúðum.
Áður hefur aðstandendum BIS
AB verið þakkað framlag þeirra til
varðveislu tónlistar þessa mesta
furðufugls íslenskrar tónlistarsögu.
Það skal ítrekað hér. Þótt tónlist
Jóns Leifs sé óneitanlega með því
einkennilegasta sem þekkist og
skoðanir séu enn mjög deildar um
hana verður ekki fram hjá lífsverki
hans litið. Með vandaðri hljóðritun
eins og hér er til umfjöllunar hafa
menn alltént eitthvað til að ræða um.
Sá mótbyr sem tónlist Jóns Leifs
varð löngum að búa við var að lang-
mestu leyti byggður á fordómun því
hljóðritanir voru afar fáar og gáfu
enga heildarmynd af tónsköpun
hans. Menn þekktu hreinlega ekki
tónlist Jóns. Þetta hefur nú breyst til
hins betra og er það vel.
Barátta góðs og ills
TÓNLIST
Geislaplötur
Jón Leifs: Baldr – tóndrama án orða. Ein-
söngur: Gunnar Guðbjörnsson (tenór).
Orgelleikur og kórstjórn: Hörður Áskels-
son. Hljómsveit: Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands. Kórsöngur: Schola Cantorum.
Hljómsveitarstjóri: Kari Kropsu. Höf-
undur texta í bæklingi: Árni Heimir Ing-
ólfsson. Útgáfa: BIS Records, BIS-
CD-1230/1231. Heildartími: 90’02 (2
diskar). Dreifing: Smekkleysa.
BALDR
Jón Leifs
Valdemar Pálsson
Í GRÁNU, bræðsluhúsi Síld-
arminjasafns á Siglufirði, verður á
morgun, laugardag, kl. 14 opnuð
sýning á verkum Guðmundar Krist-
jánssonar, vélsmiðs á Siglufirði.
Sýningin ber yfirskriftina Vinur
lífsins og er í tilefni af því að 18. júlí
voru liðin 100 frá fæðingu hans, en
hann lést árið 1994. Það eru vinir
Guðmundar sem standa að þessari
sýningu en þar gefur að líta margs
konar smíðisgripi úr tré og málmi
auk málverka og ritsmíða Guð-
mundar. Guðmundur settist að á
Siglufirði um 1930 og rak þar eigin
vélsmiðju í 40 ár. Snemma á 4. ára-
tugnum hélt hann sína fyrstu mál-
verkasýningu, á Akureyri. Hann
hætti að mála eftir þetta, en tók
upp þráðinn á gamals aldri.
„Í myndum sínum birtir Guð-
mundur okkur fagrar og bernskar
minningar af fiskimiðum ungdóms-
áranna eða dulrænar hugsýnir,“
segir Guðný Róbertsdóttir, einn að-
standenda sýningarinnar. „Eftir að
störfum í vélsmiðjunni lauk hafði
hann lítið verkstæði í kjallaranum á
heimili sínu þar sem hann renndi
muni úr tré og málmi. Þessa skraut-
gripi ásamt málverkum og ritverk-
um seldi hann í þágu hjálpar- og
líknarstarfa á Indlandi.
Guðmundur sýndi myndir sínar
með nokkrum siglfirskum lista-
mönnum í Ráðhúsi Siglufjarðar
1985 og á Siglufirði, í tilefni af 70
ára afmæli Siglufjarðarkaupstaðar
árið 1988. Þá tók hann þátt í sýn-
ingunni Einfarar í íslenskri mynd-
list í Hafnarborg árið 1990 og má
segja að með þeirri sýningu hafi
augu margra opnast fyrir sérstöðu
Guðmundar sem listamanns,“ segir
Guðný.
„Á þessari sýningu er leitast við
að sýna sem fjölbreyttust verk Guð-
mundar, en síðast en ekki síst er
mikilvægt að minnast þess að Guð-
mundur var sannur og hreinn and-
ans maður sem allt sitt líf var sér-
stakur styrkjandi þeirra sem
höllum fæti stóðu og einnig ýmissa
góðra málefna sem hann trúði á.“
Sýningin stendur til 20. ágúst og
er opin kl. 13-17 alla daga.
Guðmundur Kristjánsson við vinnu sína.
Minnst með sýningu
SÝNING á verkum færeyska lista-
mannsins Anker Eli Petersen
verður opnuð í Vestnorræna menn-
ingarhúsinu í Hafnarfirði (við hlið-
ina á Fjörukránni) í dag, föstudag.
Anker Eli er fæddur árið 1959 í
Þórshöfn en hefur undanfarinn
áratug verið búsettur í Danmörku
og unnið þar að list sinni. Anker
kemur víða við í sköpun sinni;
grafíklistamaður og teiknari, vinn-
ur með klippimyndir, málar og not-
ar einnig tússpenna, gerir silki-
prent og vinnur við tölvuhönnun.
Myndefnin eru í einföldum stíl
sem líkja má við teiknimyndir á
táknrænan hátt með aðaláheyrslu
á söguna. Einnig hefur hann samið
texta fyrir marga færeyska tónlist-
armenn og útlitshannað geisla-
diska, veggspjöld, bækur og frí-
merki.
Hannar skartgripi
Listamaðurinn hefur sérhæft sig
í að túlka goðsögn og lög úr fær-
eyskri, finnskri og norrænni menn-
ingu. Síðustu árin hefur hann
hannað skartgripi með myndefni
úr norrænni goðafræði.
Á sýningunni í Vestnorræna
menningarhúsinu mun Anker Eli
sýna hluta af stærra myndasafni
með heitinu „Völuspá“, sem mun
koma út í febrúar 2003. Á sýning-
unni verða einnig veggspjöld með
Ljós og Myrkur úr norrænni goða-
fræði, ásamt heildarsafni af fær-
eyskum frímerkjum frá upphafi og
þeim listamönnum færeyskum sem
hafa hannað myndefnin.
Vestnorræna húsið er opið frá
12–20 alla daga og stendur sýn-
ingin til 28. júlí.
Völuspá í
Vestnor-
ræna húsinu